معرفی و دانلود کتاب مهاجرت معکوس

معرفی کتاب مهاجرت معکوس

جریان مهاجرت مردم از شهر به روستا و نتایج اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آن، موضوعی است که اباذر اشتری مهرجردی را بر آن داشته تا کتاب مهاجرت معکوس را به رشته‌ی تحریر درآورد. با مطالعه‌ی این کتاب جامعه‌شناختی، با برخی از مهم‌ترین پدیده‌های اجتماعی مرتبط با مهاجرت آشنا شده، به تاریخچه‌ی آن‌ها، علل شکل‌گیری‌شان و اثرات فیزیکی و زیست‌محیطی‌شان نیز پی می‌برید.

درباره‌ی کتاب مهاجرت معکوس

مهاجرت گسترده‌ی روستانشینان به مناطق شهری، یکی از بزرگ‌ترین معضلاتی است که توجه پژوهشگران علوم اجتماعی را به خود جلب کرده و مسئولین نهادهای اجتماعی و برنامه‌ریزان کشور را بر آن داشته تا برای مقابله با این بحران، چاره‌ای بیاندیشند. تمرکز امکانات درمانی، تفریحی و حتی موقعیت‌های شغلی در شهرها، کمبود مراکز آموزشی در روستاها و... برخی از دلایلی هستند که موجب شده‌اند در سال‌های اخیر، سیلی از جمعیت روستاییان، روانه‌ی شهرهای مختلف بشوند. تراکم جمعیت، افزایش سرسام‌آور قیمت مواد غذایی و مسکن، آلودگی آب‌و‌هوا، از دست رفتن ارزش‌های بومی و سنتی مردم و مواردی از این‌دست، پیامدهای مخرب مهاجرت مردم از روستاها به شهرها هستند. امروزه اما نوع جدیدی از مهاجرت در کانون توجه قرار گرفته که «مهاجرت معکوس» نامیده می‌شود.

این نوع از مهاجرت در مقصد و مبدأ با مهاجرت نوع اول، یک تفاوت اساسی دارد. در مهاجرت معکوس، برخلاف مهاجرت نوع اول، این شهرنشینان هستند که برای گریز از شلوغی، آلودگی‌ها و گرانی‌ها، راهی روستاها می‌شوند. مهاجرت معکوس خود پدیده‌ی دیگری را به دنبال آورده که «خانه‌ی دوم» نامیده می‌شود. مردم شهرنشین به این خاطر که فضایی برای گذراندن اوقات فراغت خود داشته باشند و به دور از هیاهوی شهر، زندگی‌شان را در ارتباط مستقیم با طبیعت بگذرانند، معمولاً در روستاهای حوالی شهرهای بزرگ، اقدام به تهیه‌ی خانه‌ی دوم می‌کنند. البته توجه داشته باشید که این پدیده‌ی اجتماعی، نوظهور نیست و آغاز آن به اوایل دوران قاجاریه برمی‌گردد اما به نظر می‌رسد بحران مهاجرت گسترده به شهر‌ها، موجب شده بود تا محققان و مؤلفان مجالی برای پرداختن به مهاجرت معکوس و شرح و ریشه‌یابی آن نداشته باشند. یکی از بهترین منابعی که می‌توانید برای شناخت این موضوع اجتماعی مطالعه کنید، کتاب مهاجرت معکوس است که اباذر اشتری مهرجردی نگارش آن را به عهده داشته است.

پیشتر اشاره شد که قدمت پدیده‌ی خانه‌ی دوم به ابتدای دوران قاجار برمی‌گردد. این نکته را نیز به یاد داشته باشید که در آن زمان، تنها اشراف و درباریان یا افراد خاصی مانند نظامیان و خانواده‌های ایشان امکان تهیه‌ی چنین خانه‌هایی را داشتند. بااین‌حال، در نیم‌قرن اخیر، طبقه‌ی متوسط جامعه نیز به‌طور فراگیر به خانه‌‌های دوم و زندگی در روستاها روی آورده‌اند. اگر بخواهیم منشأ پدیده‌ی خانه‌ی دوم را به لحاظ جغرافیایی نیز مشخص کنیم، باید بگوییم که در واقع از اروپا، یا به‌طور دقیق‌تر، از بخش‌های کوهستانی آلمان یا نواحی ساحلی فرانسه شروع شده و به سایر کشورها نیز راه یافته. خانه‌ی دوم و مهاجرت معکوس ابتدا در کشورهای توسعه‌یافته رواج پیدا کرده‌ و به‌تدریج به سرزمین‌های دیگر نفوذ کرده‌اند. گسترش ارتباط از راه دور و پیشرفت امکانات حمل‌ونقل دو عاملی هستند که موجب توسعه‌ی مهاجرت معکوس و ایجاد خانه‌ی دوم در سال‌های اخیر شده‌اند.

