معرفی و دانلود کتاب قواعد جدید روش جامعه‌ شناسی: نقد پوزیتیو جامعه‌ شناسی‌های تفسیری

معرفی کتاب قواعد جدید روش جامعه‌ شناسی: نقد پوزیتیو جامعه‌ شناسی‌های تفسیری

جامعه‌شناس‌ها بهترین نقادان هستند. علم جامعه‌شناسی نیز همچون خالقانش پدیده‌ها را به چالش می‌کشد. یکی از بهترین کتاب‌هایی که رویه‌ی کمال‌طلبی این دانش را نمایان می‌کند کتاب قواعد جدید روش جامعه‌ شناسی از آنتونی گیندنز است. این جامعه‌شناس نامدار ما را دعوت می‌کند که خواننده‌ی انتقاداتش نسبت به نظریات جامعه‌‌شناسی باشیم و به همراه او روش تحقیق‌های کلیشه‌ای و معیوب علوم اجتماعی را مورد بازنگری قرار دهیم.

درباره‌ی کتاب قواعد جدید روش جامعه‌ شناسی

حتی اگر جامعه‌شناس نباشید و فقط از طریق شنیده‌ها و اطلاعات عمومی با علوم اجتماعی آشنا شده باشید، احتمالاً نام برخی از زیرشاخه‌های این علم همچون مردم‌شناسی، جمعیت‌شناسی و قوم‌شناسی را شنیده‌اید. این عناوین حدوداً از اواخر قرن نوزدهم به‌وجود آمدند؛ یعنی در زمانی که عالمانی همچون مارکس وبر و کارل مارکس در قید حیات بودند. البته در آن دوران بسیاری از دانشمندان علوم مختلف مانند علم روان‌شناسی و فلسفه، جامعه‌شناسی را چندان به رسمیت نمی‌شناختند و آن را به‌عنوان روش و دیدگاهی برای تفسیر جهان به حساب نمی‌آوردند. باوجود اینکه در قرن هیجدهم، آگوست کنت برای نخستین بار لفظ جامعه‌ شناسی را به‌کار برد، اما تا اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم این علم، در دانشگاه و مراکز پژوهشی جایگاهی نداشت. امیل دورکیم اولین جامعه‌ شناسی بود که توانست در فرانسه به تدریس این دانش نوین بپردازد.

دورکیم با تحریر کتاب قواعد روش جامعه‌شناسی به دنیا نشان داد علوم اجتماعی، مانند روان‌شناسی و فلسفه، روشی برای تفسیر جهان است. او شرایط و قواعد خاصی را برای روش جامعه‌شناسی خود وضع کرد، به‌طور مثال تعصب نداشتن و بی‌طرفی، پرهیز از قضاوت را جزو اصول اصلی روش تحقیق در جامعه‌شناسی قرار داد. اما اصول دورکیم متعلق به یک قرن و سه دهه‌ی پیش است. شرایط و واقعیت‌های اجتماعی که مضمون اصلی علم جامعه‌شناسی است مدام درحال تحول است. نقد و به‌چالش کشیدن تنها ابزاری است که می‌تواند یک پدیده را زنده و کاربردی نگه‌دارد. به‌همین جهت آنتونی گیدنز (Anthony Giddens) کتاب قواعد جدید روش جامعه‌شناسی (New Rules of Sociological Method: Second Edition) را تحریر کرد. او که از مطرح‌ترین و اثرگذارترین جامعه‌شناسان حال حاضر است، معتقد است باید در روش‌های جامعه‌شناسی طرح نو در اندازیم. او کوشیده است تا ارتباط انسان، ذهن و تحولات اجتماعی را دوباره بازنمایی کند.

