معرفی و دانلود کتاب سه‌رن چشمه‌لر: گلچینی از بایاتی‌های ترکی رایج در کردستان

معرفی کتاب سه‌رن چشمه‌لر: گلچینی از بایاتی‌های ترکی رایج در کردستان

کتاب سه‌رن چشمه‌لر: گلچینی از بایاتی‌های ترکی رایج در کردستان تالیف حسین وش، اولین مجموعه از سری کتاب‌های ترانه‌های محلی ترکی در منطقه کردستان است. این ترانه‌ها نمایشگر روح پویایی و جاری بودن زندگی در جامعه بوده و با روح و جسم مردم عجین شده و پیوند ناگسستنی برقرار کرده، همچنان که نسل‌های پیشین با سرودن، خواندن و شنیدن این ترانه‌ها زندگی کرده‌اند، عاشق شد‌ه‌اند، بزم‌ها به پا کرده‌اند و با کمک این ترانه‌ها فراق از یار و دیار را ناله سر داده‌اند.

زبان و ادبیات فولکلور مهم‌ترین شاکله هویت فرهنگی هر قوم و ملتی محسوب می‌شود. ادبیات فولکلور به نوعی میراث فرهنگی هر قوم و ملتی است که از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود و مرحله به مرحله به سوی کمال و پیشرفت گام برمی‌دارد و هر نسل سهمی در غنای آن دارد. پرداختن به ادبیات فولکلور رابطه میان نسل‌ها را آسان‌تر می‌کند و ملت‌ها را به سوی خودباوری سوق می‌دهد و در رشد و پیشرفت فرهنگ یاری می‌رساند.

فرهنگِ مردم - فولکلور یکی از نخستین جلوه‌های زندگی بشری است که نه آفرینندگانش نامی از خود به جا گذاشته‌اند و نه تاریخی روشن دارد. این فرهنگ گاهی آن چنان دور می‌رود که هزاران سال را پشت سر می‌گذارد و گاه دیر سالی آن به سده‌ای هم نمی‌رسد. در واقع این فرهنگ، بازتابِ گسترده‌ای از زندگی مادی و معنوی انسان است و به همین دلیل یکی از ارزشمندترین نهادها برای بررسی گذشته و شناخت روش‌های زندگی به شمار می‌رود و می‌توان عواطف و باورها و به طور کلی روح زندگی گذشتگان را از طریق آن بازشناخت؛ فرهنگی که ساخته توده مردم است و در حقیقت بازتابِ روشنی از اندیشه‌ها و سنت‌های آنان است که گذشته را به امروز پیوند می‌دهد.

از آنجایی که فرهنگِ مردم، بخش مهم و جدایی‌ ناپذیری از قلمرو و گستره‌ی فرهنگ هر قوم و ملتی به شمار می‌رود، عنایت به جلوه‌های گوناگون و متنوعِ آن در شرایط مدرن امروزی که سنت‌های دیرین گذشته روز به روز کمرنگ و یا رو به فراموشی قرار می‌گیرند، بسیار حایز اهمیت است.

در کتاب سه‌رن چشمه‌لر بیان شده است که، یکی از جلوه‌های اصلی فرهنگِ مردم، ترانه‌ها هستند؛ ترانه‌هایی که از دل‌انگیزترین و پراحساس‌ترین گونه‌های ادبیات عامیانه به شمار رفته و با بیان زیباترین و دل‌نوازترین عواطف انسانی و به میان کشیدن بهترین مضامین زندگی، انعکاسی از روحیات و احساس توده مردم‌اند.

به همین دلیل مردم همواره به آن‌ها علاقه داشته و دارند. صادق هدایت در این‌ باره نوشته است که: ترانه‌های عامیانه و آوازها و افسانه‌ها نماینده روح هنری ملت هستند و در ضمن سرچشمه الهامات بشر و مادر ادبیات و هنرهای زیبا محسوب می‌شود.

این اشعار و ترانه‌ها در بسیاری از جنبه‌های زندگی انسان ریشه دوانیده است؛ به‌ عنوان مثال، افراد حتی در ضمن کار، به مقتضای احوال خود، اشعاری بر زبان می‌رانند تا با این اشعار، خستگی کار را از خود دور کرده باشند.

