معرفی و دانلود کتاب شیوه‌های مختلف نقد هنری

معرفی کتاب شیوه‌های مختلف نقد هنری

در سراسر تاریخ، هنر همواره موضوع نقد و تحلیل بوده است. کتاب شیوه‌های مختلف نقد هنری نوشته‌ی حبیب الله آیت اللهی شما را با ابعاد مختلف نقد هنر به‌عنوان راهی برای ارزیابی و تحلیل کیفیت، اهمیت و ارزش آثار هنری آشنا می‌کند.

درباره‌ی کتاب شیوه‌های مختلف نقد هنری

آثار هنری در تمامی گرایش‌ها و قالب‌ها از جمله ادبیات، نقاشی، مجسمه‌سازی، موسیقی و… همواره توجه منتقدان را برانگیخته‌اند. آبشخور نقد هنری را نیز مانند بسیاری از پدیده‌های دیگر باید در یونان باستان جست‌وجو کرد و ارسطو و افلاطون را می‌توان نخستین منتقدان هنر در نظر گرفت. تاریخ نقد هنری از آن زمان تا کنون مسیری پرپیچ‌وخم را طی کرده تا به این جایگاه برسد. جایگاهی که در آکادمی از مرتبه‌ای بلند برخوردار است و چهره‌های سرشناسی در آن فعالیت کرده‌اند. حبیب‌الله آیت‌اللهی یکی از این چهره‌هاست که در کتاب شیوه‌های مختلف نقد هنری می‌کوشد ضمن معرفی این حوزه‌ی پژوهشی به نحله‌های گوناگون آن بپردازد.

نقد هنری جنبه‌ای اساسی از فرآیند خلاقیت به شمار می‌رود که به هنرمندان کمک می‌کند کار خود را بهبود بخشند و به مخاطبان نیز اجازه می‌دهد که در سطح عمیق‌تری با هنر درگیر شوند. یادآوری این نکته ضروری است که دیدگاه منتقدان، چه نقدی مثبت و نگاهی ستایش‌انگیز درباره‌ی اثر داشته باشند و چه نظرگاهی منفی، باید سازنده باشد و به بیان نظر شخصی صرف محدود نشود.

نقد هنری را می‌توان تحلیل و سنجشی از آثار هنری تعریف کرد که اغلب با نظریه‌ها و تئوری‌های گوناگون گره خورده است. به بیان دیگر، نقد هنری تفسیری است در راستای تلاش برای درک آثار هنری از دریچه‌ی نظریه‌های مختلف. در طول تاریخ منتقدان صاحب‌نظر شیوه‌های گوناگونی را برای نقد آثار هنری پیش گرفته‌اند و بدین ترتیب است که نقد هنری طیف گسترده‌ای از رویکردها را در بر می‌گیرد؛ از تفاسیر انتقادی گرفته تا واکنش‌های احساسی. این رشته به عنوان یک حیطه‌ی مستقل به موازات نظریات زیبایی‌شناسی در غرب توسعه یافت و در قرن هجدهم و نوزدهم میلادی از شاکله و چارچوبی منسجم برخوردار شد. از آغاز قرن بیستم و سپس در قرن بیست‌ویکم بود که بسیاری از منتقدان از مدل‌های نظری مبتنی بر جامعه‌شناسی، زبان‌شناسی و زیبایی‌شناسی در پرداختن به آثار هنری استفاده کردند. از میان منتقدان هنری برجسته می‌توان به راجر فرای، کلایو بل، کلمنت گرینبرگ، هارولد روزنبلوم، لارنس آلووی، روزالیند کراس و دونالد کوسپیت اشاره کرد.

