معرفی و دانلود کتاب شرح زندگانی من - جلد سوم: تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجاریه: از کابینه‌ی قرارداد وثوق‌ الدوله تا مجلس موسسان

معرفی کتاب شرح زندگانی من - جلد سوم: تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجاریه: از کابینه‌ی قرارداد وثوق‌ الدوله تا مجلس موسسان

کتاب شرح زندگانی من - جلد سوم خودزندگینامه‌ای از عبدالله مستوفی است که حوادث تاریخی و سیاسی اواخر دوره‌ی قاجار تا اوایل دوره‌ی رضاخانی را پوشش می‌دهد. نگارش وقایع کلیدی و مهمی در طی این دورانْ به عهده‌ی نویسنده بوده که اهمیت این خاطرات و تاریخ‌نگاری را چندین برابر می‌کند.

درباره‌ی کتاب شرح زندگانی من- جلد سوم

زن آسیابان آن هنگام که صدای سم ستوران تازی را شنید به سرسپردگان یزدگرد سوم چنین گفت: «آری اینک داوران اصلی از راه می‌رسند. شما را که درفش سپید بود این بود داوری، تا رای درفش سیاه آنان چه باشد». و این جمله برای سرزمینی که از ابتدای تاریخ بشر آبستن حوادث بوده چقدر تکراری است! سلسله‌ای می‌آید و به داوری پیشینیانش مشغول می‌شود؛ سپس قومی آن سلسله را برخواهند انداخت و این زنجیره تا بخواهی در تاریخ ایران تکرار شده. درفشی به‌جای درفشی دیگر، رنگی جانشین رنگی دیگر. کتاب شرح زندگانی من – جلد سوم از عبدالله مستوفی داستان آخرین نسیم‌هایی است که رایت برافراشته‌ی سلسله‌ی قاجار برفراز ایران مهجور و مظلوم تجربه می‌کند، روایت آنکه چطور پرچم پهلوی بر فرق سر قاجاریان کوفته می‌شود.

کتاب شرح زندگانی من- جلد سوم، پرده‌ی آخر خاطرات عبدالله مستوفی است. در دو جلد قبلی، این نویسنده به شرح اتفاقات سلسله‌ی قاجار از ابتدا تا قرارداد وثوق‌الدوله با انگلستان پرداخته بود. در مجلد سوم این سه‌گانه، مولف کم و کیف قرارداد 1919 تا تشکیل مجلس موسسان را شرح می‌دهد. احاطه‌ی عبدالله مستوفی به سیاست از تحصیلات او در این حوزه نشئت می‌گیرد. او یکی از فارغ‌التحصیلان مدرسه‌ی سیاسی تهران است که به‌واسطه‌ی همین تحصیلات و البته خانواده‌ی نامدار و سرشناسش به ماموریت اروپا اعزام می‌شود. جهان‌بینی او در سفرها به‌طرز ملموسی گسترش یافته و همین جهان‌بینی گسترده به همراه دانش وسیع و استعداد چشم‌گیر باعث شد مورگان شوستر او را به‌عنوان رئیس اداره‌ی مالیات منصوب کند. اما خدمات و اقدامات عبدالله مستوفی تنها به مسئولیت او در اداره‌ی مالیات ختم نمی‌شود، او در بلوای نان تهران مجبور به استعفا شد و پس از آن سمت‌های اداری دیگری را نیز تجربه کرد.

آنچه درباره‌ی نویسنده‌ی کتاب شرح زندگانی من بارز است تلاش او برای سامان‌دهی اوضاع نابه‌سامان اداری حکومت قاجار بوده است. او با اتکا به فارغ‌التحصیلان دارالفنون و استفاده از تجربیات مستشاران اروپایی در تلاش بود تا نظم را حاکم سازد. البته که تلاش‌های او هرگز بدون حاشیه نبوده و اختلافات او با مستشاران و دیگر دولت‌مردان او را به یکی از شخصیت‌های چالش‌برانگیز آن دوران بدل کرده است.

