معرفی و دانلود کتاب ارتش ایران در دوره صفوی و تحولات آن

معرفی کتاب ارتش ایران در دوره صفوی و تحولات آن

صفویان نه‌تنها امپراتوری ساختند، بلکه چارچوبی برای آیندگان به جا گذاشتند که هنوز هم ردپایش پیداست. کتاب ارتش ایران در دوره صفوی و تحولات آن، نوشته‌ی آقایان حمید اسدپور و حسین اسکندری، پژوهشی ژرف درباره‌ی سیر تحول ارتش ایران از دوران باستان تا پایان سلسله صفویه است. این اثر با نگاهی جامع به ساختار نظامی و پیوندهایش با مذهب، سیاست و اقتصاد، نشان می‌دهد که چگونه ارتش، قلب تپنده قدرت صفویان بود. اگر به تاریخ ایران و ریشه‌های تحولات نظامی‌اش علاقه دارید، این کتاب شما را با تحلیلی دقیق و کامل همراه می‌کند.

درباره‌ی کتاب ارتش ایران در دوره صفوی و تحولات آن

سلسله صفویه بدون اغراق پایه‌گذار بسیاری از ساختارهای پس از خود بوده و به‌عنوان سلسله‌ای مهم در تاریخ ایران شناخته می‌شود. در کتاب ارتش ایران در دوره صفوی و تحولات آن، نوشته‌ی حسین اسکندری و حمید اسدپور، به‌عنوان یک اثر پژوهشی، سیر تحول ارتش ایران در دوره صفویه مورد بررسی قرار می‌گیرد. این کتاب تاریخ ارتش ایران را از دوران باستان تا پایان صفویه به‌صورت جامع تحلیل می‌کند و با ارائه‌ی نگاهی دقیق به ساختار نظامی و پیوندهای عمیق آن با مسائل مذهبی، سیاسی و اقتصادی، اثری ارزشمند برای شناخت این دوره محسوب می‌شود.

این پژوهش در چهار بخش اصلی تدوین شده است. بخش اول به ارتش ایران پیش از عهد صفوی اختصاص دارد و تاریخ نظامی ایران را از دوران باستان، پیش از ورود آریایی‌ها، تا دوره اسلامی پیش از صفویه بررسی می‌کند. در این بخش، مبانی نظری ارتش در ایران باستان و تغییرات آن در دوره اسلامی تا پیش از صفویه مورد توجه قرار می‌گیرد. این بخش به ما نشان می‌دهد که چگونه ساختارهای نظامی پیشین، زمینه‌ساز شکل‌گیری ارتش صفوی شدند.

بخش دوم، به دوره آغازین صفویه می‌پردازد و تشکیل ارتش در عهد اول صفوی را با تمرکز بر نقش ایلات قزلباش و پیوند تشیع و تصوف تحلیل می‌کند. در این دوره، شاه اسماعیل باتکیه‌بر ایلات بزرگ ترکمان و اعتقادات مذهبی، ارتشی قدرتمند ساخت که پایه‌های حکومتش را استوار کرد.

بخش سوم که به دوره شاه عباس مربوط می‌شود، تحولات بزرگ ارتش صفویه را مورد بررسی قرار می‌دهد. در این بخش، سیر تغییرات ارتش از یک نیروی قبیله‌ای به سازمانی منظم و مجهز تحلیل می‌شود. این پژوهش نشان می‌دهد که چگونه ضعف‌های قزلباشان، شکست‌ها در برابر عثمانی و آشنایی با فناوری‌های نظامی اروپایی، شاه عباس را به بازسازی ارتش واداشت. ایجاد مناصب جدید مانند تفنگچی‌باشی و توپچی‌باشی و همچنین استراتژی‌هایی چون زمین‌های سوخته و جاسوسی، از جمله موضوعاتی هستند که در این بخش به آن پرداخته شده است. بااین‌حال، کم‌توجهی به نیروی دریایی به‌عنوان یکی از نقاط ضعف ارتش صفوی نیز در این بخش مورد توجه قرار می‌گیرد.

بخش چهارم، به دوره پایانی صفویه اختصاص دارد و ضعف ارتش را در این زمان بررسی می‌کند. این کتاب نشان می‌دهد که چگونه تعارضات داخلی، تن‌آسایی و بی‌توجهی دربار به ساختار نظامی، ارتش صفویه را از اوج قدرت به ناکارآمدی کشاند. در این بخش، عملکرد قزلباشان که روزی ستون ارتش بودند و همچنین مشکلات تدارکات و انضباط نظامی مورد تحلیل قرار می‌گیرد. این بررسی روشن می‌کند که چرا ارتش صفویه در برابر دشمنانش، به‌ویژه در اواخر این سلسله، تاب نیاورد.