ترانه‌های محلی، نغمه‌هایی برخاسته از ذهن و زبان عوام است؛ صادق هدایت ترانه‌ها، مثل‌ها و افسانه‌ها را نماینده روح ملت می‌شناسد و آن را نشأت گرفته از مردم گمنام بی‌سواد می‌داند.

اشعار و ترانه‌های محلی، به عنوان یکی از مهم‌ترین اجزای فرهنگ، نمایشگر ابعاد گوناگونی از زندگی مردمان مناطق مختلف است؛ با مراجعه به ترانه‌های هر منطقه، هویت فردی و اجتماعی، ساختار ذهن و روان و خلقیات و رفتار مردمان آن ناحیه را می‌توان به خوبی درک کرد.

در بخشی از کتاب سه‌رن چشمه‌لر می‌خوانیم:

اصطلاح ادبیات شفاهی به سنت‌های شفاهی به جا مانده از گذشته اشاره دارد که مشتمل بر گونه‌های متفاوتی چون حماسه، شعر و نمایشنامه، داستان‌های قومی، تصنیف، افسانه، لطیفه و دیگر گونه‌های قومی و محلی (فولکلور) می‌شود. این نوع ادبیات در هر جامعه‌ای وجود دارد و نمی‌توان آن را محدود به جوامع باسواد و یا متمدن دانست. ادبیات شفاهی معمولاً توسط فولکلورشناسان و یا دانشمندانی که به مطالعات فرهنگی و ادبیات قومی می‌پردازند همچون زبان‌شناسان، انسان‌شناسان و حتی جامعه‌شناسان مورد تحقیق و بررسی قرار می‌گیرد.

فولکلور: یا باور عامیانه را می‌توان مجموعه‌ای شامل افسانه‌ها، داستان‌ها، موسیقی، تاریخ شفاهی، ضرب‌المثل‌ها، هزلیات، باورهای عامه، رسوم دانست. فولکلور از دو کلمه انگلیسی فولک به معنی توده و لور به معنی دانش تشکیل شده است.

فولکلور را بیشتر در بررسی توده‌های عامی مردم می‌جوید معمولاً در میان اقوام قدیمی بجز قبایل وحشی نمونه‌هایی از فولکلور یافت می‌شود. واژه فولکلور را برای اولین بار ویلیام تامس عتیقه‌شناس انگلیسی در مقاله‌ای که موضوع آن بحث درباره‌ی دانش عامیانه و آداب و رسوم سنتی بود بیان داشت. این اصطلاح از نیم قرن پیش نیز در ایران و ادبیات آن راه یافته است و به تدریج این اصطلاح به معنی دانش عامیانه و دانستنی‌های توده‌ی مردم رواج یافت و «فرهنگ عامه»، «فرهنگ عامیانه»، «فرهنگ توده» و «فرهنگ مردم» نامیده شد.

فولکلور در ایران: ایران به لحاظ قدمت تاریخی دارای تنوع آداب و رسوم و عقاید است و به همین لحاظ دارای فولکلور غنی است. در ایران افسانه‌سرایی و قصه‌گویی از سنن دیرباز ایرانیان محسوب می‌شود.

شواهد افسانه‌ها و اساطیر ایران از زمان زرتشت و صدها سال قبل از او در اوستا منعکس است. سوای آثار مکتوب، هزاران قصه و افسانه و داستان بطور شفاهی و دهان به دهان در دهات و شهرها و کوهپایه‌های این مرز و بوم رایج بود که یا در قهوه‌خانه‌ها و یا شب‌ها در خانه‌ها نقل می‌شد و شاید تا بیست سال بیش در هر خانواده لااقل یک نفر که بهتر قصه بگوید و ده‌ها داستان بداند وجود داشت و زندگی و آداب و رسوم ما رنگ غنی و خاص فولکلوریک خود را دارا بود.

فهرست مطالب کتاب

بخش اول: درآمدی بر ادبیات فولکلور و بایاتی
پیشگفتار
ادبیات شفاهی
فولکلور در ایران
بایاتی
وجه تسمیه بایاتی
رابطه موسیقی و بایاتی
بخش دوم: گلچینی از بایاتی‌ها
منابع