عبدالله مستوفی خودزندگی‌نامه‌ی خود را با این ادعا تمام می‌کند که هیچ‌گاه دچار «جاه‌طلبی تاریخ‌نویسی» نبوده است. این نکته باعث می‌شود که فرضیه‌ی بی‌طرفی راوی و وفاداری او به وقایع، آنطور که اتفاق افتاده‌اند، تقویت شود. در نهایت خواننده، کتاب شرح زندگانی من را با طیب خاطر به پایان خواهد رسانید؛ با رضایت از به دست آوردن تصویری جامع از دوران قاجار که یک دولت‌مرد در خلال خاطراتش ارزانی داشته است.

کتاب شرح زندگانی من- جلد سوم برای چه کسانی مناسب است؟

به‌یقین خواندن این کتاب به همه‌ی ایرانیانی که به‌دنبال کسب آگاهی از گذشته‌ی اجتماعی- سیاسی خود هستند واجب است اما به‌طور ویژه به آنانی توصیه می‌شود که به ژانر خودزندگی‌نامه علاقه‌مندند و می‌خواهند تاریخ را از لنز دوربین یکی از رجال آن زمان مشاهده کنند.

در بخشی از کتاب شرح زندگانی من - جلد سوم: تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجاریه: از کابینه‌ی قرارداد وثوق‌ الدوله تا مجلس موسسان می‌خوانیم

از وقتی که از پطرزبورغ به طهران آمده بودم، جوانی را که مردم به او فقیر دربار می‌گفتند، می‌دیدم در خیابان باب همایون و آرک که مرکز وزارتخانه‌های داخله و مالیه و عدلیه و خارجه و جنگ و هیئت ‌وزرا بود، با لهجه‌ی لاتی و رویه‌ی بهلول‌منش وَرسو می‌زد. این جوان تمام رجال را به اسم و رسم می‌شناخت و روابط آن‌ها را با یکدیگر می‌دانست. اگر دو برادر هر یک در اداره‌ای بودند و موقع ظهر یکی از آن‌ها از اداره‌ی خود بیرون می‌آمد و به سمت راهی که باید برادرش از آن‌جا بیاید و باهم منزل بروند، نظری می‌افکند. فقیر دربار مقصود از نگاه‌اندازی را می‌فهمید، فوراً با لهجه‌ی لاتی: «داشِت رفت» یا «هنوز داشِت نرفته»، مطلب را حالی می‌کرد. مثلاً وزیر وزارتخانه‌ای عوض می‌شد، این استعفا و نصب دیشب به عمل آمده بود، اعضای آن وزارتخانه که صبح به محل کار خود می‌رفتند، قبل از رسیدن به وزارتخانه به ‌توسط فقیر دربار که با صدای بلند: «وزیرتون عوض شد» از واقعه خبردار می‌شدند.

استعفای هیئت ‌وزرا و تعیین رئیس‌الوزرای جدید را هیچ ‌کس به ‌خوبی فقیر دربار نمی‌دانست.

اکثر در این ‌مورد با اشاره به سمت محل هیئت وزرا و یا ادای کلمه‌ی «رفتند! رفتند!» مطلب را حالی ذینفع‌ها می‌کرد. به علاء‌السلطنه و مستوفی‌الممالک و مشیر‌الدوله ارادت داشت. هر وقت یکی از این سه نفر رئیس‌الوزرا می‌شدند، با صدای بلند رسیدن آن‌ها را به این شغل به همه ‌کس اعلام می‌کرد. از هیچ ‌کس چیزی نمی‌خواست ولی اگر کسی چیزی به او می‌داد، رد نمی‌کرد و در مقابل، همیشه اخباری که به درد او می‌خورد زودتر از همه ‌کس به همین کیفیت به او می‌داد. به ‌طوری که همیشه صحیح‌ترین اخبار حول و حوش دربار از فقیر دربار به ‌طور علنی شنیده می‌شد. گاهی اتفاق می‌افتاد که دو نفر برای شغل ریاست وزرا کاندیدا می‌شدند.