کتاب قواعد جدید روش جامعه‌ شناسی بحث خود را با نقد روش‌های جامعه‌شناسی آغاز می‌کند. از دیدگاه آنتونی گیدنز نمی‌توان برای تحلیل یک جامعه از یک عنصر مثل عقل، فرهنگ، تجربه بهره گرفت. او با بیان نسبتاً تندی شیوه‌های تحقیق در علوم اجتماعی را نقد می‌کند. مثلاً معتقد است «انسان‌شناسی» زیاده‌گویی و روده‌درازی است و آن را در حد «مجموعه داستان‌های سیاحان و فاقد اهمیت علمی خاص» تقلیق می‌دهد. این جامعه‌شناس شهیر راه نجات جامعه‌شناسی را ادغام تحقیقات تجربی با بینش‌‌های نظری می‌داند. آنتونی گیدنز رویکردهای تفسیری را ارزشمند نمی‌داند؛ زیرا این تفسیرها صرفاً بر تئوری و شرحیات ذهنی متمرکز هستند. در این روش واقعیت‌های اجتماعی چندان مورد توجه نیستند و از چیستی بیرونی فاصله دارند.

نظریه‌ی ساختار جامعه‌شناسی نیز از شمشیر تیز نقد آنتونی گیندنز در امان نمانده است. کتاب قواعد جدید روش جامعه‌ شناسی در نظریه‌ی ساختار تغییراتی ایجاد کرده و ترکیب شدن کنش‌های فردی و نظام‌های اجتماعی را لازمه‌ی توسعه‌ی این نظریه می‌داند. این کتاب پارادایم‌های موجود را به میدان انتقاد می‌کشد و برای هرکدام اصلاحات و تغییراتی را ضروری می‌داند.

نسخه‌ی اصلی کتاب قواعد جدید روش جامعه‌ شناسی در سال 1993 منتشر و در سال‌های اخیر به کوشش عباس محمدی اصل به زبان فارسی برگردانده شد. این کتاب در انتشارات افکار جدید چاپ شده است.

نکوداشت کتاب قواعد جدید روش جامعه‌ شناسی

• نمی‌توان اندیشه و عمل علمی-اجتماعی را در بریتانیا و اروپا، بدون آنتونی گیدنز متصور شد. او در کتاب خود سنت تفکر اجتماعی مدرن را با تفکر پساسنتی و دنیای متأخر پیوند داده است. (مکمل ادبی تایمز)

کتاب قواعد جدید روش جامعه‌ شناسی برای چه کسانی مناسب است؟

این کتاب تخصصی و برای دانشجویان و اساتید جامعه‌شناسی مناسب است. نمی‌توان گفت که همه‌ی افراد می‌توانند کتاب حاضر را به‌سادگی متوجه شوند. اگر تاکنون کتاب قواعد روش جامعه‌شناسی از امیل دورکیم را مطالعه نکرده‌اید، بهتر است قبل از خواندن کتاب آنتونی گیدنز، اثر ماندگار دورکیم را مطالعه کنید؛ زیرا اثر حاضر در نقد و بررسی کتاب قواعد روش جامعه‌شناسی تألیف شده است.

در بخشی از کتاب قواعد جدید روش جامعه‌ شناسی: نقد پوزیتیو جامعه‌ شناسی‌های تفسیری می‌خوانیم

این تصوری اشتباه است که فرض کنیم انواع توضیح مورد جست‌وجو و پذیرش کنشگران درباره رفتار دیگران به عقلانی‌شدن رفتار یعنی جا‌یی محدود‌ می‌گردد که کنشگر فرض‌ می‌گیرد آنچه انجام‌ می‌دهد و دلیل انجامش را به‌اندازه کافی‌ می‌فهمد. در کاربرد معمول انگلیسی، چنان‌چه قبلاً ذکر شد، دلایل به‌وضوح از انگیزه‌ها متمایز‌ نمی‌شوند: احتمالاً "دلیل او برای انجام فلان کار چه بود‌؟ " به‌عنوان معادل "انگیزه او برای انجام فلان کار چه بود؟ " پرسیده‌ می‌شود. مع‌هذا پذیرفته شده که پرس‌و‌جو در انگیزه‌های کسی برای عمل‌کردن همان‌طور که او انجام داده، بالقوه مترصد عناصری در رفتارش است که احتمالاً کنشگر مزبور خودش کاملاً از آن‌ها آگاه نبوده است. این دلیل آن است که چرا فکر‌ می‌کنم اصطلاح "انگیزه‌های ناخودآگاه" در کاربرد معمول انگلیسی، توان قابل توجهی ندارد، در حالی که به نظر‌ می‌رسد "دلایل ناخودآگاه" کمتر به‌آسانی پذیرفته‌ می‌شود. لذا استفاده من از انگیزه در اشاره به خواسته‌هایی که کنشگری احتمالاً از آن‌ها آگاه است یا آگاه نیست، یا احتمالاً فقط پس از انجام عملی منتسب به انگیزه‌ای خاص از آن آگاه‌ می‌گردد، در واقع، کاملاً تنگاتنگ مطابق کاربرد عامیانه است.

