معرفی و دانلود کتاب عین بودن مال موقوفه

معرفی کتاب عین بودن مال موقوفه

کتاب عین بودن مال موقوفه به قلم سکینه ایزدی مهر، ابتدا به چیستی مال موقوفه و دیدگاه فقها در مورد آن پرداخته، سپس امکان فروش، تبدیل مال موقوفه و شرایط آن را در ابعاد مختلف مورد مطالعه و بررسی قرار می‌دهد.

وقف در گروه نهاد‌های حقوقی و اقتصادی مهم و اساسی کشور قرار دارد که گویی بنا بر مقتضیات زمان، مکان، شرایط و اوضاع روز نیاز است تا دامنه‌ی آن را به سمت و سوی اموال جدید سوق داد. از جمله این اموال جدید، می‌توان به حقوق مالکیت معنوی اشاره نمود. گسترش روز افزون این نوع اموال و همچنین اهمیت آن‌ها در دنیای امروز باعث شده تا این سوال پیش آید که آیا این اموال قابلیت موقوفه شدن را دارند یا خیر؟

حقوق مالکیت معنوی همچون سایر اموال به تناسب خصوصیات خود قابل قبض و اقباض‌اند. بنابراین سکینه ایزدی مهر در این کتاب در تلاش است تا گام به گام به بحث و بررسی پیرامون این حقوق بپردازد. حقوق مالکیت معنوی امری جدید است که با پیشرفت علم روز ایجاد شده و تمام عالمان جامعه‌ی بشری معتقدند که این موضوع از اهمیت و ارزش مالی بسیار بالایی برخوردار است.

در بخشی از کتاب عین بودن مال موقوفه می‌خوانیم:

مضمون و محتوای مالکیت احاطه و تسلط است. این تسلط و استیلاء مالکانه نسبت به اموال واقع در یک محدوده مشخص جغرافیایی نظیر شهر یا یک کشور به دو صورت نمود و تجلی می‌یابد. صورت نخست مربوط به اموالی است که در ید مالکانه اشخاص قرار دارد و قانون نیز این تصرفات را به رسمیت می‌شناسد، نظیر مالکیتی که در اثر بیع و ارث و یا سایر اسباب تملک برای اشخاص بوجود می‌آید.

شق و وجه دیگر مربوط به اموالی است که قابل تملک خصوصی نمی‌باشد ولی ملک عموم افراد ملت محسوب، و دولت به نمایندگی از عموم، متولی اداره و نیز حفظ و صرف آن‌ها در جهت مصالح و منافع همه افراد جامعه است. مباحات اصلی و مشترکات نظیر اراضی موات، آب‌ها، معادن، راه‌ها و میادین و شارع از این قسم اموال محسوب شده و لذا این قبیل اموال نیز مال بلامالک نبوده بلکه ملک عموم افراد جامعه است که می‌توان از آن به عنوان ملک تعبیر کرد.

بر همین اساس در فصل سوم جلد اول قانون مدنی از این موارد تحت عنوان «اموالی که مالک خاص ندارد» تعبیر شده و نه اموال بلامالک. بنابراین، این استدلال که «ملک بلامالک معقول نیست و نه مال بلامالک» قابل قبول نمی‌باشد و مالیت و مملوکیت دو مفهوم لازم و ملزوم و لاینفک از یکدیگر هستند و علی القاعده اعیان موقوفات نیز از این اصل کلی مستثنی نیستند.

با توجه به اینکه در هر وقفی وجود موقوف علیه بعنوان یکی از ارکان چهارگانه وقف ضروری محسوب شده و بدون آن اصولاً وقفی محقق نمی‌شود، همچنین نظر به تحلیل ارائه شده در خصوص حقیقت وقف و قبول این موضوع که وقف از مصادیق صدقات است و موقوف علیه در حقیقت به منظله متصدیان علیه است که عین و منافع مال موقوف بر او صدقه شده و وی آن را قبض و بر آن اثبات ید می‌نماید، لذا کسی جز موقوف علیه نمی‌تواند صلاحیت مالکیت عین موقوفه را دارا باشد و عقد بودن وقف و لزوم اهلیت تملک موقوف علیه نیز این تحلیل را تأیید می‌نماید.

