معرفی و دانلود کتاب روش های تدریس قرآن

معرفی کتاب روش های تدریس قرآن

در حال حاضر رویکرد جدیدی برای آموزش قرآن در دوره‌ی ابتدایی مطرح گردیده که تلاش دارد با جامعیّت آموزش، اهداف آموزش قرآن را به‌گونه‌ای تعیین نماید که از یک طرف شامل همه‌ی حیطه‌های یادگیری یعنی سه حیطه‌ی شناختی، مهارتی و عاطفی باشد و از طرف دیگر همه‌ی موضوعات ضروری آموزش قرآن مانند کسب مهارت‌های گوناگون قرائت، درک معنای عبارات و آیات قرآن، شناخت قرآن و آشنایی با معارف آن را شامل گردد.

این کتاب برای آشنایی معلّمان و دانشجویان گرایش‌های مختلف رشته‌ی علوم تربیتی و کلّیه‌ی مربّیان قرآن، با روش‌های آموزش قرآن در دوره‌ی دبستانی و پیش‌دبستانی تألیف می‌شود. فصل اوّل کتاب تحت عنوان کلّیات، به بررسی تعلیم و تربیت دینی، برنامه‌ریزی درسی تعلیم و تربیت دینی در ایران، ویژگی‌های برنامه‌ی تعلیم و تربیت دینی، اصول حاکم بر برنامه‌ی جدید تعلیم و تربیت دینی، رویکرد جدید برنامه‌ی آموزش قرآن در دوره‌ی ابتدایی، اصول حاکم بر آموزش قرآن در دوره‌ی ابتدایی، اهداف کلّی آموزش قرآن در دوره‌ی ابتدایی،آشنایی خانواده‌ی دانش‌آموزان با برنامه‌ی آموزش قرآن و نقش حمایتی آن‌ها پرداخته است. فصل دوم به بررسی نقش عناصر فرایند یادگیری در آموزش قرآن پرداخته، در این فصل نقش هر کدام از عناصر فرایند یادگیری مانند معلّم، دانش‌آموز، والدین و ... به‌طور جداگانه بحث گردیده است. در فصل سوم محتوای کتاب‌های درسی قرآن در پایه‌های مختلف دوره‌ی ابتدایی بررسی شده است. در فصل چهارم فناوری‌های آموزشی و کمک آموزشی قرآن بررسی شده است. در فصل پنجم روش‌های کلّی آموزش قرآن مورد بحث قرار گرفته است. فصل ششم به آموزش روخوانی قرآن پرداخته و در فصل هفتم آموزش قرائت قرآن ارائه گردیده است. در فصل هشتم شیوه‌های ارزش‌یابی قرآن بررسی شده است و نهایتاً در فصل نهم از هریک از پایه‌های مختلف دوره‌ی ابتدایی یک درس به‌عنوان نمونه تدریس شده است.

کتاب حاضر برای دانشجویان رشته‌ی علوم تربیتی،گرایش آموزش ابتدایی در مقطع کارشناسی، هم‌چنین دانشجویان رشته‌ی علوم تربیتی، گرایش پیش‌دبستانی و دبستانی به‌عنوان منبع اصلی درس روش‌های تدریس قرآن به ارزش 2 واحد تدوین شده است.

فهرست مطالب کتاب

پیش‌گفتار
فصل اوّل:کلّیّات
هدف‌های آموزشی
مقدّمه
برنامه‌ریزی درسی تعلیم و تربیت دینی در ایران
رویکرد جدید برنامه‌ی آموزش قرآن در دوره‌ی ابتدایی
ویژگی‌های برنامه‌ی جدید تعلیم و تربیت دینی دوره‌ی ابتدایی
توجّه به رویکردهای جدید در تعلیم و تربیت
توجّه بیشتر به جنبه‌های عاطفی و نگرشی و تأکید بر عمل
توجّه به توانایی‌ها و محدودیت‌های رشد شناختی کودکان
ایجاد فرصت یادگیری و امکان تفکّر و فعّالیت بیشتر برای دانش آموز
تغییر اساسی در نظام ارزش‌یابی
توجّه به هنر، برای ترسیم چهره‌ی زیبای الگوهای دینی
اتّکا بر راهنما در برنامه‌ی درسی
توجّه بیش از پیش به زبان کودک
اصول حاکم بر آموزش قرآن در دوره‌ی ابتدایی
اهداف کلّی تعلیم و تربیت دینی در دوره‌ی ابتدایی
قلمرو دانش و اطّلاعات
