معرفی و دانلود کتاب مبانی نظری احزاب سیاسی

معرفی کتاب مبانی نظری احزاب سیاسی

کتاب مبانی نظری احزاب سیاسی نوشتۀ عباس شادلو، به معرفی نظام حزبی و پیچیدگی‌های آن، که پدیده‌ای نسبتا جدید در جامعه ایران محسوب می‌شود می‌پردازد.

اغلب مسائل اجتماعی کشورهای در حال گذار به دموکراسی چنان پیچیده و بغرنج است که فرو کاهیدن آن به دو یا سه مسئله سردستی و ساده بسیار مشکل و شاید در بازه کوتاه مدت ناممکن بنماید. مسائلی همچون سنت و مدرنیته، نسبت دین و دنیا، انتقال تکنولوژی، نفوذ فرهنگی، استعمار سیاسی، اقتصادی، مشروعیت، بیکاری، فقر، محیط زیست، فرار مغزها، مهاجرت، کیفیت پذیرش دموکراسی (مردم‌سالاری) و نظایر آن.

مورد اخیر یعنی پذیرش دموکراسی دارای وجه تمایز شاخص با دیگر مسائل اجتماعی پیش گفته از آن حیث که دیگر موارد تا اندازه‌ای مسائلی در حوزه کارکرد حکومت پس از تشکیل آن است اما موضوع پذیرش دموکراسی موضوعی اثرگذار پیش از تشکیل حکومت و در دوره پس از تشکیل آن است. این‌ که تشکیل حاکمیت از طریق دموکراتیک باشد و پس از اعلام موجودیت، دموکراسی را به عنوان روشی برای تعیین حق حاکمیت بر مردم بدون هر گونه پیش‌ شرط و یا تغییر خاص مورد شناسایی قرار دهد از مسائل حاد و چالش‌ بر انگیز سال‌های اخیر در کشورهای در حال گذار به دموکراسی است.

دموکراسی نوعی حکومت است که ویژگی آن غیرموروثی بودن حق حاکمیت بر مردم و حق همگانی برای شرکت در تصمیم‌گیری‌های کلان در مورد امور عمومی است که معیار سنجش آن حاکمیت اکثریت (نصف بعلاوه یک) که از طریق انتخابات عمومی و رأی مردم اظهار می‌شود.

اغلب رسانه‌های جمعی و احزاب سیاسی دو رکن اصلی دموکراسی نوین شناخته شده‌اند. احزاب سیاسی نقش بسیج توده‌ها را در جهت تصاحب حاکمیت بر عهده دارند. احزاب سیاسی خواه قایل به دموکراسی چند حزبی و خواه به سوی نظام تک حزبی و دیکتاتوری تمایل پیدا کنند اغلب در تشکیل حکومت‌ها مداخله دارند. پس از تشکیل حکومت نیز در صورت استقرار نظامی دموکراتیک این احزاب خواهند بود که برای کسب آراء مردم به رقابت می‌پردازند و آن‌ که اکثریت را کسب کرد برای دوره معینی حاکم خواهد بود.

برآیند سخن این‌ که احزاب سیاسی ملموس‌ترین و عینی‌ترین شاخص دموکراسی و در واقع بیانگر سطح اجرایی و عملی نظام دموکراتیک است. از آن جا که حکومت‌ها سازمان‌های بوروکراتیک پیچیده هستند و از نقش‌ها، فعالیت‌ها و تخصص‌های متفاوت تشکیل شده‌اند بر عهده‌گیری هدایت چنین سازمانی جز از طریق سازمانی هدفمند، جامع، یکپارچه، واجد نقش‌ها و تخصص‌های گوناگون میسر نیست. احزاب سازمان‌های بوروکراتیک هستند که برای پیگیری هدف کسب قدرت از طریق مشروع، مانند انتخابات عمل می‌کنند.

در جوامعی چون ایران که آن را می‌توان جامعه‌ای در حال گذار به دموکراسی توصیف کرد شناخت حزب، گونه‌شناسی، کارکردها، اجزاء و ساختار، روابط آن با دیگر نهادهای دموکراتیک، رابطه آن با حکومت، قوانین مربوطه، ارتباط با رسانه‌ها، مسائل مالی و ده‌ها موضوع مربوط به آن اهمیت ویژه‌ای دارد. گرچه ممکن است این نقد وارد شود که در جامعه در حال گذار که هنوز احزاب واقعی شکل نگرفته‌اند طرح چنین مسائلی چه هدفی را دنبال می‌کند و اصولا تا چه حد سودمند است. در جواب به‌ طور ساده می‌توان گفت طرح مسائلی چنین مهم راجع به مسائل کلان اجتماعی گرچه به دلیل فقدان احزاب سیاسی واقعی به لحاظ کاربرد عملی نمی‌تواند در کوتاه مدت منشاء اثر باشد اما می‌تواند نقش اساسی در تبیین اهمیت و لزوم حرکت به سوی نظام حزبی و زمینه‌سازی برای شکل‌گیری آن داشته باشد.

واقع امر آن است که در هیچ دوره‌ای و در هیچ جامعه‌ای چارچوب‌های دموکراتیک و نظام حزبی پروژه‌ای کوتاه مدت نبوده و به سرعت پدید نیامده است بلکه در فرآیندی آرام و با زمینه‌سازی فرهنگی و اجتماعی لازم بر حسب ضرورت‌های سیاسی و اقتصادی پدید آمده است. در این میان وظیفۀ ایجاد پایه‌های نظری و تبیین ضرورت‌های نظام حزبی که بیشتر به زمینه‌سازی فرهنگی و اجتماعی راجع است بر عهده مراکز علمی و آکادمیک است.

در بخشی از کتاب مبانی نظری احزاب سیاسی می‌خوانید:

منشاء، تحول‌یابی و کارکرد احزاب همواره مبحث جذابی در چارچوب علوم سیاسی بوده است. تا آن جا که به نقش ایفا شده توسط احزاب مربوط می‌شود اغلب پایه‌های ایدئولوژیک بسیار متفاوت مبنای طبقه‌بندی آن‌ها بوده است. معمولا رابطه بین احزاب سیاسی و جامعه مدنی یا دولت یا رابطه‌شان با هر دو این‌ها تحلیل می‌شود. به‌ هر حال وجوه متفاوت که در آن‌ها وجود دارد، مبنای طبقه‌بندی قرار گرفته است. آن‌هایی که به لزوم نظام چند حزبی و انتخابات رقابتی آزاد اذعان دارند، همان حامیان یا پیشگامان دموکراسی مدرن بودند. مخالفان این اصول به واسطه نوع ایدئولوژی‌شان، حمایت یا مشروعیت‌ بخشی ایدئولوژیک (اغلب توتالیتر) یا دیگر انواع رژیم‌های اقتدارگرا را هدف‌گذاری می‌کنند.

فهرست مطالب کتاب

مقدمه
پیشگفتار
1: کلیات
2: خاستگاه و انگیزش
3: سازمان حزب
4: سازمان‌های شبه حزبی
5: گونه‌شناسی احزاب (1)
6: گونه‌شناسی احزاب (2)
7: نظام حزبی
8: حکومت و احزاب
9: احزاب در جوامع در حال گذار به دموکراسی
10: افول احزاب ؛چشم انداز آینده
11: قانون احزاب
13: تأمین مالی احزاب
14: راه سوم
15: قانون آهنین اولیگارشی
16: احزاب کارتل
17: تجربه دموکراسی بدون حزب
منابع