حبیب‌الله آیت‌اللهی در کتاب شیوه‌های مختلف نقد هنری از خلال پانزده فصل جنبه‌های گوناگون این موضوع را واکاوی می‌کند و می‌کوشد اطلاعات ارزنده‌ای را دراین‌باره در اختیار مخاطبان خود قرار دهد. نویسنده در بخش اول کتاب و در فصل نخست به معنی لغوی واژه‌ی نقد و مشتقات آن می‌پردازد. در فصل دوم کتاب مطالبی در اهمیت و ارزش نقد هنری بیان می‌کند. در فصل سوم تاریخچه‌ی نقد هنری را از نظر می‌گذراند و فصل چهارم را به چیستی تحلیل تاریخی اختصاص می‌دهد. در فصل پنجم نظام‌های مختلف بررسی و تحلیل نقد هنری را بررسی کرده و سپس در فصل ششم کتاب خود انواع گوناگون نقد را معرفی می‌کند. او برای نقد دسته‌بندی نه‌گانه‌ای را در نظر می‌گیرد که شامل نقد فنّی و علمی، نقد معنایی و محتوایی، نقد جامعه‌شناسانه، نقد روان‌شناسانه، نقد فلسفی، نقد تحلیلی، نقد تطبیقی، نقد افسانه‌گرا یا اسطوره‌شناسانه و در آخر نقد تذکره‌نویسانه است. پس از آن و در فصل هفتم کتاب، شیوه‌های مختلف نقد هنری شرح و بسط داده می‌شوند و از میان آن‌ها که شمارشان به 20 عنوان می‌رسد، می‌توان به عناوینی همچون نقد فنی، نقد تطبیقی، نقد آرمانی و… اشاره کرد. نویسنده سپس در بخش دوم کتاب به سراغ بررسی اقدامات عملی برای ارائه‌ی یک نقد خوب می‌رود و می‌کوشد از خلال فصل‌های هشتم تا پانزدهم، هرآنچه را که برای تبدیل شدن به منتقدی کارکشته لازم است، در اختیار مخاطبان قرار دهد.

کتاب شیوه‌های مختلف نقد هنری به همت انتشارات سوره‌ی مهر تهیه و منتشر شده است.

کتاب شیوه‌های مختلف نقد هنری برای چه کسانی مناسب است؟

مطالعه‌ی این کتاب را به هنرمندان، هنرجویان و تمامی کسانی که به نقد هنری علاقه‌مند هستند پیشنهاد می‌کنیم.

با حبیب‌الله آیت‌اللهی بیشتر آشنا شویم

این نقاش، منتقد هنری و استاد دانشگاه، در سال 1313 در شیراز چشم به جهان گشود. او از دانشکده‌ی هنرهای زیبای دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل شد و سپس به فرانسه رفت تا در مدرسه‌ی عالی هنرهای زیبای پاریس و دانشگاه سوربن به تکمیل تحصیلات خود بپردازد. حبیب‌الله آیت‌اللهی همچنین سابقه‌ی تدریس در دانشگاه تهران، دانشگاه شاهد و دانشگاه سوربن فرانسه را در کارنامه‌ی حرفه‌ای خود دارد. از آثار منتشرشده‌ی او می‌توان به عناوینی همچون «نگره‌ی هنر انقلاب اسلامی»، «مبانی نظری هنرهای تجسمی»، «فرهنگنامه واژه‌های فرانسوی در زبان هنری ایران»، «آیه‌ی نور و هنر» و «مبانی رنگ و کاربرد آن» اشاره کرد.

در بخشی از کتاب شیوه‌های مختلف نقد هنری می‌خوانیم

در شیوه نقد معنایی و محتوایی، منتقد بیشتر به محتوای اثر توجه دارد تا به فنون مختلف هنری و ترفندهای هنرمندانه. درک و شکافتن محتوا سبب پی‌ بردن به معنا می‌شود. معنا در واقع بطن اثر، یعنی بخشی از اثر هنری است که ملموس نیست و در پس شکل‌ها و رنگ‌ها و ترکیب‌بندی پنهان است. باید دانست که موضوع یک اثر هنری با محتوا و معنا فرق بسیار دارد. موضوع کلید باز کردن درهای درک محتوا است و درک محتوا مخاطب را به مفاهیم و معانی پنهانی اثر راهنمایی می‌کند.

