معرفی و دانلود کتاب شیشه‌گری دستی در ایران

معرفی کتاب شیشه‌گری دستی در ایران

شیشه‌گری یا همان هنر شکل دادن به شیشه، از کهن‌ترین صنایعی است که بشر از دیرباز به آن مشغول بوده. کتاب شیشه‌گری دستی در ایران نتیجه‌ی سال‌ها تحقیق و فعالیتِ حسین یاوری است که به بررسی ماهیت شیشه و شیشه‌گری در ایران می‌پردازد. قطعات شیشه‌ایِ یافته‌شده در شوش، لرستان و حسنلو توسط باستان‌شناسان حاکی از قدمت چندهزارساله‌ی صنعت شیشه‌گری در ایران است.

درباره‌ی کتاب شیشه‌گری دستی در ایران

شیشه یکی از پررمزورازترین ماده‌های موجود در جهان است که ساختار داخلی آن تا مدت‌ها نامعلوم بود. همان‌طورکه می‌دانیم شیشه مایعی است که سفت ‌شده، اما درمورد شیشه پدیده‌ی ذوبی در کار نیست، بلکه در اثر گرما فقط نرم و گداخته می‌شود. برخلاف تصور عموم مبنی‌بر یکی دانستن شیشه و بلور، در ساختار شیشه هیچ بلوری یافت نمی‌شود. درمورد پرکاربرد بودن آن می‌توان گفت بخش مهمی از زندگی بشر از شیشه تشکیل شده است.

حسین یاوری در کتاب شیشه‌گری دستی در ایران به انواع مختلف شیشه می‌پردازد، شیشه‌ی Soda Lime Silica، شیشه‌ی کریستال، شیشه‌ی خانگی یا شیشه‌ی سفره که پیرکس (شیشه‌ی نسوز) نیز جزء این دسته است. به‌غیر از این نمونه‌ها شیشه‌هایی هم ساخته می‌شوند که در صنعت به کار می‌روند.

اگرچه شیشه‌گری از ایران شروع نشده، اما طی 4000 سال تلاش مستمر، به شایستگی قابل‌توجهی در طرح و فرم رسیده است. شیشه‌گری در ایران فرازوفرودهای بسیار داشته. به‌طورمثال در زمان هخامنشی و ساسانی شاهد وجود ظرف‌های زیبا و تزئینی ساخته‌شده با دو روش دمیدن آزاد و دمیدن در قالب بوده‌ایم، ولی در زمان ظهور اسلام ظروف شیشه‌ای در خدمت نیاز مصرفی جامعه قرار گرفتند. در همین عصر هنر نقاشی و خطاطی بر روی شیشه رونق گرفت. هنر-صنعت شیشه‌گری در دوران سلجوقی، به اولین دوران شکوفایی خود پس از اسلام رسید. ظریف‌ترین ظروف شیشه‌ای نیز در این دوران دیده می‌شود. دوران صفویه دوران تولد کارگاه‌های شیشه‌گری در شیراز و اصفهان بود.

اگرچه در زمان‌هایی هنر شیشه‌گری در ایران در رکود شدیدی قرار گرفت، اما به لطف متخصصان این حوزه، دوباره به حیات خود ادامه داد.

کتاب شیشه‌گری دستی در ایران در 5 فصل به ساختار و ویژگی‌های شیشه، پیشینه‌ی شیشه‌گری در ایران، مراحل و ابزار مورد نیاز ساخت شیشه، انواع محصولات و شهرهایی که دارای صنعت شیشه‌گری هستند، می‌پردازد.

این کتاب را انتشارات سوره مهر به چاپ رسانده است.

کتاب شیشه‌گری دستی در ایران برای چه کسانی مناسب است؟

مطالعه‌ی این کتاب به هرکس که به هنر سنتی و صنایع دستی ایرانی علاقه‌مند است، توصیه می‌شود.

با حسین یاوری بیشتر آشنا شویم

حسین یاوری زاده‌ی سال 1325 در تهران است. دکتر یاوری دارای مدرک لیسانس اقتصاد، فوق‌لیسانس مدیریت خدمات اجتماعی و دکترای مدیریت پژوهش در عملیات است. او همچنین دوره‌ی هنرهای سنتی هندوستان، دوره‌ی مهندسی نساجی و دوره‌های طراحی صنعتی در ایتالیا و طراحی و دوخت لباس در فرانسه را گذرانده است.

