معرفی و دانلود کتاب مبانی برنامه‌ریزی آمایش سرزمین

معرفی کتاب مبانی برنامه‌ریزی آمایش سرزمین

کتاب مبانی برنامه‌ریزی آمایش سرزمین نوشتۀ سید فاخر علوی، به بررسی مفهوم کلی برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای جهت بهبود وضعیت مادی و معنوی جامعه می‌پردازد.

اجرای مبانی برنامه‌ریزی آمایش سرزمین (Basis of Spatial Regional Planning)، موجب تنظیم رابطۀ بین فعالیت‌های انسان و فضای پیرامون برای بهره‌برداری منطقی از همۀ امکانات جهت بهبود وضعیت مادی و معنوی جامعه، بر اساس ارزش‌های اعتقادی، سوابق فرهنگی و با ابزار علم و تجربه در طول زمان می‌شود.

آمایش سرزمین دارای اهدافی نظیر: 1- تقویت توسعه متوازن اجتماعی و اقتصادی نواحی، 2- افزایش کیفیت زندگی شهروندان، 3- بهره‌وری آگاهانه و مسئولانه از منابع طبیعی و حفاظت محیط زیست و 4- کاربری هدفمند فضای ملی است. آمایش به لحاظ معنای لغوی از مصدر آمودن به معنای آمیختن، درنشاندن، مستعد کردن، آراسته کردن و در کنار هم چیدن به دست آمده است.

در مورد آمایش سرزمین دو سطح از کار را می‌توان به لحاظ فنی تصور کرد:
الف- تناسب بین الگوی اسکان جمعیت و سازماندهی اقتصادی فضا، در این باره باید در منطقه چشم­‌انداز اشتغال را جستجو و سهم بخش را مشخص کرد. بنابراین در این سطح نگاه کمی می‌باشد.
ب- تناسب بین جهت‌گیری کلی اسکان جمعیت و جهت‌گیری کلی سازماندهی اقتصادی فضا، این نگرش به دنبال تحلیل‌های کمی نیست و سعی می‌کند سازگاری‌های کلی را طرح کند و هر مقوله مستقل بحث شود، یعنی نگاه کیفی می‌باشد.

آمایش سرزمین باید دموکراتیک، کل‌گرا، هدفمند، بلند مدت، آینده‌نگر، انعطاف‌پذیر، معطوف به اراده و دارای نگرش کیفی باشد. آمایش سرزمین ماهیتاً مفهومی عام دارد. این ویژگی مفاهیمی مانند آمایش ملی، آمایش منطقه‌ای و آمایش شهری را دربرمی‌گیرد. این واژه می‌تواند همراه با صفاتی برای مشخص کردن عملکرد تخصصی‌تر مانند آمایش صنعتی، آمایش گردشگری و همچنین برای مشخص کردن آمایش محیط‌های خاص مانند آمایش نواحی کوهستانی، آمایش مناطق ساحلی و آمایش مناطق مرزی و نیز برای مشخص کردن بخش‌های مختلف نظیر آمایش راه‌ها، آمایش بنادر، آمایش دفاعی و... استفاده شود.

در بخشی از کتاب مبانی برنامه‌ریزی آمایش سرزمین می‌خوانیم:

بروز سطوح متفاوت رفاه در مناطق مختلف در کشور هلند نابرابری‌هایی را در پهنه‌های مختلف سرزمین به وجود آورده است. محدودیت سرزمین موجب شده است که تراکم جمعیت و پراکنش آن به صورت یک معضل رو به افزایش همچنان باقی بماند. بنابراین علیرغم مقیاس کوچک و جمعیت حدود پانزده میلیون نفری در سال 1995 این کشور توانسته است الگوی خوبی برای نظام برنامه‌ریزی فضایی به وجود آورد.

در این کشور کوچک عامل حیاتی رشد جمعیت و توزیع جغرافیایی آن است. مشکل رشد جمعیت در کنار مسئله توزیع آن در منطقه‌ای کوچک و مرفه‌تر در غرب این کشور، مسئله توزیع جغرافیایی جمعیت و فعالیت را به وجود آورده است. دلایل مختلفی برای تمرکز فعالیت‌ها در منطقه غربی وجود دارد که مهمترین آن نزدیکی به محورهای اصلی تجارت در این منطقه اروپایی است. از این نظر برنامه‌ریزان هلندی به این نیاز پی برده بودند که برای غلبه بر مشکلات عدم تعادل‌های فضایی در کشور لازم است یک برنامه سراسری و فضایی داشته باشند و به این دلیل یک ساختار برنامه‌ریزی سه سطحی در کشور شامل برنامه‌ریزی ملی، برنامه‌ریزی استانی و برنامه‌ریزی شهرداری به وجود آمد. سیاست‌های توسعه در هر سطح نیز از طریق سطح بالاتر تعیین می‌شد.

