معرفی و دانلود کتاب صید مروارید

معرفی کتاب صید مروارید

کتاب صید مروارید یا المناص فی احوال غوص و الغواص نوشته‌ی محمدعلی‌خان سدیدالسلطنه‌ی بندرعباسی، یکی از رساله‌های مهم نویسنده است که اطلاعات بسیار دقیق و جامعی را درباره‌ی شغل صید مروارید و مسائل مربوط به آن، دربردارد. او در این رساله جنبه‌های تاریخی، جغرافیایی، زبانی، اقتصادی، بین‌المللی، مردم‌شناختی و جامعه‌شناختی مهمی را حول محور شغل صید مروارید روشن می‌کند. گفتنی‌ست کار تصحیح و حاشیه‌نویسی این اثر را احمد اقتداری برعهده داشته است.

درباره‌ی کتاب صید مروارید

میرزا محمدعلی‌خان سدیدالسلطنه‌ی بندرعباسی نویسنده‌ی پرکار و مهم اواخر عصر قاجار و اوایل دوره‌ی پهلوی است. موضوع اصلی اغلب آثار او که خود از اهالی بندرعباس بوده و به سبب مشاغل کشوری که داشته، بسیار به نواحی مختلف حاشیه‌ی خلیج‌فارس سفر کرده، به‌نحوی به خلیج فارس مربوط می‌شود. به همین سبب، می‌توان سدیدالسلطنه را یکی از پژوهشگران مهم در زمینه‌ی خلیج فارس به حساب آورد. نوشته‌های او بیشتر در قالب تاریخ و جغرافیا‌ نوشته ‌شده‌اند اما از فواید مردم‌شناسی، جامعه‌شناسی، اقتصادی، زبانی و ادبی بسیاری برخوردار هستند. کتاب صید مروارید یا المناص فی احوال غوص و الغواص یکی از رساله‌های سدیدالسلطنه است که در پاسخ به سوالات یکی از آشنایان نگاشته شده و اطلاعات جامع و دقیقی درباره‌ی مروارید و صید آن به دست می‌دهد.

کتاب صید مروارید در سال 1308 شمسی تألیف و به رضاشاه تقدیم شده است. نویسنده در این کتاب اطلاعاتی بسیار مستند و دقیق را مطرح کرده و گفته‌هایش کاملاً قابل اعتماد است. سدیدالسلطنه در برخی مواضع این رساله، وارد محاسبات ریاضی و نجومی نیز می‌شود و مطالعاتی تطبیقی با ریاضی و نجوم بابلی را به خوانندگان ارائه می‌دهد.

او در رساله‌ی صید مروارید، علاوه بر آن‌که مسائلی کلی مانند انواع مروارید، میزان کیفیت و ارجحیت هر نوع و شیوه‌‌ها و محل‌های صید مروارید را بیان می‌کند، به شرح مسائل دقیق و جزئی نیز می‌پردازد. نویسنده در متن رساله به مسئله‌ی محاسبه‌ی وزن مروارید و مقوله‌ی «اوزان چو» اشاره می‌کند؛ بحثی که رساله‌ی مجزایی نیز به نام «رساله‌ی اوزان چو» در مورد آن نگاشته. هم‌چنین مسائل حقوق بین‌الملل مانند نسبت محل صید مروارید و حقوق دولت‌ها را در این کتاب روشن می‌کند.

کتاب صید مروارید با اینکه به زبانی ساده و بدون پیچیدگی نوشته شده، آکنده از اصطلاحات و نام‌های فنی و تخصصی است. البته نویسنده بیشتر این اصطلاحات را توضیح خواهد داد و مقصودش را از هر اصطلاح روشن خواهد کرد. از این جهت، کتاب حاضر منبع بسیار مهمی برای مطالعات زبان‌شناسی و اصطلاح‌شناسی خواهد بود.

نکته‌ی مهم دیگر درباره‌ی این کتاب، این است که موضوع آن به بخش بسیار کوچکی از کلیت جامعه و فرهنگ اختصاص دارد. بنا به گفته‌های سدیدالسلطنه، صیادان و تاجران ایرانی مروارید، صرفاً در حواشی خلیج فارس و هند و برخی کشورهای عربی دیگر سکونت داشته‌اند. از همین جهت، پرداختن نویسنده به این مسئله موضوعی است که به یک خرده‌فرهنگ اختصاص دارد و اهمیت دادن به خرده‌فرهنگی خاص، بسیار مهم و شایسته‌ی تقدیر است. مطالعه‌ی منبع حاضر، به همین سبب، فواید مردم‌شناختی و جامعه‌شناختی بسیاری را در خود خواهد داشت.

سدیدالسلطنه متن رساله را به عناوین کوچک‌تر تقسیم کرده و ذیل هر عنوان توضیحات مربوط به آن را ارائه می‌کند. از همین رو، متن با اینکه مطالب پراکنده و متعلق به حوزه‌های بسیاری را دربردارد، اما کاملاً منظم است و خواننده با خواندن آن سردرگم نخواهد شد.

احمد اقتداری که مصحح و گرد‌آورنده‌ی کتاب صید مروارید است، اطلاعات مفیدی را پس و پیش رساله، در اختیار خوانندگان قرار داده. علاوه بر پیشگفتار کتاب که مقدمه‌ی بسیار مفیدی برای شناخت سدیدالسلطنه و آثار اوست و اهمیت نوشته‌های او را نشان می‌دهد، مقاله‌ی کوچکی را با عنوان «اهمیت حساب چو مندرج در کتاب صید مروارید» از محمد میرشکرایی، پیش از رساله نقل کرده که موضوع حساب چو را اندکی برای مخاطبان ناآشنا روشن خواهد کرد. علاوه بر این اطلاعات، مصحح، شیوه‌ی تلفظ و معانی برخی کلمات نامأنوس رساله را نیز در پایان کتاب برای مخاطبان آورده است.