آشنایی با مهربانی، بخشندگی، دانایی، توانایی و یگانگی خداوند
آگاهی از برخی مراسم مهمّ اجتماعی دین اسلام و انقلاب اسلامی
قلمرو گرایش‌ها و عواطف
محبّت و علاقه‌مندی نسبت به خداوند
قلمرو مهارت‌ها و عمل
ارتباط با خدا از طریق دعا و نماز
تلاش برای درس گرفتن از سیره‌ی پیامبران و ائمه‌ی معصومین صلوات الله علیهم
همکاری و مشارکت در برپایی مراسم دینی و انقلاب اسلامی
اهداف کلّی آموزش قرآن در دوره‌ی ابتدایی
آشنایی با قرآن کریم به‌عنوان کلام و کتاب آسمانی
توانایی خواندن آیات کتاب درسی به صورت روان یا آهنگین
آشنایی با مفهوم برخی از پیام‌های قرآن
ارتقای سواد قرآنی آموزگاران
تعلیم و تعلّم هم‌زمان
 ارتقای صلاحیّت معنوی و تربیتی آموزگاران
ضرورت آغاز آموزش قرآن از پایه‌ی اوّل ابتدایی
بهره‌گیری به هنگام، از سوادآموزی فارسی برای آموزش و روخوانی قرآن
بهره‌گیری از شرایط آموزشی دانش‌آموزان پایه‌ی اوّل ابتدایی در تقویت علاقه‌ی آن‌ها به یادگیری قرآن
افزایش مدّت زمان آموزش قرآن در دوره‌ی ابتدایی
تقویت زبان آموزی فارسی
قرآن و زبان غیرمادری دانش‌آموزان
توصیه‌هایی برای کلاس درس قرآن
خودآزمایی
فصل دوم:نقش عناصر یادگیری در آموزش قرآن
هدف‌های آموزشی
مقدّمه
نقش دانش‌آموز در برنامه‌ی جدید تعلیم و تربیت دینی
نقش آموزگار
نقش محتوا
شکل‌های ارایه‌ی محتوا
نقش فعّالیّت‌های یاددهی یادگیری
نقش محیط (غیرانسانی)
نقش سازماندهی کلاس در برآورده ساختن نیازهای کودکان
نقش سازماندهی کلاس در تأمین انتظارات یاددهی و یادگیری
سازماندهی کلاس و سازگاری با نیازها و اولویّت‌های متغیّر
سازماندهی کلاس، برنامه‌ی درسی، راهبردهای تدریس و منابع یادگیری
استفاده از نظریه‌های روان‌شناسی در سازماندهی کلاس
دیدگاه‌های اجتماعی فرهنگی
روان‌شناسی محیط‌گرا
نقش والدین
نقش ارزش‌یابی
خودآزمایی
فصل سوم:محتوای کتاب درسی قرآن در پایه‌های مختلف دوره‌ی ابتدایی
هدف‌های آموزشی
اهداف آموزش قرآن در هر یک از پایه‌های دوره‌ی ابتدایی
پایه‌ی اوّل ابتدایی
پایه‌ی دوم ابتدایی
پایه‌ی سوم ابتدایی
پایه‌ی چهارم ابتدایی
پایه‌ی پنجم ابتدایی
سر فصل‌های آموزش قرآن در دوره‌ی ابتدایی
استماع و قرائت زیبای سوره‌ها و آیات قرآن
روخوانی
پیام قرآنی
قواعد روخوانی
معنای کلمات و عبارات
داستان
محتوای کتاب آموزش قرآن پایه‌ی اوّل ابتدایی
سوره‌های کوتاه
شعر
داستان
تصاویر
ترکیب صامت‌ها و مصوّت‌ها، کلمات و عبارات قرآنی
قواعد روخوانی
کار تابستان
برنامه‌ی آموزش قرآن در پایه‌ی دوم ابتدایی
اهداف جزیی
حیطه‌ی شناختی
حیطه‌ی مهارتی
حیطه‌ی عاطفی
محتوای کتاب قرآن در پایه‌ی دوم ابتدایی
آیات درس
آموزش روخوانی قرآن
کلمات و عبارات قرآنی
پیام قرآنی
داستان‌های قرآنی
انس با قرآن در خانه
محتوای کتاب آموزش قرآن پایه‌ی سوم ابتدایی
آیات درس
قاعده
پیام زندگی
داستان‌های قرآنی
انس با قرآن در خانه
محتوای کتاب آموزش قرآن پایه‌ی چهارم ابتدایی
آیات درس
قاعده
پیام قرآنی
داستان‌های قرآنی
کار در کلاس
محتوای کتاب آموزش قرآن پایه‌ی پنجم ابتدایی
آیات درس
قاعده
پیام قرآنی
داستان‌های قرآنی
کار در کلاس
انس با قرآن در خانه