جامعه‌شناسان ایرانی و خارجی، در مواجهه با این شکل از مهاجرت و گسترش خانه‌ی دوم، رویکردهای متفاوتی را اتخاذ کرده‌اند. برخی از آن‌ها باور دارند گرایش به خانه‌ی دوم، رفتاری هدفمند و عقلانی است که موجب رفاه ذهنی فرد می‌شود. گروه دیگری نیز نظریه‌ی جبری مهاجرت را مطرح کرده‌اند و معتقدند شهرنشینان به دلیل نارضایتی از خانه‌ی اول خود است که عازم خانه‌ی دوم در روستاها می‌شوند. اباذر اشتری مهرجردی در تلاش بوده تا علاوه‌بر بررسی و مطرح نمودن دیدگاه‌های صاحب‌نظران علوم اجتماعی در زمینه‌ی مهاجرت معکوس و خانه‌ی دوم، مهم‌ترین موضوعات و پیامدهای مرتبط با این حیطه را نیز بررسی و تحلیل نماید.

کتاب حاضر سرفصل‌ها و عناوین متعددی را دربرمی‌گیرد. مطالب مقدماتی و ابتدایی آن مانند مدخلی است که خواننده را برای رویارو شدن با مباحث اصلی کتاب آماده می‌کند. مفهوم‌شناسی در زمینه‌ی خانه‌ی دوم، تاریخچه‌ی شکل‌گیری این پدیده در ایران و جهان، تعاملات شهری-روستایی حاصل از پیدایش خانه‌ی دوم، ارتباط خانه‌ی دوم با مهاجرت معکوس، مصادیق افرادی که خانه‌ی دوم را انتخاب می‌کنند، مانند مهمانان فصلی و آخر هفته یا سالمندان، همچنین سبک‌ زندگی‌ای که خانه‌ی دوم درمیان مردم رواج می‌دهد، برخی از مباحث کلیدی‌ای هستند که سایر موضوعات این اثر را تشکیل می‌دهند. در ادامه نیز، مطالبی در زمینه‌ی دستاوردها و نتایج مهاجرت معکوس، جنبه‌های هویتی و فرهنگی این نوع از مهاجرت، همچنین ثمرات ساخت خانه‌های معکوس از لحاظ اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، فیزیکی، زیست‌محیطی و... بیان شده است. برای شناخت افرادی که معمولاً به سراغ مهاجرت معکوس می‌روند، می‌توانید به بخش‌های پایانی کتاب مراجعه نمایید. در همین قسمت از کتاب مهاجرت معکوس، گروه لذت‌جویان، هویت‌جویان و منزلت‌جویان به‌عنوان افرادی که بیش از سایر مردم راهی خانه‌های دوم می‌شوند، به شما معرفی خواهند شد.

اگر قصد دارید تا با تازه‌ترین موضوعات مورد بحث در حیطه‌ی جامعه‌شناسی آشنا شوید و پدیده‌هایی را بشناسید که هم در جامعه‌ی ایران و هم در میان سایر جوامع مصداق دارند، انتخاب کتاب مهاجرت معکوس، گزینش هوشمندانه‌ای خواهد بود. زبان ساده و توضیحات منسجم این کتاب، آن را به اثری خواندنی برای مخاطبان عام بدل کرده. خوب است بدانید اثر پیش‌رو در حقیقت، تز دوره‌ی دکتر اباذر اشتری مهرجردی بوده که اکنون در قالب کتابی جامع به چاپ رسیده. طبع و نشر این اثر به عهده‌ی انتشارات اندیشه احسان بوده است.

کتاب مهاجرت معکوس برای چه کسانی مناسب است؟

پژوهشگران و دانشجویان رشته‌ی جامعه‌شناسی و گرایش‌های گوناگون آن، همین‌طور مخاطبان عامی که علاقه‌مند به مطالعه در مورد مسائل اجتماعی هستند، می‌توانند با خواندن کتاب مهاجرت معکوس، مطالب فراوانی را بیاموزند.

