معرفی و دانلود کتاب آسیب‌شناسی تمدن اسلامی مبتنی بر اندیشه‌های سید حسین نصر

معرفی کتاب آسیب‌شناسی تمدن اسلامی مبتنی بر اندیشه‌های سید حسین نصر

کتاب آسیب‌شناسی تمدن اسلامی مبتنی بر اندیشه‌های سید حسین نصر اثر علیرضا عالمی حاوی نکات بسیار ارزشمندی درباره تحلیل، بررسی، آسیب‌شناسی و رویکرد اندیشمندان به این تمدن عظیم است که موجب رشد و تعالی جوامع اسلامی است.

بی‌تردید تمدن اسلامی، یکی از باارزش‌ترین و شکوهمندترین تمدن‌های تاریخ بشریت است. پشتوانه معرفتی این تمدن که غنی‌ترین و ماندگارترین معارف را به انسان‌ها ارزانی داشته، عاملی اساسی در ماندگاری تمدن اسلامی محسوب می‌شود. این تمدن در سده‌های نه چندان دور، در تمام زمینه‌ها اعم از مادی و معنوی سرآمد بوده است. ازاین‌رو، انسجام تمدن اسلامی در طول تاریخ آن، یکی از دغدغه‌های اصلی نخبگان سیاسی و علمی و در نهایت، تمام مسلمانان بوده است. حساسیت و اهتمام به این امر را می‌توان در ادوار مختلف تاریخ تمدن اسلامی، به اشکال مختلف مشاهده کرد. امروزه اما با افول و زوال ظواهر مادی این تمدن، یکی از چالش‌های فرا روی مسلمانان و به‌ویژه متفکران آن، بازسازی این تمدن عظیم و پرسابقه است. یکی از اموری که به ما در این عرصه یاری می‌رساند، شناخت آسیب‌های تمدن اسلامی معاصر است.

به دلیل اهمیت فوق‌العاده مبحث آسیب‌شناسی تمدن اسلامی، اندیشمندان اسلامی سعی کرده‌اند تا زوایای مختلف آن را با توجه به دیدگاه‌های نظری خود، در علوم مختلف ترسیم کنند. اما پراکندگی نظریات و همه جانبه نبودن آن‌ها باعث شده تا راه حل علمی و روشمند برای رکود فعلی تمدن اسلامی و چرایی آن ارائه نگردد. آسیب اعظم این پژوهش‌ها آن است که بیشتر آسیب‌شناسی‌های صورت گرفته، به‌طور گزینشی ناظر به اجزاء و عناصر تمدن اسلامی بوده است و اغلب، کلیت تمدن اسلامی، با ملاحظه تمامی ابعادش مورد پژوهش قرار نگرفته است. به نظر می‌رسد، که پژوهش مستقلی با عنوان آسیب‌شناسی تمدن اسلامی صورت نگرفته است.

با وجود ارزشمندی این تألیفات و تحقیقات، جای خالی پژوهش‌هایی، با توجه به کلیت تمدن اسلامی و هویت درونی آن که به صورت روشمند و علمی و با رویکردی نظریه‌پردازانه به واکاوی تمدن اسلامی و آسیب‌های آن پرداخته باشد، احساس می‌شود. پرداختن به این پژوهش، از آن‌رو اهمیت مضاعف می‌یابد که امروزه در سطح جهانی در بین اندیشمندان و تئوریسین‌ها، نظریه‌های مختلف و تأثیرگذاری مانند «برخورد تمدن‌ها»، «گفت‌وگوی تمدن‌ها» و «جهانی شدن»، مطرح است. در این میان، تمدن اسلامی، به مثابه یک تمدن سنتیِ رو به رشد، با پشتوانه عظیم و پایدار معنوی، ذهن بسیاری از پژوهش‌گران مسلمان و غیر مسلمان را حتی در مقام یک تمدن جایگزین برای تمدن مدرن به خود معطوف کرده است. ازاین‌رو، شناختن جنبه‌های مختلف این تمدن و آسیب‌های آن به صورتی علمی و روشمند به‌ویژه از دیدگاه اندیشمند برجسته‌ای چون سید حسین نصر که از ابعاد مختلف تمدن اسلامی و تمدن مدرن شناخت کافی دارد رهیافت ما را به سوی آینده تمدن اسلامی و گذر از مراحل دشوار کنونی آسان‌تر می‌سازد.