کتاب صید مروارید یا المناص فی احوال غوص و الغواص نوشته‌ی محمد‌علی‌خان سدیدالسلطنه‌ی بندرعباسی با مقدمه، تصحیح و تحشیه‌ی احمد اقتداری، توسط نشر ارس به بازار نشر عرضه شده است.

در نکوداشت‌ کتاب صید مروارید

• اخیراً جناب آقای میرزا علی‌محمد (محمدعلی) خان سدید (سدیدالسلطنه‌‌ی سابق)، مقیم بندر بوشهر، رساله‌ی‌ بسیار نفیسی به‌نام المناص فی احوال الغوص و الغواص تألیف کرده و تحقیقاتی راجع به مروارید انجام داده که می‌توان گفت تاکنون چنین مجموعه‌‌ای در این موضوع تألیف نشده ‌است. این رساله به ‌قدری دارای اطلاعات دقیق و عمیق است که خود ما که سال‌ها در بحرین که مرکز صید مروارید است زیسته، و شب و روز با اشخاصی که مباشر این کار هستند، همنشین بوده‌ایم، نشنیده‌ایم. راستی که «سدیدالسلطنه» یکی از اشخاص ذی‌قیمت است که متأسفانه قدر او مجهول است. (احمد و عبدالرحمن فرامرزی، نشریه‌ی تقدم، 1306)

کتاب صید مروارید برای چه کسانی مناسب است؟

این رساله اطلاعات بسیار متنوعی در حوزه‌های تاریخ، جغرافیا، اقتصاد، حقوق و روابط بین‌الملل، مردم‌شناسی، جامعه‌شناسی و زبان‌شناسی در اختیار مخاطبان قرار می‌دهد. علاقه‌مندان به زمینه‌های مطالعاتی زبان، مردم‌شناسی، اقتصاد، خلیج فارس و مسائل منطقه، و روایط بین‌الملل می‌توانند از این رساله بهره‌ی بسیار بگیرند.

در بخشی از کتاب صید مروارید می‌خوانیم

در نتیجه‌ی مساعی و اقداماتی که انسان برای شناسایی قسمت‌های عمیق اقیانوس نمود، موفق به اختراع دام صیادی شگفت‌آوری گردید. این دام در دنباله‌ی آلات غواصی در قعر دریا تا عمقی که می‌خواهند پایین رفته و در آن‌جا به وسیله‌ی نخی به این دام متصل می‌باشد. صیادی که در روی آب است می‌تواند دام را باز کرده و حیواناتی را که در همان حدود زندگانی می‌کنند صید نماید. شاهزاده البرت دوماناکو به‌ همین وسیله توانست حیواناتی را که در عمق 6000 متری دریا زندگانی می‌کنند به دست بیاورد. اما فکر کنجکاوی بشر به همین مقدار قانع نشده و درصدد برآمد با چشم‌های خود کیفیات و موجودات این نقاط را معاینه نماید. برای نیل به این مقصود، دستگاهی لازم بود که به وسیله‌ی آن انسان به‌شخصه در اعماق اقیانوس فرو رفته و به طفیل آن در زیر فشار خروارها آب بتواند مقاومت و کار نماید.

اولین قدمی که در این باب برداشته شد، اختراع اطاق غواصی بود. مبنای ساختمان این اطاق عبارت از این است که یک طرف خالی را معکوساً داخل آب نماییم به طوری که قسمت بسته‌ی آن در فوق و قسمت باز آن در روی آب باشد. بدیهی است به هر اندازه که این ظرف پایین‌تر برود، فشار آب‌های اطراف و جوانب آن هوای داخلی ظرف را منقبض نموده و از طرف دیگر فشار هوای منقبض‌شده مانع از دخول آب در تمام آن ظرف خواهد شد. به این ترتیب چون برای انسان یک هوایی در قعر دریا فراهم شده و یک محل خالی از آبی هم به دست می‌آمد، لهذا راهی برای عملیاتی که در نظر داشت باز گردید؛ زیرا برای رسیدن و دیدن و جست‌وجوکردن اعماق دریا در بدو امر تصور می‌کرد به چیز دیگری محتاج نیست. ولی عملاً ملتفت شد که این نحو کاملاً مکفی نمی‌باشد، زیرا بعد چندی توقف در قعر دریا هوای محبوس‌شده در اطاق غواصی به واسطه‌ی تنفس فاسد شده و غواص را مجبور خواهد ساخت که دو مرتبه به روی آب آمده و هوای داخلی اطاق را تجدید نماید. این مانع هم در اثر اختراع جدیدی رفع شد. یک لوله‌ی فلزی نرمی اطاق غواصی را از قعر دریا به بیرون آب مربوط می‌سازد که به وسیله‌ی آن با اسباب مخصوصی هوای تازه‌ محبوس‌شده را به اطاق غواصی می‌رسانند، جانشین هوای تازه بود.

فهرست مطالب کتاب

سرآغاز
اهمیت حساب «چو» مندرج در کتاب صید مروارید
دیباچه
از جانب حکومت بحرین
اعراب و اوزان و حروف و معانی برخی از کلمات غیرمأنوس و غیرمتداول این کتاب به طریق الفبا
از کتاب زیر آسمان‌های ایران