حسین یاوری کارشناس و عضو سابق هیئت‌مدیره‌ی سازمان صنایع دستی ایران بوده و در رشته‌های مختلف هنری ازجمله صنایع دستی تدریس می‌کرده است. علاقه‌ی شخصی او به هنرهای سنتی و در دسترس نبودن منابع کافی برای علاقه‌مندان، او را به سمت تدوین و تهیه‌ی کتاب شیشه‌گری دستی در ایران سوق داد. از دیگر آثار دکتر یاوری می‌توان به کتاب‌های «شناخت صنایع دستی ایران»، «تجلی نور در هنرهای سنتی ایران»، «کتاب نگرشی بر تحولات صنایع دستی در جهان» و «کتاب مختصری درباره تاریخ تحولات لباس و پوشاک در ایران» اشاره کرد.

در بخشی از کتاب شیشه‌گری دستی در ایران می‌خوانیم

شیشه‌گران ایرانی که طرز رنگ کردن شیشه را می‌دانستند با به‌کار بردن انواع و اقسام رنگ‌های گوناگون، بیش از پیش بر زیبایی مصنوعات خود افزوده‌اند و ساخت محصولات مختلف شیشه‌ای از ابریق، گلدان و بطری تا گلابپاش، قیف و ظروف شیشه‌ای گردن‌دراز در ایران مرسوم بوده است.

در شهر قم نیز تا قرن نوزدهم میلادی، شیشه‌گرها ظروف شیشه‌ای را که پاره‌ای از آن‌ها شکم فرورفته‌ای داشته و گردن آن‌ها هم با شیشه‌ای به شکل مارپیچ زینت می‌یافت، تولید و عرضه می‌کردند که در حال حاضر نمونه‌های فراوانی از آن در دست است.

زمان غزنویان و دوران سلجوقی را می‌توان نخستین دوران شکوفایی هنر-صنعت بلورسازی بعد از اسلام در ایران نامید و نیشابور و گرگان را مراکز عمده تولید بلور در این دوران دانست. آثار جالبی از شیشه‌های دوره‌ی سلجوقی مربوط به نیشابور را می‌توان در موزه‌ی آبگینه و سفالینه مشاهده کرد.

با هجوم مغول‌ها به ایران، شیشه‌گری دچار رکود شد و هنرمندان بلورساز ایرانی به سوی غرب مهاجرت کردند و در نتیجه فعالیت این رشته به مدت یک قرن و نیم مسکوت ماند.

این وقفه در نیمه‌ی دوم قرن چهارده میلادی توسط تیمور گورکانی با کوچاندن بلورسازان دمشق و حلب به سمرقند و از آن‌جا به ری و ساوه و همدان شکسته شد و هنر-صنعتِ شیشه‌گری دوباره رونق یافت.

با روی کار آمدن سلسله‌ی صفویه، بلورسازی نیز همچون سایر هنرهای سنتی مورد توجه خاص قرار گرفت. در دوره‌ی شاه‌عباس دوم و به دستور وی بلورسازان ونیزی به ایران آمدند تا به آموزش شیشه‌گران اصفهان و شیراز بپردازند. در پی این اقدام، بر کیفیت تولیدات افزوده شد.

فهرست مطالب کتاب

پیشگفتار
فصل اول: کلیاتی درباره‌ی شیشه
1-1- تعریف شیشه
1-2- ساختار شیشه
1-3- خصوصیات و ویژگی‌های شیشه
فصل دوم: نگاهی به پیشینه‌ی شیشه‌گری در ایران
2-1- مقدمه
2-2- شیشه‌گری در ایران باستان و سیر تحول آن تا به امروز
فصل سوم: بررسی تجهیزات، ابزار کار و مواد اولیه‌ی مصرفی و چگونگی ساخت محصولات شیشه‌ای
3-1- ترکیبات شیشه
3-2- مواد خام مورد نیاز ساخت شیشه و نقش هر یک از آن‌ها
3-3- تأسیسات کارگاه‌های شیشه‌گری
3-4- ابزار و وسایل کار در یک کارگاه شیشه‌گری
3-5- مراحل ساخت شیشه‌ی دست‌ساز
فصل چهارم: انواع محصولات شیشه‌ای دست‌ساز و کارهای تکمیلی روی شیشه
4-1- شیشه‌های تراش‌دار
4-2- مات کردن شیشه
4-3- آبگز کردن
4-4- شیشه‌های نقاشی‌شده (شیشه‌های منقوش)
4-5- شیشه‌های نقش‌دار و تراش‌دار
4-6- شیشه‌های با تلفیق فلز (شیشه‌ی دور فلز)
4-7- شیشه‌ی بارفتن
4-8- شیشه‌های دو پوست و سه پوست
فصل پنجم: موقعیت کنونی شیشه‌گری در ایران
5-1- شیشه‌گری در تهران
5-2- شیشه‌گری در میمند
5-3- شیشه‌گری در قمصر
5-4- شیشه‌گری در شیراز
5-5- شیشه‌گری در جهرم
کتابنامه