در بخشی از کتاب مهاجرت معکوس می‌خوانیم

اگر دنیای قدیم، دنیای تشابه بود، دنیای جدید و امروزی دنیای تمایز است. شاید بتوان این روند تمایز را از زمانی که تقسیم کار صورت گرفت و توسط دورکیم به صورت مدون پا به عرصه دنیای مدرن گذارد، در نظر بگیریم. تا جایی که شاید گزاف نباشد اگر ادعا کنیم، اکثر تحلیل‌های جامعه‌شناختی اکنون بر پایه مفهوم مصرف است به طوری که وبلن، مصرف را پایه انگیزش‌های اجتماعی برای رفتار رقابت آمیز و چشم و هم‌چشمی می‌داند که البته این مفهوم با تحلیل طبقاتی، مفهوم تمایز طبقاتی را روشن‌تر تبیین می‌کند. به عبارت دیگر مفهوم تمایز طبقاتی اکنون در مصرف تجلی پیدا کرده است. وبلن معتقد است نقش ذخیره کردن ثروت در کسب افتخار ضعیف‌تر از نمایش دادن آن است. به بیانی دیگر برای به دست آوردن و حفظ اعتبار و ایجاد تمایز، فقط داشتن ثروت کافی نیست بلکه این ثروت باید با مصرف انبوه و تظاهر آمیز نشان داده شود چرا که اعتبار فقط با آشکار کردن آن به دست می‌آید.

این اصطلاح برای توصیف کسانی به کار برده شد که به تاز‌گی به ثروتی دست یافته‌اند و در تلاش‌اند تا با مصرف کالاهای لوکس، ورود و تعلق خود را به طبقه اجتماعی جدید نشان دهند. آنچه در مصرف تظاهرآمیز مهم است همانا «نمایش» و «به رخ کشیدن» است. منظور آنکه، همه چیز نه در عمق بلکه در سطح اتفاق می‌افتد. آنچه در پس واقعیت می‌گذرد با آنچه در داخل آن دیده می‌شود متفاوت است. شاید بتوان آن را مترادف با فریبکاری هم دانست. چرا که در اینجا چیزی اصیل و ریشه‌دار نیست. اگر بخواهیم از اصطلاح «تحرک اجتماعی» کمک بگیریم باید بگوییم که فرد نه به شکل تدریجی، بلکه به شکل سریع چند پلۀ نردبان ترقّی را طی می‌کند. به تعبیری، او بنا به اتفاقات خانوادگی (همچون ارث)، التهابات اقتصادی یا فرصت طلبی شخصی و استفاده از روابط به جای ضوابط، به موقعیت جدید پرتاب می‌شود.

فهرست مطالب کتاب

مقدمه
پیشگفتار
دیباچه
مفهوم‌شناسی و مفهوم‌پردازی درخصوص خانه دوم
برساخت خانه‌های دوم
سابقه خانه‌های دوم در جهان و ایران
خانه دوم و تعامل شهر و روستا
خانه دوم و مهاجرت معکوس
الف- مهمانان فصلی روستایی الاصل
ب - مهمانان فصلی ناآشنا
ج- مهمانان آخر هفته
د- سالمندان
خانه دوم و سبک زندگی
دستاوردها و برساخت‌های مفهومی مهاجرت معکوس
تم دستیابی به ارزش‌ها و نیازهای فرامادی
تم بازگشت به هویت
تم نمایش یا اثبات منزلت بالا
تم ابراز یا احساس تمایز
تم مصرف بر مبنای مُد یا مدگرایی
ذائقه همه چیز پسند یا همه چیز خوار
سایر عوامل در تبیین موضوع
پیامدهای مهاجرت معکوس و ساخت خانه‌های دوم در روستاها
اثرات اقتصادی
اثرات اجتماعی- فرهنگی
اثرات کالبدی – فیزیکی
اثرات منطقه‌ای- ملی و زیست محیطی
تحلیل جدول قوت، ضعف، فرصت و تهدید (SWOT) ایجاد و گسترش خانه‌های دوم در روستا
الف- راهبردهای رقابتی (قوت – فرصت (SO))
ب- راهبردهای تنوع (قوت – تهدید (ST))
ج- راهبردهای بازنگری (ضعف – فرصت (WO))
د- راهبردهای تدافعی (ضعف تهدید (WT))
سنخ‌بندی و سنخ‌شناسی مهاجرین معکوس روستایی
1-‌ گروه فراغت جویان یا لذت جویان
2-‌ گروه هویت جویان
3-‌ گروه منزلت جویان یا تمایز جویان
برساخت مدل خانه‌های دوم
جمع‌بندی و نتیجه گیری
منبع‌شناسی