فهرست مطالب کتاب

از کابینه‌ی قرارداد وثوق‌السلطنه تا مجلس موسسان
تجدید مقدمه و عرض تشکر و دفاع
مقدمات کابینه‌ی دوم وثوق‌الدوله
کابینه‌ی قرارداد 1298
منحل شدن هیئت ممیزی ایالت تهران
نقض قول رئیس‌الوزرا
اشتغال به ملک‌داری
انتشار قرارداد 1298
ابطال‌الباطل یا رد قرارداد ر‌ئیس‌الوزرای ایران با دولت انگلیس و بیانیه‌ی ایشان مقدمه
انتشار ابطال‌الباطل
ضدیت عملی با قرارداد یا جوانمردی
مراجعت سلطان احمدشاه به ایران
استعفای وثوق‌الدوله
کابینه‌ی مشیرالدوله
کارهای کابینه‌ی مشیرالدوله
توقیف اجرای قرارداد
سرکوبی متجاسرین
دفع فتنه‌ی قیام در آذربایجان
تجدید روابط روسیه و ایران
اشتغال من به ریاست تشخیص عایدات
استعفای کابینه‌ی مشیر‌الدوله و سبب آن
کودتا مسبوق به چه سوابقی بود؟
طاعت از دست نیاید گنهی باید کرد
سیاست دوطرفی مشیر‌الدوله
منافع این سیاست برای انگلیس‌ها
والدین همان اولییانف محکوم به اعدام است
انگلیس‌ها چراراه کج می‌رفتند؟
لرد کرزن عصبانی شده است
کسادی بازار امپریالیزم در انگلستان
دروغگو‌یی سیاستمدار انگلیسی
حمله‌ی ترک‌ها به ایران نبوده بلکه به انگلیس و روس بوده
بلشویک‌ها به ایران حمله نکردند که دفاعی لازم باشد
خطاب به برادرزادگان
اعتذار
بعد از رفتن مشیر‌الدوله
سپهدار اعظم (فتح‌الله اکبر)
وضع مالی دولت
امتیاز نفت دارسی
زندگی انگلیس از دولت سر نفت ایران است
جا‌یی که یک دروغ دیگر لرد کرزن آفتابی می‌شود
اقتصاد عمومی
سیاست داخلی
سیاست خارجی
کابینه‌ی سپهدار اعظم
تنازع چندین عامل بر معمول واحد
عزل استراسلسکی
تشکیل کابینه و کمک دولت به ابن‌سبیل‌های رشتی
سفارت هم به کساد بازار امپریالیزم انگلیس اعتراف می‌کند
جلسه‌ی مشاوره‌ی عالی
نارضامندی عامه از کابینه‌ی سپهدار
قرارداد ایران و روس
تصویب قرارداد
شیربرنج عمر
قرارداد بین ایران و اتحاد جماهیر شوروی
استعفای بی‌دلیل و ریاست وزرای بی‌دلیل‌تر
نظامی شدن شهر تهران
تدارکات مقدماتی کودتا
در تجسس عامل نظامی کودتا
کودتای شب سوم حوت 1299
طرز خبرگیری مردم تهران
ریاست وزرای سیدضیاء‌الدین
بیانیه‌ی رئیس‌الوزرا
«س - ضیاء‌الدین طباطبا‌یی، رئیس‌الوزرا، هشتم حوت 1299 شمسی»
بیانیه‌ی ر‌ئیس دویزیون قزاق
کابینه‌ی سید ضیاء‌الدین
اصلاحات مالیه
بلدیه یا شهرداری قدیم و جدید
یک شب‌نشینی ایرانی
کارهای سید ضیاء‌الدین در بلدیه
شهرداری طهران در زمان رضاشاه پهلوی
آب کرج برای شهر تهران
ایجاد ‌خیابان‌های جدید و توسیع ‌خیابان‌های قدیم
سنگفرش و ‌اسفالت‌ریزی ‌خیابان‌ها
‌ساختمان‌های خصوصی و عمومی
تبعیت ولایات از مرکز
انتقاد
خراب کردن یک محله
تعدی به آب مردم
خرابی خانه‌ها
خرابی مسجدها
خرابی مدارس آخوندی
