معرفی و دانلود کتاب قدرت خواندن؛ از سقراط تا توییتر

معرفی کتاب قدرت خواندن؛ از سقراط تا توییتر

گزارشی از سیر تکامل مطالعه، سواد و دانش بشری. فرانک فوردی در کتاب قدرت خواندن؛ از سقراط تا توییتر می‌کوشد تاریخچه‌ای جذاب از عمل خواندن و شیوه‌های مختلف مطالعه ارائه دهد و نگرش‌های گوناگون را نسبت به این موضوع بررسی کند.

درباره‌ی کتاب قدرت خواندن؛ از سقراط تا توییتر

«خواندن» یکی از اساسی‌ترین مهارت‌های بشری به شمار می‌رود. کافی است این فعل را از حوزه‌ی اختیارات انسان حذف کنید و جهانی بدون قدرت خواندن را تصور کنید تا به اهمیت بی‌چون‌وچرای آن پی ببرید. رشد و پیشرفت انسان در طول تاریخ بدون صرف فعل خواندن ممکن نبود. توانایی خواندن که با نوشتن پیوندی ناگسستنی دارد، به ما این امکان را می‌دهد که دانش را حفظ کنیم، ایده‌های خود را با یکدیگر به اشتراک بگذاریم و افق‌های فکری جدیدی را فراروی خود بگستریم. فرانک فوردی (Frank Furedi) در کتاب قدرت خواندن؛ از سقراط تا توییتر (Power of Reading: From Socrates to Twitter) می‌کوشد سیر خواندن را در طول تاریخ، از زمانه‌ی سقراط تا عصر دیجیتال واکاوی کند. هرچند تمرکز او در طول کتاب بیشتر روی بازه‌ی زمانی قرن هجدهم تا بیستم میلادی است.

فوردی ایده‌ی خود را در این کتاب با یک پرسش تأمل‌برانگیز آغاز می‌کند: چرا کتاب‌خوانی در قرن بیست‌ویکم به چنین مسئله‌ی بغرنجی تبدیل شده است؟ او ابتدا مقصود خود را از وضعیت بغرنجی که معتقد است اکنون درگیر آن هستیم روشن می‌کند و سپس درصدد آن برمی‌آید که در یکی از گزاره‌های پذیرفته‌شده حول محور این موضوع تشکیک کند: آیا به‌واقع پیامدهای زیست دیجیتال در زمانه‌ی مدرن برای مطالعه مخاطره‌آمیز است؟ آیا نگرانی‌های ما پیرامون این موضوع به‌جا و پیش‌برنده است؟

از ابتدایی‌ترین اشکال زبان نوشتاری تا عصر دیجیتال، تاریخِ خواندن سفری جذاب را پیموده است که منعکس‌کننده تکامل فرهنگ و تمدن بشری است. کتاب قدرت خواندن؛ از سقراط تا توییتر را می‌توان به نوعی روایتی انتقادی از تاریخ کتابخوانی قلمداد کرد. فرانک فوردی، جامعه‌شناس برجسته‌ی اهل مجارستان، در این اثر نگرشی متفاوت را درباره‌ی امر مطالعه ارائه می‌دهد و می‌کوشد از زاویه‌ای جدید به نقد و تحلیل آن بپردازد.

خاستگاه خواندن را می‌توان در تمدن‌های باستانی بین‌النهرین و مصر جست‌وجو کرد؛ چیزی حدود سه هزار سال پیش که بشر نخستین تجربه‌های خود را در خلق نظام نوشتاری رقم زد. این اشکال اولیه در درجه‌ی اول برای نگهداری و ثبت سوابق و ارتباطات استفاده می‌شد، اما به‌تدریج به چند شاخه منشعب شد و مسیر توسعه‌ی ادبیات و دیگر اشکال بیان نوشتاری را پیش گرفت. در همین اثناء بود که فعل مطالعه افراد را به دسته‌های مختلفی تقسیم کرد: باسوادها و بی‌سوادان، خوانندگان تفننی و خوانندگان جدی، مخاطبان کتاب‌های عامه‌پسند و طرفداران آثار فاخر و… فوردی در کتاب قدرت خواندن معانی و شیوه‌های گوناگونی را که منتسب به عمل مطالعه هستند بررسی می‌کند.