انگیزه انسانی ممکن است به‌درستی ‌به‌صورت سلسله‌مراتبی منظم، هم در مفهوم رشدی و هم حسب توزیع خواسته‌ها در هر زمان معینی در زندگی شخص تصور شود. نوزاد قادر به ‌تأمل نیست: قابلیت رصد فعالیت‌های خود فرد قطعاً و اساساً به مهارت زبانی منسوب‌ می‌گردد، گرچه این امر از اعتبار ممکن تز مید‌ نمی‌کاهد که ‌تأمل در ابتدایی‌ترین سطحش بر تقابل روابط اجتماعی در تعامل نوزاد با سایر اعضای گروه خانواده مبتنی است. اینک هر چند نوزاد بسیار خردسال احتمالاً چند کلمه‌ای‌ می‌داند قابل استفاده به‌عنوان نشانه‌هایی در تعامل با دیگران، اما بچه تسلط گسترده‌ای بر مهارت‌های زبانی یا تسلطی بر پیچیدگی‌های اصطلاحات بیان مستقیم "من"، "مرا" و "تو" را تا زمانی مابین دو و سه سالگی کسب‌ نمی‌کند. تنها به‌موازات کسب این تسلط او‌ می‌تواند یا انتظار می‌رود مقدمات توانایی رصد رفتارش را به‌سبکی مشابه رفتار فردی بالغ بدست آورد. در حالی که بچه موجودی ‌تأملی زاده‌ نمی‌شود، فرد متولد با خواسته‌ها و مجموعه نیازهای ارگانیک برای فرونشاندن آن‌ها وابسته به دیگران است و گسترش مشارکت او در جهان اجتماعی معینی را وساطت‌ می‌کند. پس، دوره اولیه‌تر جامعه‌پذیری را‌ می‌توان مستلزم رشد قابلیت "مدیریت تنش" از سوی نوزاد انگاشت که به‌موجب آن‌ می‌تواند فعالانه خواسته‌هایش را با مطالبات یا انتظارات دیگران همساز کند.

فهرست مطالب کتاب

فصل اول: برخی مکاتب نظریه و فلسفه اجتماعی
پدیده‌شناسی وجودی: شوتز
روش‌شناسی مردمی
فلسفه پساویتگنشتاینی: وینچ
خلاصه: اهمیت جامعه‌شناسی‌های تفسیری
هرمنوتیک و نظریه انتقادی: گادامر، اپل، هابرماس
فصل دوم: کارگزاری، هویت‌یابی‌های عمل و قصد ارتباطاتی
مسائل کارگزاری
نیت‌ها و طرح‌ها
برخی نکات الحاقی
هویت‌یابی اعمال
عقلانی‌شدن کنش
معنا و نیت ارتباطاتی
فصل سوم: تولید و بازتولید زندگی اجتماعی
نظم، قدرت، ستیز: دورکیم و پارسنز
اراده‌گرایی
فرد در جامعه
نظم، قدرت، ستیز: مارکس
تولید ارتباطات به‌عنوان امر "معنادار"
احکام اخلاقی تعامل
روابط قدرت در تعامل
عقلانی شدن و ‌تأمل
انگیزه کنش
تولید و بازتولید ساخت
خلاصه
فصل چهارم: صورت توضیحات تبیینی
معماهای پوزیتیویستی
پیشرفت‌های بعدی: پوپر و کوهن
علم و غیرعلم
تفکیک از غیرعلم
بنیان معرفت‌شناختی علم
معنی ابطال‌پذیری
پارادایم‌ها
نسبی‌گرا‌یی و تحلیل هرمنوتیک
مسئله کفایت
نتیجه: برخی قوانین جدید روش جامعه‌شناسی
یادداشت‌ها
نمایه