موضوع پژوهش حاضر (آسیب‌شناسی تمدن اسلامی مبتنی بر اندیشه‌های دکتر سید حسین نصر) از آن جهت اهمیت دارد که وی از معدود اندیشمندان برجسته و صاحب نامی است که هم از آموزه‌ها و معارف اسلامی و زوایای تمدن اسلامی آگاهی کافی دارد و هم تمدن مدرن غرب را که سال‌های بسیاری از عمرش را در آن گذرانده و در مجامع علمی آن حضور پررنگ داشته، به‌خوبی می‌شناسد. شناخت دیدگاه‌ها و نظریات او درباره آسیب‌های تمدن اسلامی می‌تواند فضای شناخته‌شده‌تری را فراروی ما بگشاید تا با بصیرتی عمیق‌تر، تمدن اسلامی و آسیب‌ها و چالش‌های آن را بشناسیم.

هدف علمی این پژوهش، همانند تمام پژوهش‌ها پاسخ‌گویی به مسئله آغازین است. در این پژوهش سعی شده است تا به صورت علمی و روشمند مستند به اندیشه‌های نصر، ‌ به آسیب‌شناسی تمدن اسلامی پرداخته شود. هدف عملی و کاربردی پژوهش حاضر، شناخت و آگاهی از آسیب‌های گذشته و حالِ تمدن اسلامی، با هدف دوری جستن از آن‌ها و در نهایت، زمینه‌سازی برای ترمیم آسیب‌ها و مخاطرات، در راستای شکوفایی و انسجام بیش از پیش این تمدن است.

هر پژوهشی با توجه به موضوع آن، از روش یا روش‌های خاصی پیروی می‌کند. این پژوهش بر اساس دو دیدگاه گذشته‌نگر و حال‌نگر و به روش اسناد و مدارکی تدوین یافته و هدف پژوهشی آن، توصیف تحلیل و ارزیابی آسیب‌های تمدن اسلامی مبتنی بر اندیشه‌های سید حسین نصر است. بدین منظور، در فصل اول تبیین جایگاه علمی نصر و معنا و مفهوم تمدن و تعریف جدید از آن، مدنظر است؛ ضمن آن‌که ارتباط نظریات سنت‌گرایان با تمدن از آن جهت که نصر یکی از سنت‌گرایان عمده و پیش‌رو می‌باشد مورد بحث قرار گرفته است. در فصل دوم سعی بر آن است با روشی نظری، از دیدگاه سیدحسین نصر به تحلیل تمدن اسلامی پرداخته شود. این فصل معیارهای اساسی را برای فصول دیگر این پژوهش فراهم خواهد کرد، تا براساس آن توصیف و تحلیلی تئوریک و منسجم، از آسیب‌های درونی و بیرونی تمدن اسلامی ارائه گردد.

آثار دکتر نصر بیشتر به زبان انگلیسی نگاشته شده است. تسلط وی به زبان‌های دیگر، از جمله فرانسه، عربی و فارسی باعث گردیده تا یکی از فعالیت‌های دائمی وی، نظارت بر ترجمه‌های آثارش به زبان‌های دیگر باشد. او به‌ویژه در خصوص برگرداندن آثارش به فارسی، اهتمام جدی دارد. وی در کنار تهیه مقدمه بر این ترجمه‌ها، در بسیاری موارد، بازبینی متون و انتخاب و درج اصطلاحات فارسی را خود به عهده گرفته. بنابراین، ترجمه‌های آثارش، مورد تأیید وی می‌باشد. به دلیل وجود این ویژگی بارز در این ترجمه‌ها، پژوهشگر فارسی‌زبان عملاً از مراجعه به متن انگلیسی آن‌ها بی‌نیاز می‌گردد.

در فصل اول این پژوهش، در قسمت معرفی نصر، از کتاب‌های در غربت غربی و در جست‌وجوی امر قدسی استفاده شده است. از کتاب‌های اسلام و حکمت خالده و گوهر و صدف عرفان اسلامی (شووان) و برخی پژوهش‌ها و مقالات سنت‌گرایان در مباحث مربوط به سنت و سنت‌گرایی نیز استفاده شده است. آثار اشپنگلر، توین بی، ویل دورانت و هانتینگتون در مباحث تمدنی از اهمیت برخوردار بوده است. در فصل دوم که به آراء و روش نصر در مورد تمدن اسلامی اختصاص دارد، بیشتر کتاب‌های وی، نظیر: علم و تمدن در اسلام، آرمان‌ها و واقعیت‌های اسلام و جوان مسلمان و دنیای متجدد، مورد توجه قرار گرفته است. در فصول سوم و چهارم که به آسیب‌های درونی و بیرونی اختصاص یافته، در بخش علم و فناوری، کتاب‌های معرفت و معنویت، دین و نظم طبیعت، ‌ در جست‌وجوی امر قدسی و به‌ویژه کتاب معروف نصر در این موضوع، یعنی نیاز به علم مقدس از اهمیت زیادی برخوردار بوده است.