کتاب ارتش ایران در دوره صفوی و تحولات آن تنها به مسائل نظامی محدود نمی‌شود. این اثر با ارائه‌ی تحلیل جامع از پیوندهای ارتش با مذهب، سیاست و اقتصاد، نشان می‌دهد که ارتش صفویه چگونه بر جامعه تأثیر گذاشت و از آن تأثیر پذیرفت. به‌عنوان‌مثال، نقش تشیع در انگیزه‌بخشی به سربازان، یا چگونگی تأمین هزینه‌های نظامی از منابع محلی، از موضوعاتی هستند که در این کتاب به آن پرداخته شده است. این نگاه چندجانبه، کتاب را به اثری کامل و مفید برای پژوهشگران و علاقه‌مندان به تاریخ ایران تبدیل کرده است.

اگر به تاریخ نظامی ایران، ریشه‌های قدرت صفویان یا تحولات اجتماعی این دوره علاقه دارید، کتاب ارتش ایران در دوره صفوی و تحولات آن از انتشارات نگارستان اندیشه منبعی ارزشمند برای شماست. این اثر با زبانی رسمی و قابل‌فهم، اطلاعات گسترده‌ای ارائه می‌دهد که هم برای محققان و هم برای خوانندگان عمومی مناسب است. در مجموع، این کتاب دریچه‌ای به یکی از مهم‌ترین دوره‌های تاریخ ایران باز می‌کند که تأثیراتش تا امروز باقی مانده است.

کتاب ارتش ایران در دوره صفوی و تحولات آن برای چه کسانی مناسب است؟

این کتاب برای پژوهشگران تاریخ ایران، علاقه‌مندان به تحولات نظامی و کسانی که به پیوندهای مذهبی، سیاسی و اقتصادی دوره صفویه علاقه‌مند هستند، مناسب است؛ اما اگر به‌دنبال روایتی روان و داستانی هستید، شاید این متن کمی چالش‌برانگیز باشد.

در بخشی از کتاب ارتش ایران در دوره صفوی و تحولات آن می‌خوانیم

چنانکه در شکل‌گیری اولیه‌ی هسته ارتش صفوی اشاره شد حامیان اصلی این ارتش قزلباشان بودند که عمدتاً از ترکمانان آناتولی و سوریه بودند. این ایلات از آغاز وابسته به اویماق خود بودند و روابط خونی بسیار مستحکمی بین آن‌ها بود به همین علت صفویان تلاش نمودند ضمن بهره بردن از این نیروهای ایدئولوژیک، شور انقلابی و وابستگی طایفه‌ای آن‌ها را کم کنند. امری که تا مدت‌ها برای حکومت صفویه مشکل‌آفرین شده بود. این ایلات از طریق خلفا با مرشد کامل ارتباط داشتند و از طریق روسای خود تحت عنوان بیگ، سلطان و خان روابط خونی و وابستگی به اویماق را حفظ می‌کردند.

اهمیت نقش این ایلات قزلباش در ارتش صفوی تا بدانجاست که مورخان عهد صفوی با وجود این نیروها در ارتش و مرزهای ایران و در تقابل با نیروهای بیگانه برای ایران و ارتش صفوی از واژه‌هایی مانند ولایت قزلباش و لشکر قزلباش بهره برده‌اند. خواند میر در لشکر کشی‌های شیخ حیدر واژه‌ی سپاه قزلباش را به کار می‌برد. امیر محمود خواند میر و برخی دیگر از مورخان صفوی در حملات قزلباشان به همراه امیر نجم ثانی به سمت ماورالنهر، آن‌ها را تحت عنوان سپاه قزلباش، جنود قزلباش و سپاه عراق می‌نامند.

بدلیسی نیز از واژه‌ی ولایت قزلباش برای مناطق مرزی ایران استفاده کرده است. تتوی اعلام می‌دارد که ازبکان متعرض سر حد ولایت قزلباش شدند او در مواردی خراسان را ولایت قزلباش می‌نامد. واله اصفهانی نیز حملات ازبکان به خراسان را تهاجم به ولایت قزلباش دانسته است. برخی مورخان این دوره برای ناحیه دیار بکر از واژه‌ی ولایت قزلباش استفاده کرده‌اند. شیرازی از دیگر مورخان این دوره چنان با واژه‌ی ایران بیگانه است و تحت تأثیر جو مذهبی دوره اول صفوی قرار گرفته است که جنگ‌های قزلباشان با شروانشاهان در زمان شاه اسماعیل را نبرد غازیان حیدری در برابر یزیدیان ساسانی تبار شروانی می‌داند. در واقع او تا بدانجا پیش رفته است که حتی نژاد شاهان شروانی را به ساسانیان رسانده است و آن را با تبار عربی یزید درهم آمیخته است. اسکندر بیگ منشی نیز در نبرد شاه اسماعیل با خاندان چلاوی از عنوان سپاه قزلباش بهره گرفته است. در نبردهای ازبکان با صفویه در دوره شاه اسماعیل و همچنین در نبرد چالدران در برابر عثمانی، بازهم مورخان برای ارتش صفوی از کلمه‌ی سپاه قزلباش استفاده کرده‌اند.

