معرفی و دانلود کتاب سرگذشت فرش در ایران

معرفی کتاب سرگذشت فرش در ایران

یکی از بزرگ‌ترین دستاورهای فرهنگی، هنری و تاریخی ایران را باید در حوزه‌ی «فرش» جستجو کرد. کتاب سرگذشت فرش در ایران نوشته‌ی مریم رجبی کوشش دارد یک تاریخ جامع و کامل از اهمیت تاریخی فرش به مخاطبان نوجوان ارائه دهد. در خانه‌ی بزرگ‌ترین هنرمندان جهان، در تعدادی از معروف‌ترین فیلم‌ها و سریال‌ها و حتی در عکاسی پرتره و طراحی فضاهای داخلی، فرش یکی از وجوه مهم بصری در شرق و غرب به حساب می‌آمده است. در این کتاب بخوانید که چه شد فرش به چنین مقامی در طول تاریخ دست یافت.

درباره‌ی کتاب سرگذشت فرش در ایران

فرش تاریخ عظیمی دارد. سرچشمه‌ی آن انسان را به دورانی می‌برد که ممکن است بسیاری از مخاطبان را شوکه کند. فرش ریشه در فرهنگ و هنر ایرانی دارد. بخشی از میراثی‌ست که همچنان زنده است و با قوت به حیات خود ادامه می‌دهد. چه در ایران، شرق و خاورمیانه و چه در غرب و در بزرگ‌ترین عمارت‌های لوکس، از فرش برای تزئین و زیباتر شدن مکان‌ها استفاده می‌کنند. فرش در واقع ترکیبی از طراحی گرافیکی، نقاشی و هنر دست یا همان بافندگی است. فرش‌ در طول تاریخ چشم‌ها را به‌خود خیره کرده و هرچه می‌گذرد بیشتر شاهد نقش برجسته‌ی آن در تزئین طراحی داخلی خانه‌ها و فضاهای گوناگون عمارت‌ها هستیم. بااین‌حال امروزه نوجوانان ایرانی از اهمیت هنر فرش‌بافی و گستردگی آن در سراسر جهان آگاهی کامل ندارند. شناخت تاریخچه‌ی این هنر قدیمی و اصیل، می‌تواند راهی را به‌سوی فهم بهترِ گذشته‌ی کشور برای نوجوانانِ علاقه‌مند بگشاید.

هنگام غور در این هنر، این سؤالات پیش می‌آید که به‌واقع این هنر و دستاورد فرهنگی از کجا شکل گرفته، چگونه به چنین اهمیتی دست یافته و چه عواملی در رونق آن نقش داشته‌اند. مریم رجبی در کتاب سرگذشت فرش در ایران کوشش دارد به چنین سؤالاتی پاسخ دهد و مجموعه پژوهش‌ها و تحقیقات خود را در این زمینه با مخاطبان خود، به‌خصوص خوانندگان نوجوانان، به اشتراک بگذارد.

فصل اول کتاب سرگذشت فرش در ایران به مبحث تولید آن می‌پردازد؛ این واقعیت که فرش‌ها چگونه تولید می‌شوند، چه ساختاری در آن‌ها وجود دارد یا طراحی، بافت و سپس توزیع آن به چه روش‌هایی صورت می‌پذیرد. پس در این بخش با خود ایده‌ی تولید فرش مواجه هستیم و مریم رجبی برای ما تک‌تک مراحلی را که باید طی شود تا یک فرش تولید شود، شرح داده است. فصل دوم با عنوان «پارس، سرزمین فرش‌های زرین» در باب هنر و فرهنگ ایرانی و آوازه‌ی تاریخی کشور ایران در زمینه‌ی فرش است. اینکه چگونه این سرزمین به مهد فرش تبدیل شد، به چه شکلی آن را به اثری هنری بدل کرد و با چه روشی بر ذوق و نگاه زیبایی‌شناختی کشورهای غربی تأثیر برجسته‌ای به‌جاگذاشت، از جمله مباحث مطرح‌شده در این فصل‌اند.