اگرچه این کتاب فرآیند مطالعه و خواندن را در طول تاریخ بررسی می‌کند، اما تمرکز فوردی بیش از هر بازه‌ی زمانی دیگری بر فرهنگ مطالعه‌ی حاکم در قرن بیست‌ویکم است. او دوگانه‌ای از خوانندگان را ترسیم می‌کند و از خلال آن می‌کوشد مروری عالی بر روند توسعه و تکامل مطالعه در طول تاریخ ارائه دهد. این دوگانه از یک سو خوانندگانی را در برمی‌گیرد که معتقدند پیشرفت روزافزون فناوری دیجیتال، تمرکز آن‌ها را در مطالعه به محاق برده است، و از سوی دیگر درباره‌ی افرادی است که این به محاق رفتن را به‌عنوان دستاورد و فضیلت قلمداد می‌کنند. فوردی سپس بحث‌های کلیدی پیرامون فرهنگ و سیاست را که سعی در تعدیل یا ممنوع کردن برخی از عادت‌های مطالعه داشتند به بوته‌ی نقد می‌برد.

این اثر دربرگیرنده‌ی نُه فصل مجزاست و هر فصل بخش‌های متعددی را شامل می‌شود. «تناقضات فرهنگی سواد»، «خواندن در جستجوی معنا»، «دموکراتیک شدن مطالعه و شیوع کتاب‌خوانان» و «روشنگری: انقلاب خوانندگان» عناوین برخی از فصل‌های این کتاب هستند. کتاب قدرت خواندن؛ از سقراط تا توییتر با ترجمه‌ی محمد معماریان و به همت انتشارات ترجمان علوم انسانی تهیه و منتشر شده است.

کتاب قدرت خواندن؛ از سقراط تا توییتر برای چه کسانی مناسب است؟

اگر طرفدار کتاب‌های حوزه‌ی جامعه‌شناسی و مطالعات فرهنگی هستید، خواندن این کتاب را به شما پیشنهاد می‌کنیم.

با فرانک فوردی بیشتر آشنا شویم

فرانک فوردی جامعه‌شناس و چهره‌ی شناخته‌شده‌ی دانشگاهی در سال 1947 در بوداپست متولد شد. او استاد بازنشسته‌ی جامعه‌شناسی در دانشگاه کنت است و در زمینه‌های متنوعی ازجمله جامعه‌شناسی ترس، آموزش، فرهنگ‌درمانی، والدین پارانوئید و جامعه‌شناسی دانش، فعالیت‌های ارزشمندی را به ثمر رسانده است. فوردی مدرک لیسانس خود را در رشته‌ی روابط بین‌الملل از دانشگاه مک‌گیل مونترال دریافت کرد و سپس مقطع کارشناسی ارشد خود را در رشته‌ی سیاست آفریقا در دانشکده‌ی مطالعات شرقی و آفریقایی به پایان رساند. او همچنین مدرک دکترای خود را در سال 1987 با پایان‌نامه‌ای درمورد قیام مائو در کنیا از دانشگاه کنت دریافت کرد. «جمعیت و توسعه: درآمدی انتقادی» عنوان اثر دیگری از فرانک فوردی است که به فارسی ترجمه شده است.