خودآزمایی
فصل چهارم :فنّاوری‌های آموزشی
هدف‌های آموزشی
مقدمه
اهمّیّت وسایل در یادگیری
طرز انتخاب و استفاده از وسایل
اهداف و فواید استفاده از تکنولوژی
وسایل و تجهیزات مورد استفاده در آموزش قرآن
الف آموزشی
کتاب درسی
لوحه‌ی آموزشی
نوار صوتی آموزشی
نوارهای آموزشی برای استفاده‌ی معلّم در کلاس
نوارهای آموزشی برای استفاده و تمرین دانش‌آموز بعد از کلاس و در خانه
مشخّصات قرائت نوار آموزشی
کتاب راهنمای معلّم
قرآن کامل
نوار ویدیویی آموزش معلّمان
کمک آموزشی
کتاب‌های کمک آموزشی
نرم‌افزارهای آموزشی
مجله‌های آموزشی
کتاب راهنمای والدین
خودآزمایی
فصل پنجم:روش‌های کلّی آموزش
هدف‌های آموزشی
مقدّمه
روش اکتشافی
نمونه‌ای از روش تدریس اکتشافی
مرحله‌ی نخست: بیان موضوع
مرحله‌ی دوم: تعامل دانش‌آموز/ معلّم
مرحله‌ی سوم: تصمیم‌گیری و نتیجه‌گیری
روش حلّ مسأله
مراحل آموزش حلّ مسأله
نمونه‌ای از روش تدریس حلّ مسأله
مرحله‌ی اوّل: درک و فهم موضوع و مسأله
مرحله‌ی دوم: ارایه‌ی طرح و نقشه توسّط دانش‌آموزان
مرحله‌ی سوم: اجرا
مرحله‌ی چهارم: قضاوت و ارزشیابی
نمونه‌ای از روش تدریس ایفای نقش
مرحله‌ی اوّل: بیان موضوع
مرحله‌ی دوم : نوشتن نمایشنامه
مرحله‌ی سوم: تعیین نقش‌ها
مرحله‌ی چهارم: اجرای نمایش
مرحله‌ی پنجم: نتیجه‌گیری و نقد و بررسی نمایش‌ها
روش گروهی یا مشارکتی
راهنمای سازماندهی و اجرای روش یادگیری مشارکتی
راهنمای تدریس هر مبحث بر اساس یادگیری مشارکتی
جلسه‌ی اوّل :
جلسه‌ی دوم
روش کلّی تدریس قرآن
جلسه‌ی اوّل
روخوانی و آموزش نماد جدید
روش صحیح اشاره کردن به بخش‌های کلمات
اشاره‌کردن به بخش‌ها
آموزش نمادهای خاص رسم‌الخطّ قرآن
فردخوانی از روی لوحه
پخش قرائت نوار صوتی سوره‌ی درس
خواندن از روی کتاب
روش‌های تدریس
آموزش روخوانی
روش آموزش: تلفیقی (کلّی و تحلیلی)
نقش آموزگار
نقش دانش‌آموز
زیبا خوانی (قرائت و ترتیل آموزشی)
روش آموزش: الگویی
پیام قرآنی
روش آموزش: بحث و گفت‌وگو
خواندن متن پیام
خواندن ترجمه‌ی پیام
بحث و گفتگو درباره ی مفهوم پیام
بیان مصادیق جدید
داستان قرآنی
روش آموزش: داستان‌گویی
روش داستان‌گویی
الف گوینده‌ی داستان (معلّم)
آشنایی با مسایل روان‌شناسی تربیتی و رشد دانش‌آموزان
آشنایی با سطح و نوع واژگان پایه
تسلّط بر متن داستان
آشنایی با فرهنگ و آداب و رسوم مخاطبان
ایجاد انگیزه
 پرهیز از تکیه کلام و رفتارهای تکراری
 برقراری ارتباط‌های کلامی و غیرکلامی دو سویه
 انتخاب بهترین شیوه‌ی‌ بیان داستان
 معرفی کتاب‌های داستانی مناسب
 تهیّه‌ی وسایل کمک آموزشی
 متن داستان
 مخاطب (دانش‌آموزان)
آمادگی مخاطب
ویژگی‌های روانی و ذهنی مخاطب
برقراری ارتباط عاطفی دوسویه
شرایط زمان و مکان و ابزار بیان داستان
شیوه‌های بیان داستان
قصّه‌خوانی
قصّه‌گویی
قصّه‌گویی به کمک پرده، تصویر یا نقّاشی
قصّه‌گویی همراه با تقلید صدا و حرکات
قصّه‌گویی همراه با بازیگران آشکار یا پنهان
معنای کلمات و عبارات
روش آموزش: توضیحی و پرسش و پاسخ
روش تدریس درک معنای کلمه‌ها، ترکیب‌ها و عبارت‌های ساده‌ی قرآنی
ترجمه‌ی آیات
خودآزمایی