فهرست مطالب کتاب

مقدمه
بخش اول: ارتش در ایران پیش از عهد صفوی
مبانی نظری
مبانی نظری ارتش در ایران باستان
مبانی نظری ارتش در ایران دوره اسلامی تا پیش از صفویه
ارتش در ایران قبل از صفویه
ارتش در ایران باستان: ایران پیش از ورود آریایی‌ها
ارتش ایران در دوره استقرار حکومت‌های آریایی
نیروی دریایی در ایران باستان
ارتش در ایران دوره اسلامی تا آغاز صفویه
نیروی زمینی
نیروی دریایی ایران دوره اسلامی تا آغاز صفویه
بخش دوم: ارتش در عهد اول صفوی
مدخل: زمینه‌های تشکیل حکومت صفوی
تشیع و تشکیل حکومت صفوی
تصوف
پیوند تشیع و تصوف
آناتولی و پیوند تشیع و تصوف
زمینه‌های سیاسی تشکیل حکومت صفویه
زمینه اجتماعی تشکیل حکومت صفویه
نقش خاندان شیخ صفی
شاه اسماعیل و تشکیل حکومت صفوی
مبانی نظری
شکل‌گیری اولیه ارتش صفوی
نقش ایلات در ساختار ارتش صفوی
ایلات بزرگ ترکمان
استاجلو
تکلو
شاملو
روملو
ذوالقدر
قاجار
افشار
ایلات کوچک ترکمان
عناصر غیر ترک در ارتش صفوی
مناصب و ساختار ارتش
امیرالامرا
قورچی
چرخچی
تواچی
توپچی و تفنگچی
قاضی عسکر
حشر
آرایش نظامی و شیوه‌های جنگی ارتش صفوی
آرایش نظامی ارتش صفوی
سرعت عمل و شبیخون
زمین‌های سوخته
منقلا
روش‌های حصارگیری
پیوندهای خانوادگی و ارتش صفوی
سلاح و پوشش نظامی
منابع تامین هزینه ارتش صفوی
خبرگیری و جاسوسی
آذوقه
موسیقی نظامی
اعتقادات و ارتش عهد اول صفوی
ارتش و سیاست
اجتماع، اقتصاد و ارتش صفوی
نقش و عملکرد ارتش
بخش سوم: تحول در ارتش صفوی: ارتش در دوره شاه عباس
مدخل
قزلباشان
نقش غیراساسی طوایف قزلباش
روملو
افشار
ذوالقدر
طوایف کوچک
نقش اساسی طوایف قزلباش
استاجلو
شاملو
قاجار
مناصب و ساختار ارتش
سپهسالار
قورچی باشی
قوللر آقاسی
توپچی باشی
تفنگچی باشی
مناصب وگروه‌های غیر اساسی
غلامان
تفنگچیان
قورچیان
پیدایش شاهسون
استراتژی نظامی
شیوه‌های نظامی
تطمیع
گردآوری نیروها
چرخچیان و سرعت عمل
زمین‌های سوخته
شیوه‌های حصارگیری
جاسوسی
انضباط
آموزش
مواجب
تدارکات
تجهیزات
نیروی دریایی
نیروی دریایی صفویه تا پیش از سلطنت شاه عباس
نیروی دریایی در دوره شاه عباس
مناسبات ارتش، اجتماع و اقتصاد
عملکرد ارتش
بخش چهارم: ارتش در دوره پایانی صفویه
مدخل
ضعف ارتش صفوی
نابودی ارکان نظامی
تعارض و اختلافات در ارکان حکومت صفوی
تن‌آسایی و منفعت‌طلبی در ارتش صفوی
دربار صفوی و بی‌توجهی به ساختار نظامی
تقدیرگرایی
مناصب و ساختار ارتش
ساختار و مناصب اصلی
سپهسالار
قورچیان
قوللر
تفنگچیان
توپچیان
صاحب منصبان جز در ارتش صفوی
مین باشیان، یوزباشیان، مستوفیان
تواچیان
جزائری
یساولان قور
ریکایان و تبرداران
جباردارباشی
گرک یراق
چریک
قزلباشان
مواجب و تدارکات
نیروی دریایی
عملکرد ارتش
سخن پایانی
منابع و مآخذ
کتب فارسی
فهرست مقالات
منابع و مآخذ عربی
مآخذ انگلیسی