فهرست مطالب کتاب

پیش‌گفتار
مقدمه
1: کلیات
1. سید حسین نصر
الف) معرفی اجمالی
ب) آراء، افکار و جایگاه علمی نصر
یکم) سیر آموزشی‌ و فکری‌ نصر (در دوران تحصیل)
دوم) فعالیت‌های علمی نصر در ایران (پس از اتمام تحصیلات رسمی)
سوم) فعالیت‌های علمی نصر در خارج از ایران
2. مکتب سنت‌گرایی
الف) تاریخچهْ سنت‌گرایی
ب) ارتباط سنت و سنت‌گرایی
ج) سنت‌گرایان و تمدن
یکم) حکمت خالده
دوم) دین
سوم) تجدد
3. رهیافتی بر تمدن (با تکیه بر آراء و اندیشه‌های نصر)
الف) معنای لغوی تمدن
ب) تعریف اصطلاحی تمدن و تطور آن
ج) انواع تمدن
یکم) تمدن سنتی
دوم) تمدن مدرن
2: ره‌یافت نصر به‌ تمدن اسلامی
1. تمدن اسلامی در اندیشهْ نصر
الف) مفهوم تمدن اسلامی
ب) پیشینه تمدن اسلامی
ج) مبانی تمدن اسلامی
یکم) قرآن
دوم) پیامبر (ص)
سوم) انسانِ مسلمان
2. روش نصر در تبیین تمدن اسلامی
الف) رهیافت سنتی به آموزه‌های اسلام
ب) تأثیر سنت‌گرایی بر روش نصر
ج) انسان در تبیینِ نصر از تمدن اسلامی
د) پی‌گیریِ وحدت و انسجام در تمدن اسلامی
3. چرایی آسیب‌شناسی تمدن اسلامی از منظر نصر
الف) اعتقاد به زنده بودن تمدن اسلامی و موجودیتِ آن
ب) شناخت وسیع از تمدن اسلامی و تمدن غرب
ج) دفاع عقلانی و روشمند از تمدن اسلامی
4. معیار نصر برای آسیب‌شناسی تمدن اسلامی
الف) تعریف، اهمیت و هدف آسیب‌شناسی
ب) وجوه آسیب‌شناسی در اندیشهْ نصر
3: آسیب‌های درون‌تمدنی
1. عرصه علم و دانش
الف) بنیان علم؛ سنتی یا جدید
ب) برگرفتن علم جدید در تمدن اسلامی
ج) ساختار تعلیم و تربیت
د) رویکرد علما و روشن‌فکران
2. فرهنگ و آداب و رسوم
الف) گُسست فرهنگی
یکم) گُسست زمانی (تاریخی)
دوم) گُسست مکانی (جغرافیایی)
ب) آسیب در نهاد‌های فرهنگی
یکم) دین و شریعت
دوم) امت
سوم) خانواده
ج) تقدسزدایی از آداب و رسوم و فضای فرهنگ اسلامی
3. سیاست و حکومت
الف)‌ چالش در رابطه ‌دین و سیاست
ب) تضاد مبنایی جنبش‌‌های سیاسی معاصر
یکم) واکنشی
دوم) کنشی [سنتی]
ج) ملی‌گرایی
4: آسیب‌‌های برون‌تمدنی
1. علم و دانش
الف) علم و فناوری مدرن
ب) مطالعات شرق‌شناسی درباره تمدن اسلامی
2. آسیب‌‌های فرهنگی در پرتو جهانی‌سازی
الف) اشاعه تجدد(مدرنیته)
یکم) رسانه
دوم) ارائه الگوی رفتار و زندگی غربی
ب)‌ تخریب تصویر اسلام
3. سیاست و اجتماع
الف) ایجاد و تشدید اختلافات سیاسی و مذهبی
ب) زنان
ج) آزادی
د) حقوق بشر
خلاصه و نتیجه‌گیری
فهرست منابع و مآخذ
منابع فارسی و عربی
منابع انگلیسی