در سطح ملی مسئولیت تهیه سیاست‌های برنامه‌ریزی فضایی به عهده وزیر برنامه‌ریزی فضایی مسکن است. البته تشکل‌های دیگری او را در تهیه این برنامه کلان فضایی کمک می‌کنند. برنامه‌ریزی اقتصادی در سطح ملی در وزارت امور اقتصادی صورت می‌گیرد و مسئولیت هماهنگی بین این دستگاه‌ها به عهده نظام برنامه‌ریزی بین‌بخشی است.

فهرست مطالب کتاب

فصل اول: مبانی نظری آمایش سرزمین
مروری بر دیدگاه‌های توسعه
دیدگاه‌های توسعه منطقه‌ای
فصل دوم: طرح و محتوای آمایش سرزمین
مقدمه
روش کار
توسعه
برنامه‌ریزی
محتوای آمایش سرزمین
فصل سوم: روش شناسی آمایش سرزمین
مقدمه
مراحل مطالعات برنامه‌ریزی فضایی
مراحل کلی تهیه طرح آمایش سرزمین در ایران
متدولوژی تهیه طرح‌های آمایش سرزمین
تدوین طرح‌های آمایش نواحی مناطق
فصل چهارم: آمایش مناطق مرزی
مقدمه
نظریه‌های برنامه‌ریزی منطقه‌ای
تجربه چند کشور جهان در آمایش مناطق مرزی
فصل پنجم: آمایش و توسعه فرهنگی
توسعه فرهنگ
الگوی تحلیل
حوزه‌های تحلیل
توسعه فرهنگی
تحلیل ساخت و نظام فرهنگی جامعه
فصل ششم: آمایش و تحلیل سیاسی – اداری
مقدمه
چنددیدگاه و تجربه جهانی
رابطه میان توسعه و سیاست
شکاف‌ها و تعارض‌های اجتماعی
الگوی تصمیم‌گیری
سرفصل‌های مطالعه
عوامل اولیه توسعه
تحلیل ساختار سیاسی قدرت در منطقه
نظام سیاسی متمرکز
ساخت نظام‌های سیاسی
ویژگی‌های دولت‌های مدرن
شهروند کیست؟
ساختارسیاسی توسعه یافته
ارتباطات و شبکه‌های مدنی
ارتباطات سیاسی - اجتماعی
حفره‌های دولت در منطقه
جایگاه اشخاص مؤثر در روابط و پدیده‌های سیاسی، اجتماعی
تأثیر ارتباط نهادهای غیردولتی بر دولت
فصل هفتم: آمایش و سرمایه اجتماعی
مقدمه
سرمایه اجتماعی و خصوصیات آن
فصل هشتم: تجربه آمایش در ایران
مقدمه
برنامه ریزی آمایش در سطح ملی
برنامه‌ریزی آمایش سرزمین در سطح منطقه‌ای
فصل نهم: تجربه آمایش در جهان
مقدمه
تجربه برنامه‌ریزی و آمایش مالزی
تجربه برنامه‌ریزی و آمایش هندوستان
تجربه برنامه‌ریزی و آمایش در اروپا
پیوست اول: شرح خدمات برنامه آمایش استان (در ایران)
مقدمه
بخش اول: تحلیل وضعیت و ساختار
فصل اول: تحلیل وضعیت منابع طبیعی و محیط زیستی استان
فصل دوم: تحلیل وضعیت اجتماعی و فرهنگی استان
فصل سوم: تحلیل اقتصادی استان
فصل چهارم: تحلیل ساختار فضایی موجود استان
فصل پنجم: تحلیل وتوصیف پیوندهای اصلی بین سکونتگاه‌های استان
فصل ششم: ملاحظات دفاعی-امنیتی استان
فصل هفتم: جمعبندی و نتیجه‌گیری از مطالعات
بخش دوم: برنامه‌ریزی و سیاستگذاری
فصل هشتم: پیش‌بینی و آینده‌نگری
فصل نهم: برنامه‌ریزی و سیاستگذاری
فصل دهم: مدیریت آمایش استان
پیوست دوم: فهرست مطالب راهنمای مطالعات برنامه آمایش استان
فصل اول: تحلیل وضعیت منابع طبیعی و محیط زیستی استان
فصل دوم: تحلیل وضعیت اجتماعی و فرهنگی استان
فصل سوم: تحلیل اقتصادی استان
فصل چهارم: تحلیل ساختار فضایی موجود استان
فصل پنجم: تحلیل و توصیف پیوندهای اصلی بین سکونتگاه‌های استان
فصل ششم: ملاحظات دفاعی-امنیتی استان
فصل هفتم: پیش‌ بینی و آینده‌ نگری
فصل هشتم: مدیریت آمایش استان
فصل نهم: کاربرد GIS در مطالعات آمایش استان
فصل دهم: جمعبندی و تلفیق
پیوست سوم: واژه‌نامه مطالعات طرح پایه آمایش سرزمین
تعاریف کلی
جامعه شهری
جامعه روستایی و عشایری
نظام خدمات‌رسانی به جامعه روستایی و عشایری
کشاورزی
صنعت و معدن
خدمات برتر
زیربناها
پیوست چهارم: واژه نامه چارچوب تفصیلی برنامه آمایش استان
واژه نامه فارسی - انگلیسی
واژه نامه انگلیسی- فارسی
منابع