فهرست مطالب کتاب

سپاس
پیشگفتار
مقدمه
فصل اول: تبیین مفاهیم و کلیات
1-1 تبیین مفاهیم و پیشینه تاریخی وقف
1-1-1 مفهوم عین
1-1-1-1 عین به مفهوم مصطلح در فلسفه
1-1-1-2 عین به مفهوم مقابل مثل و قیمت
1-1-1-3 عین در معنای مقابل دین یا اعم از دین و منفعت
1-1-1-4 عین در مفهوم مقایل عقد و شخص
1-1-1-5 عین به مفهوم اعم از عین شخصی و جزئی (عین به مفهوم فلسفی) و عین کلی (اعتباری)
1-1-2تعریف اقسام عین
1-1-2-1 عین معین
1-1-2-2 عین کلی یا کلی در ذمه
1-1-2-3 عین کلی در معین یا درحکم عین معین
1-1-3 مفهوم مورد نظر از عین، در عبارات لزوم عین موقوفه
1-1-4 تعریف منفعت و اقسام آن
1-1-4-1 تعریف منفعت
1-1-4-2 اقسام منفعت
1-1-5 مفهوم انتفاع و تفاوت ملکیت انتفاع و ملکیت منفعت
1-1-5-1 مفهوم انتفاع و اقسام آن
1-1-5-2 تفاوت ملکیت انتفاع با ملکیت منافع
1-1-6 تعریف وقف
1-1-6-1 وقف در لغت
1-1-6-2 تعریف وقف از دیدگاه فقهای امامیه
1-1-6-3 تعریف وقف از دیدگاه حقوق مدنی
1-1-7 پیشینه وقف در حقوق ایران
1-2 ارکان وقف و شرایط مال موقوفه
1-2-1 ارکان وقف
1-2-1-1 تأبید
1-2-1-2 تنجیز
1-2-1-3 اخراج نفس از وقف
1-2-1-4 قبض
1-2-1-5 تسبیل منفعت
1-2-2شرایط مال موقوفه
1-2-2-1 نوع مال موقوفه
1-2-2-2 وجود مال موقوفه
1-2-2-3 معلوم و معین بودن مال موقوفه
1-2-2- 4 قبض
1-2-2-4-1 نفس قبض
1-2-2-4-2 اثر قبض
1-2-2-4-3 شرایط اعتبار قبض
1-2-2-4-4 مالکیت در وقف
1-2-2-5 قابلیت بقاء موضوع وقف
فصل دوم: لزوم عین موقوفه و آثار مترتب بر هریک از دیدگاه فقها و حقوق دانان
2-1 طرح و نقد آراء و دیدگاه‌ها
2-1-1 طرح نظریه‌ی اول و نقد آن
2-1-1-1 حبس عین موقوفه در مالکیت واقف
2-1-1-2 نقد و بررسی
2-1-2 طرح نظریه‌ی دوم و نقد آن
2-1-2-1 تملیک عین موقوفه به موقوف علیهم
2-1-2-2 نقد و بررسی
2-1-3 طرح نظریه‌ی سوم و نقد آن
2-1-3-1 اصالت و شخصیت مستقل بودن عین موقوفه
2-1-3-2 نقد و بررسی
2-1-4 طرح نظریه‌ی چهارم و نقد آن
2-1-4-1 در حکم مالک خداوند متعال بر عین موقوفه
2-1-4-2 نقد و بررسی
2-1-5 طرح نظریه‌ی پنجم و تحلیل آن
2-1-5-1 تعیین مالک عین براساس تفصیل و تفکیک اقسام مختلف وقف از یکدیگر
2-1-5-1-1تفکیک بین وقف عام و وقف خاص
2-1-5-1-2تفکیک بین وقف انتفاع و منفعت
2-1-5-1-3 تفصیل و تفکیک براساس قصد واقف
2-1-5-2 نقد و بررسی
2-2 بررسی آثار مترتب بر آراء و دیدگاه‌های لزوم عین موقوفه
2-2-1 بررسی آثار مترتب بر پذیرش هر دیدگاه در ارتباط با حق شفعه
2-2-2 بررسی آثار مترتب بر پذیرش هر دیدگاه در ارتباط با وقف منقطع الاخر
2-3 ادله جواز و عدم جواز وقف حقوق مالکیت فکری
2-3-1 ادله‌ی موافقان
2-3-1-1 دلیل اول: «اصل حاکمیت اراده»
2-3-1-2 دلیل دوم: «تمسک به عمومات صحت وقف»
2-3-1-3 دلیل سوم: «تمسک به عمومات و اصول صحت عقود»
2-3-1-4 دلیل چهارم: «امضایی و عرفی و عقلایی بودن عقد وقف»
2-3-1-5- دلیل پنجم: «اصل عدم دلالت تداول بر حصر و حظر»
2-3-1-6 دلیل ششم:‌ «از عقود مسامحه‌ای بودن وقف»
2-3-2 ادلۀ مخالفان
2-3-2-1 مالیت نداشتن حقوق معنوی
2-3-2-2 دلیل دوم: عین نبودن حقوق معنوی
2-3-2-3 دلیل سوم: عدم امکان قبض و اقباض در حقوق معنوی
2-3-2-4 دلیل چهارم: ابدی نبودن حقوق معنوی
فصل سوم: امکان فروش و تبدیل مال موقوفه و شرایط آن
3-1 دلایل عدم جواز فروش و تبدیل مال موقوفه جُز در موارد استثنائی
3-1-1 اجماع
3-1-2 قاعده «الوقوف علی حسب ما یوقفها اهلها»
3-1-3 اخبار و روایات
3-1-4 سایر ادله
3-1-4-1 آیه‌ی «اوفو بالعقود»
3-1-4-2 قاعده‌ی «لا بیع إلا فی ملک»
3-1-4-3- حقوق لاحقه
3-1-4-4 استصحاب بقای وقف
3-2-1شرایط جواز فروش وتبدیل موقوفه
3-2-1-1 خرابی مال موقوفه
3-2-1-2 بیم خرابی مال موقوفه
3-2-1-3 بیم سفک دماء در نتیجه اختلاف بین موقوف علیهم
3-2-1-4 خرابی مقداری از مال موقوفه
3-2-1-5 انفع و اعود بودن
3-2-1-6 حاجت و نیازمندی موقوف علیهم
3-2-1-7 تبدیل به احسن
3-2-1-8 عدم امکان انتفاع
3-2-1-9ضرورت اجتماعی
3-2-2 تصرف مجاز در بدل موقوفه
3-2-2-1 متصدی فروش مال موقوفه کیست؟
3-2-2-2 شرایط بدل
3-2-2-3 وضعیت بدل بعد از فروش وقف
3-2-2-3-1 ملکیت بدل
3-2-2-3-2 وقفیت بدل و اجرای صیغه مجدد
نتیجه‌گیری
پیشنهادات مولف
منابع و مآخذ