تصرف قبرستان‌ها
اقدامات سید ضیاء‌الدین در ولایات
انگلیس‌ها هم به آزادی مبارک مرده تن دردادند
اعلامیه‌ی ریاست وزرا راجع به الغای قرارداد ایران و انگلستان
پاک شدن ایران از قشون خارجی
العمر سیئة من سیئات أبی بکر
ابلاغیه‌ی ریاست ‌وزرا
خیمه‌شب‌بازی یا سینمای ناطق وطنی
مقدمات سقوط سید ضیاء
در جست‌وجوی رئیس‌الوزرا
ریاست وزرای قوام‌السلطنه و حسب و نسب او
خلاصی محبوسین
مسافرت ‌ولیعهد به اروپا
کابینه‌ی قوام‌السلطنه و بیانیه‌ی او
افزایش سهمیه‌ی رعیت یا توضیح زیادتر در یکی از موضوعات جلد دوم
نیظاموالعولما ایستمیرخ
وارث و مورث یک لقب
عبد‌الحسین خان کفری
حاجی ناصر‌السلطنه
اصل و تبار
موافقین
نجیبه خانم
مخالفین اصل‌زادگی
اصل و تبار سردارسپه
آموزش و پرورش
افکار آن روز سردارسپه
عمو پیره‌ی شاه
سرّ طول عمر
مواجهه‌ی وظیفه‌شناسی با پیری
افتتاح مجلس شورای ملی
مرض وکالت
وکیل‌تراشی دولت
لزوم تشکیل حزب ملی
ضدیت بعضی از وکلا با وکلای فرمایشی
واکنش‌های کودتا
واکنش هم‌ولایتی
عاقبت امیر مؤید و پسران
رقابت همکاری
مرده‌پرستی
محاکمه‌ی تاریخی
مقایسه
تا کی؟ تا به روز من بیفتی!
غلیظ شدن ماده‌ی جنگل
واکنش شرفخانه
سایر ‌وزرا چه می‌کردند؟
کمک به قحط‌زدگان روسیه
بگیر و ببند و بده به دست من پهلوان!
سنگ مکافات دهر خرد کند دنده را
نفت شمال و استاندارد اویل
سنگ قبر خوشتاریا
جواب مسکت
انکلسم‌ها در رفتند
عقیده‌ی من راجع به آتیه نفت شمال
شاهنامه‌خوانی من
آذربایجانی زودتر از همه چیز ایرانی است
بدترین ربع‌ساعت‌های زندگی ایران
حسن استفاده از جامعه‌ی ملل متفق
خودمختاری یا لجام‌گسیختگی
مصاحبه با یکی از رعایای ورامین
تصرف خمسه و آذربایجان توسط قوای دولتی
نوحه‌سرا‌یی رادیو مسکو
حمله به آذربایجان
جنگ قافلان‌کوه
فتح تکاب و شاهین‌دژ
فتح اردبیل و آستارا
تسلیم تبریز
خبر فتح آذربایجان در تهران
ورود نیروی دولتی به تبریز
تلگراف خبرنگار روزنامه‌ی اقدام
چند کلمه در اطراف این خبر
دنباله‌ی آتیه‌ی نفت شمال
رجال؟ خیر! بلکه رجاله
خرد و ریزهای تاریخی
عزاداری سردارسپه
سقوط کابینه‌ی قوام‌السلطنه
کابینه‌ی مشیرالدوله
مسافرت دوم سلطان احمدشاه به اروپا
مصدق‌السلطنه والی آذربایجان
قدری از خودم بنویسم
اشتغال من به ریاست دیوان محاکمات مالیه
جریان کار دیوان محاکمات
اداره‌ی محاسبات وزارت مالیه
تشخیص عایدات
خزانه
کمیسیون تطبیق حواله‌جات
مدیرکل وزارت مالیه
گمرک
ضرابخانه
کارشکنی‌های عمدی
مسبب کودتا منم
ابلاغیه وزارت جنگ
جلوگیری از فحشا
تحصن معدودی در سفارت روس
نزاع مسلمان و یهودی
بی‌اهمیتی متحصنین سفارت روس
مقدمات سقوط کابینه‌ی مشیرالدوله
سقوط کابینه‌ی مشیرالدوله
بحران