در آثار تصویری که موضوع اثر یک داستان یا یک روایت تاریخی یا ادبی یا صحنه‌هایی از زندگانی روزمرّه است، محتوا صریح و آشکار است، لیکن معلوم نیست معنا هم به همان صراحت و آشکاری باشد. چه‌بسا معنا در ترکیبی از تصاویر که حالت نمادین دارند، پنهان باشد. این روشی است که هنر مذهبی گوتیک از آن استفاده کرده است. در این‌ صورت، موضوع بسیار آشکار است؛ مثلاً مریم را در حال خواندن تورات نشان می‌دهد و فرشته‌ای (جبرئیل (ع)) در برابر او زانو زده است و خبر باردار شدنش را می‌دهد، اما معنا در نمادها است. حوله، فانوس، شمعدان، ظرف آب، آیینه و... هرکدام نمادی است از معنایی در مذهبی ویژه و عرفانی که باید به آن‌ها آگاه بود تا تصویر ساده‌ای که یک فرشته و یک زن است را درک کرد.

نقد محتوایی ممکن است ارتباطی به اثر تصویری نداشته باشد؛ یعنی یک اثر تجریدی و انتزاعی نیز دارای محتوایی است که با ظاهر اثر که ترکیبی خوشایند از شکل‌ها و رنگ‌ها است، متفاوت است. این وظیفه منتقد است که محتوا را از فراسوی شکل‌ها و رنگ‌ها آشکار کند و به فهم مخاطب اثر کمک نماید.

فهرست مطالب کتاب

بخش نخست: کلیات نقد هنری
پیشگفتار
فصل نخست: دیباچه: در معنای نقد و نقّادی و منتقد
فصل دوم: اهمیّت نقد هنری و منتقد و تأثیرهای سودمند آن‌ها
فصل سوم: پیشینه و تاریخچه نقد هنر
فصل چهارم: تحلیل تاریخی
فصل پنجم: نظام‌های مختلف بررسی و تحلیل نقد هنری
شرح طرح مارپیچی نخست
شرح طرح نمودار دورانی
فصل ششم: انواع نقد
1. نقد فنّی و علمی
2. نقد معنایی و محتوایی
3. نقد جامعه‌شناسانه
4. نقد روان‌شناسانه
5. نقد فلسفی
6. نقد تحلیلی
7. نقد تطبیقی
8. نقد افسانه‌گرا یا اسطوره‌شناسانه
9. نقد تذکره‌نویسانه یا شرح حال
فصل هفتم: شیوه‌های مختلف نقد هنری
1. نقد توصیفی
2. نقد فنّی و ساختاری
3. نقد معنایی و محتوایی
4. نقد زیباشناسانه
5. نقد به معنی گزارش احوال شخصی و شرح زندگی هنرمند، یا نقد تذکره‌نویسانه
6. نقد گزارشی نمایشگاه یا یک واقعه هنری
7. نقد معرّف هنرمند
8. نقد ستایشگر و نقد نکوهشگر
9. نقد راهنما
10. نقد تطبیقی یا قیاسی
11. نقد تاریخی
12. مصاحبه یا نقد حضوری
13‌. نقد داستانی یا داستان‌سرا
14. نقد آرمانی یا نقد ترکیبی
15. نقد شیوه تکوین
16. نقدِ نقد یا انتقاد از نقد
17. نقد غیرمستقیم یا مکاتبه‌ای
18. نقد زمان‌نگارانه
19. نقد گروهی یا نقد مشاوره‌ای
20. نقد حاشیه‌نویسی یا هامشزنی
بخش دوم: الزامات علمی یک نقد خوب
فصل هشتم: نخست. چرا هنر؟
فصل نهم: دوم. زیبا، زیبایی، هنرهای زیبا
زیبا
یکم. مفهوم واژه
دوم. مسائل
زیبایی
هنرهای زیبا
فصل دهم: سوم. آفرینش با خلق
خلّاقیّت آفرینش‌گری
فصل یازدهم: چهارم. جوهر یا گوهر
فصل دوازدهم: ترکیب، ترکیب‌بندی
نخست. جامع‌ترین و کلّی‌ترین معنی
فصل سیزدهم: نقد از منظر زیباشناسی و زیبایی‌شناسی
بخش سوم: برخی از واژه‌ها و اصطلاحات هنری که در نقد و زیبایی‌شناسی به‌ کار می‌رود و از زبان فرانسه گرفته شده است.
فصل چهاردهم: رایج‌ترین واژگان بیگانه در مکالمات روزمرّه هنری
فصل پانزدهم: سرانجام
فهرست منابع و مآخذ
فهرست اعلام
یادداشت ناشر
پی‌نوشت