در بخشی از کتاب قدرت خواندن؛ از سقراط تا توییتر می‌خوانیم

افلاطون، که از زبان سقراط می‌نوشت، اولین هشدار را دربارۀ مشتاقان مطالعه داد. او از گسترش سواد نگران بود، تا حدی به این دلیل که اعتقاد داشت سوادْ مسئولیت یادآوری را از دوش افراد برمی‌دارد. سقراط، در مقام استعاره‌ای برای نوشتن، از واژۀ یونانیpharmakon (داروی مخدر) استفاده می‌کرد تا بیانگر این پارادکس باشد که خواندن هم می‌تواند دوا باشد و هم سم. در سده‌های پس از آن، این پارادکس در تنشی میان دو تلقی از مطالعه متبلور شد: واسطه‌ای مفید برای روشنگری و ارتباطات، و کانالی برای طرح پرسش‌های دلهره‌آوری که پیش روی نظم اخلاقی قرار دارند.

سقراط هشدار می‌داد که ایده‌های مکتوب حیاتی از آنِ خود می‌یابند. گفت‌وشنودهای شفاهی، همانند آنچه بین سقراط و هم‌صحبتانش می‌گذشت، میان افرادی با جایگاه مشابه و رسوم مشترک رخ می‌داد، آن‌هم در یک محیط فرهنگی محصور و امن. ولی واکنش‌ها و رفتار خوانندۀ دورازدسترس را نمی‌توان سنجید. سقراط می‌گفت نوشته‌جات قدرت تمییز ندارند چرا که «به همه‌جا سرک می‌کشند»؛ نوشته میان خواننده‌ای که آن را می‌فهمد و از محتوایش سود می‌برد با کسی که گمراه و سردرگم می‌شود فرق نمی‌گذارد. او اخطار می‌داد که هر نوشته هم به دست آن‌هایی می‌رسد «که آن را می‌فهمند و هم آن‌هایی که به دردشان نمی‌خورد». سقراط، همسو با جهان‌بینی قیم‌مآب دورانش، فرض می‌کرد اندک دانشی که در دامن نادرست گذاشته شود تهدیدی علیه نظم اجتماعی است.

در بستر فرهنگ سیاسی آتن در دوران سقراط، آن‌ها که خواندن کلمات مکتوب به دردشان نمی‌خورد اکثریت فراگیر مردم بودند، یعنی بی‌سوادان. از دیدگاه او، حتی کلمات حکمت‌آموز هم اگر نوشته شوند، زمینه‌ساز سردرگمی می‌شوند. باورش این بود که اگر مشکلاتِ برخاسته از دست‌نوشته‌ها در محضر فردی حکیم حل‌وفصل نشوند، مسئله‌ساز خواهند شد. سقراط دربارۀ چنین متونی می‌گفت که «وقتی نقد و حمله‌ای غیرمنصفانه به آن‌ها شود، همواره به حمایت پدر نیاز دارند، که یکه و تنها نه تاب دفاع از خود دارند و نه توان حمایت از خویش».

سقراط معتقد بود جست‌وجوی حقیقت چنان طاقت‌فرساست که چنین وظیفه‌ای را فقط به معدودی از شهروندان آتن می‌توان سپرد؛ همین نکته یکی از دلایل کراهتش از متن مکتوب بود. او اصرار داشت معرفت «چیزی نیست که مثل سایر علوم بتوان در قالب کلمات درآورد»؛ فقط «پس از مراودۀ طولانی میان آموزگار و شاگرد در جست‌وجوی موضوع» است که معرفت حقیقی به روح راه می‌یابد. گویا افلاطون، بیش از آنکه دلواپس متن مکتوب باشد، نگران انتشار آن میان تودۀ مخاطبان بود:

اگر گمان می‌کردم که می‌شود این‌ها را به قالب کلمات مکتوبی درآورد که برای انبوه مردم مفید باشند، کاری شرافتمندانه‌تر از این در عمرم نمی‌یافتم... که بر ماهیت چیزها پرتو بیفکنم تا همگان ببینند. اما گمان نمی‌کنم «تفحص»، عنوانی که بدین مطالب داده می‌شود، هیچ سودی به حال مردم داشته باشد، الّا معدودی از آن‌ها، یعنی کسانی که با اندکی راهنمایی می‌توانند خودشان حقیقت را کشف کنند. و مابقی برخی دچار حقارتی بی‌بنیاد و ناشایست می‌شوند، و برخی مبتلا به غروری مبالغه‌آمیز و ابلهانه، انگار که چیزی عظیم آموخته‌اند.