فصل ششم:آموزش روخوانی قرآن
هدف‌های آموزشی
مقدّمه
بهره گیری از سواد آموزی فارسی
بهره‌گیری از حواس
 حسّ بینایی
 شنوایی
آموزش از ساده به مشکل
روش آموزش روخوانی سوره‌ها و عبارات قرآنی
جلسه‌ی اوّل
جلسه‌ی دوم
گوش دادن به قرائت نوار صوتی آموزشی
فردخوانی از روی لوحه
خواندن از روی کتاب
پیام قرآنی
داستان
جلسه‌ی سوم
گوش دادن به قرائت نوار صوتی آموزشی
پرسش از بخش «انس با قرآن در خانه»
روش رفع اشکالات روخوانی دانش‌آموزان
مراحل کسب مهارت روخوانی
 بخش خوانی
 شمرده خوانی
 روان‌خوانی
استفاده از رسم‌الخطّ آموزشی
تأکید برکسب مهارت عملی
تمرین و تکرار مناسب و کافی
روش تدریس صامت و مصوّت
اشاره کردن به بخش‌ها
روش تدریس حرف ساکن
روش تدریس حرف دارای تشدید
نمونه‌ای از جدول ترکیبات تشدید
روش تدریس  حروف ناخوانا
مرحله‌ی اوّل: آموزش حروف ناخوانا به‌صورت حروف متمایز
مرحله‌ی دوم : آموزش قواعد حروف ناخوانا
انواع حروف ناخوانا
روش تدریس نمادهای رسم الخطّ قرآن
الف کوچک ( “1 )
«واو» و «یاء » کوچک (ﻪو     ﻪ ی)
کاف بی سر کج (ک)
تاء گرد ( “ ة  ة )
تنوین ( “ً –ٌ –ٍ )
همزه (ء)
روش تدریس همزه روی دندانه (ﺋ )
روش تدریس همزه روی الف ( أ)
علامت مَدّ ( آ )
حروف  مقطّعه
روش تدریس وقف
مرحله‌ی اوّل
مرحله‌ی دوم
شیوه‌ی تلفّظ واو ساکن بعد از فتحه
شیوه‌ی تلفّظ کسره قبل از «یاء»
تمرین با قرآن کامل
روش تمرین
خودآزمایی
فصل هفتم:آموزش قرائت قرآن
هدف‌های آموزشی
مقدّمه
روش آموزش قرائت سوره‌های کتاب
روش یادآوری، تمرین و ارزش‌یابی در زمان ده دقیقه‌ای هر روز
دانستنی‌های آموزگار
خودآزمایی
فصل هشتم:ارزش‌یابی
هدف‌های آموزشی
مقدّمه
نقش ارزش‌یابی
هدف ارزش‌یابی چیست؟
یک برنامه‌ی ارزش‌یابی مناسب، چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد؟
سطوح ارزش‌یابی
ارزش‌یابی دانش‌آموز
ارزش‌یابی برنامه‌ی آموزشی
ارزش‌یابی برنامه‌ی درسی
خودارزش‌یابی معلّم
انواع ارزش‌یابی
ارزش‌یابی تشخیصی
ارزش‌یابی نهایی
ارزش‌یابی تکوینی
روش‌های ارزش‌یابی
تغییر اساسی در نظام ارزش‌یابی
توجّه به هنر، برای ترسیم چهره‌ی زیبای الگوهای دینی
ارزش‌یابی از آموخته‌های دانش‌آموزان
ارزش‌یابی پیشرفت تحصیلی
قرائت و زیباخوانی
روخوانی
پیام قرآنی
داستان قرآنی
ابزارهای ارزش‌یابی
روش ارزش‌یابی
دستورالعمل ارزش‌یابی از درس قرآن پایه‌ی اوّل و دوم ابتدایی
چگونگی ارزش‌یابی کیفی و توصیفی از درس قرآن در پایه‌ی اوّل و دوم ابتدایی به شرح ذیل است:
ا تعاریف
 انتظارات
 نحوه‌ی ارزش‌یابی کیفی
 چگونگی ارزش‌یابی نهایی وضعیّت دانش‌آموزان در پایان هر نیم سال
ویژگی‌های ارزش‌یابی در قرآن
ارزش‌یابی از موضوعات آموزش قرآن و سطح انتظار یادگیری در هر یک
 روخوانی قرآن
پایه‌ی اوّل
پایه‌ی دوم
پایه‌ی سوم
پایه‌ی چهارم
پایه‌ی پنجم
 قرائت قرآن
 پیام قرآنی
 معنای ترکیب‌ها و عبارات‌های ساده‌ی قرآنی
ه داستان‌های قرآنی
ارزش‌یابی مستمر و پایانی
ال ارزش‌یابی مستمر
 ارزش‌یابی پایانی
تهیه‌ی برگه‌ی آزمون
خودآزمایی
فصل نهم:تدریس عملی درس‌هایی از قرآن در پایه‌های مختلف ابتدایی
فهرست منابع و مآخذ