کابینه‌ی دوم قوام‌السلطنه
ایلات ایران
مسئله‌ی اسکان ایلات
فتوحات قشون دولت در آذربایجان و فتح قلعه‌ی چهریق
اینک یادداشت افسر دخیل در قضایا
وضعیت اجمالی قوای اسماعیل آقای سمیتکو
روحیه‌ی قوای طرفین
تعداد قوای دولتی
شروع به جنگ
مختصری از شرح عملیات کلی که به نابودی اسمعیل آقای سمیتکو منتهی گردید
بازهم لزوم مستشار خارجی برای ایران خودنما‌یی می‌کند
استخدام دکتر میلیسپو برای ریاست کل مالیه
حمله‌ی مجلس به سردارسپه
نطق معتمد‌التجار در مجلس
نطق ر‌ئیس مجلس
مراجعت سلطان احمدشاه به ایران
سان و رژه
چند کلمه از قوانین کلی ارتش
سقوط کابینه‌ی قوام‌السلطنه
کابینه‌ی مستوفی‌الممالک
پیمان تجارتی ایران و شوروی
تزلزل کابینه‌ی مستوفی‌الممالک
نطق مستوفی‌الممالک رئیس‌الوزرا
کابینه‌ی مشیر‌الدوله و ختام مجلس چهارم
نطق رئیس‌الوزرا
نطق سلیمان میرزا
نطق مدرس
نطق ر‌ئیس مجلس
ورود مشیر‌الدوله به کار
تعقیب قوام‌السلطنه
تصویب‌نامه‌ی هیئت ‌وزرا نمره‌ی 575
بیانیه‌ی وزارت جنگ
این تعقیب چه نتیجه بار آورد؟
استعفای مشیرالدوله
ریاست وزرای سردارسپه
ابلاغیه‌ی ریاست ‌وزرا
تصمیم ملوکانه
ورود سردارسپه به کار
اولین بیانیه‌ی ریاست ‌وزرا
جلوگیری از تشبثات به خارجی
بیانیه‌ی ریاست ‌وزرا
شوسه‌ی بین تبریز و زنجان
خان‌های ماکو
اخراج وستداهل از نظمیه
اقدامات بلدی سردارسپه
بقیه‌ی انتخابات و افتتاح مجلس پنجم
ملت جمهوری می‌خواهد
مبارزه در مجلس
واقعات خارج از مجلس
من هم سوسیالیست بودم
در دربار
در بازار
تفأل
شنبه‌ی دوم حمل 1303
12 حمل 1302 بیانیه‌ی سردارسپه
تلگراف علمای اعلام از قم
مدرس یا مرکز ضد سردارسپه
کابینه‌ی مجدد سردارسپه
نظری به مجلس پنجم
روزنامه
خارج شدن من از محاکمات مالیه
وضع مالی ما
تغییر در برنامه مدرسه‌ی سیاسی
مدرسه‌ی حقوق و سیاسی
تأسیس جامعه‌ی فارغ‌التحصیل‌های مدرسه‌ی سیاسی
طرفداری از دیانت
واقعه‌ی قتل میرزاده عشقی
سقاخانه‌ی چهارراه آقا شیخ هادی
آخرین پرده‌ی کار نفت شمال
ترقی قدرت سردارسپه به ‌وسیله‌ی برقراری حکومت نظامی
فشار سردارسپه به اقلیت
استیضاح مدرس از سردارسپه
خوزستان
شیوخ عربستان
شیخ خزعل
کمیته‌ی قیام سعادت
نامه‌ی مدرس به خزعل
مسافرت جنگی سردارسپه به خوزستان
چند تا سؤال مهم
ژنرالیسیم
قانون اصلاح تقویم
نسخ القاب
قانون نظام اجباری
کم‌بارانی و کم‌نانی
قصد بازگشت سلطان احمدشاه به ایران
سر و صدای ضدقجر
الفرار مما لایطاق من سنن المرسلین
علی‌محمد امروز صبح می‌آید
اخبار تهران
جلسه‌ی نهم آبان و تصویب لایحه‌ی انقراض سلطنت قاجاریه
ابلاغ قانون انقراض سلطنت قاجاریه
اعلامیه‌ی رسمی
فوت مادر
مجلس مؤسسان
آ‌یین گشایش مجلس مؤسسان
نطق افتتاحیه
در مجلس مؤسسان
خاتمه