در فرهنگ عمومی دمکراتیک امروزی که آگاهانه سعی در فراگیرشدن دارد، میل سقراط به محدودسازی آزادی مردم در خواندن محتوای دلخواهشان در شرایط دلخواهشان تکفیر می‌شود. اما حتی در قرن بیست‌ویکم نیز عامۀ مردم را به گونه‌ای جلوه می‌دهند که انگار قربانیان بی‌دفاعی هستند در برابر دست‌کاری رسانه‌ای روزنامه‌ای زرد یا فنون تبلیغاتی. در عصر اینترنت، چنین دغدغه‌هایی چند برابر شده‌اند.

فهرست مطالب کتاب

معرفی نویسنده
سخن ناشر
پیشگفتار
مقدمه
پارادکس سقراطی
سرچشمۀ گم‌گشتگی اخلاقی
مشکلات مطالعه
[۱]: تناقضات فرهنگی سواد
هشدار نویسندگان دربارۀ نوشتن
تأثیر رسانه
ابهام سواد
تردید ماندگار در قبال سواد
احترام حسرت‌آلود
[2]: نتیجه‌گیری
خواندن در جست‌وجوی معنا
نه‌فقط کاربردی
دین و تقدیس متن
کتاب‌خوانی مسیحی
اولین ردپاهای خویشتن
مطالعۀ انسان‌گرا
خواندن خردورزانه
جدی‌گرفتن خواندن
به‌سوی عشق به مطالعه
[3]: دمکراتیک‌شدن مطالعه و شیوع کتاب‌خوانان
شیوع کتاب‌خوانان
اصلاحات: درون‌نگرشدن مطالعه
تشکیل عامۀ کتاب‌خوان
خوانندۀ برازنده؟
هشدارها دربارۀ انقلاب در صنعت چاپ
بحث دربارۀ انقلاب چاپ
[4]: روشنگری: انقلاب خوانندگان
انقلاب مطالعه
گسترده‌خوانی
قواعد مطالعه
یک توازن پرمخاطره
[5]: از سیاست‌ورزی به اخلاقیات
اثر ورتر: خواننده در معرض تهدید
انتقال اضطراب‌های اخلاقی به خوانندگان
خودکشی: خوانندگان در معرض تهدید
«بیماری» انگلیسی و تأثیر رمان
تأثیر آن بر خوانندگان چه بود؟
وحشت از رسانه
«اثر ورتر»
[6]: مطالعه و سلامت: یک معمای ماندگار
اخلاق و جسم
اشتهای سیری‌ناپذیر
سم اخلاقی
اختلال کم‌توجهی چگونه شکل گرفت؟
قیاس جنجالی
اجبار به پزشکی‌سازی
[7]: وضع بغرنج مطالعه
طبقۀ کتاب‌خوان
هویت‌بخشی
جامعه‌پذیری و مطالعه
بحران مطالعه
راستی‌آزمایی واقعیات
[8]: از افسون‌زدگی تا سرخوردگی
کارزار سوادآموزی یونسکو
سرخوردگی از مطالعه
ضربۀ مک‌لوهان
خسران قضاوت
بحرانِ خواندن؟
کدام بحران؟ ندای خرسندی
سردرگمیِ هر دو جبهه
نتیجه‌گیری: گریز از محتوا
گریز از محتوا
خیال بازگشت به عصر پیشاگوتنبرگ
همان همیشگی؟
کودک‌پنداریِ خوانندگان
پی‌نوشت‌ها
منابع
نمایه