فصل سوم و چهارم کتاب سرگذشت فرش در ایران به توزیع و گسترش صنعت فرش و صادرات آن به غرب اختصاص دارد؛ در باب مواجهه و شناختی که غربی‌ها از فرش پیدا کردند و حتی چگونه برای شناخت فرایند بافت و خلق فرش تحقیق کردند. در غرب، در باب فرش تحقیقات گسترده‌ای در بسترهای فرهنگی و پژوهشی انجام شده است و مخاطبان فرهیخته‌ی غربی به‌خوبی از فرش و سرگذشت آن شناخت دارند. در فصل بعدی، مریم رجبی در باب ویرانی و شکوه نوشته. اینکه چگونه هنر فرش‌بافی به سوی تباهی رفت و در چه دورانی به اوج و شکوه صعود کرد. در این فصل بیشتر در باب سرگذشت تاریخی فرش خواهیم خواند.

نویسنده در فصل نهم درباره‌ی فرش ایرانی و نقاشی مدرن سخن رانده است. درست است که فرش از سنت و نقاشی‌های دوران گذشته می‌آید؛ اما امروز که فرش به یک رشته‌ی دانشگاهی تبدیل شده، طراحان جدید در این حوزه خلاقیت‌های زیادی از خود نشان داده‌اند. اکنون در دوره‌ای به‌سر می‌بریم که شاهد طرح‌های پست‌مدرنیستی، مفهومی و استعاری بر فرش‌ها هستیم و این مسئله باعث شده که در حال حاضر در سراسر جهان فرش همچنان پدیده‌ای جذاب و خاص باقی بماند. می‌توان گفت یکی از جذابیت‌های اصلی این رویکرد به تلفیق و آمیزش سنت و مدرنیسم بازمی‌گردد؛ طرح‌هایی مدرنیستی که بر بستری سنتی-تاریخی نقش می‌بندند.

بخش مهمی از اهمیت فرش، به بار فرهنگی آن بازمی‌گردد. داشتن فرش در خانه صرفاً یک انتخاب تزئینی نیست بلکه نشانگر نوعی اصالت سلیقه، نگاه تاریخی و باور به ارزش فرهنگی فرش است. در واقع در غرب نیز بیشتر هنرمندان و کلکسیونرها از فرش برای خانه‌ها و اتاق‌های خود استفاده می‌کنند. می‌توان گفت که فرش یک ابژه‌ی ارزشمند برای تاریخ ایران است و از نمادهای هنر داخلی محسوب می‌شود که هیچ‌گاه صادرات و توزیع آن به خارج متوقف نشده است. در فصل یازدهم با عنوان «فرش و فرهنگ» مریم رجبی با نثر خواندنی و منسجم خود به شرح مباحثی در همین حوزه پرداخته است. در فصل پایانی نیز با عنوان «فرش و دنیای نو»، مریم رجبی مطالبی در باب نقش فرش در دنیای مدرن امروز آماده کرده و جایگاه آن را به‌منزله‌ی یک ابژه‌ی فرهنگی، تاریخی و هنری مورد بررسی قرار داده است. در این بخش می‌خوانید که نگاه مخاطب و بازار امروز ایران و جهان به فرش چگونه است.

کتاب سرگذشت فرش در ایران نوشته‌ی مریم رجبی توسط نشر افق منتشر شده است.

کتاب سرگذشت فرش در ایران برای چه کسانی مناسب است؟

این کتاب به نوجوانان اطلاعات مفید و جامعی درباره‌ی فرش ایرانی و قدمت و تاریخچه‌ی آن می‌دهد.

در بخشی از کتاب سرگذشت فرش در ایران می‌خوانیم

پیرمرد ‌به ‌همراه ‌فرزندانش ‌به ‌کارگاهش ‌رفت. ‌وقت ‌چندانی ‌نداشتند ‌و ‌باید ‌خیلی ‌زود ‌کارشان ‌را ‌شروع می‌کردند. ‌سال‌ها ‌بود ‌او ‌و ‌پدرش ‌کارگاه ‌را ‌اداره ‌می‌کردند ‌و ‌حالا ‌با ‌همسر ‌و ‌پسرانش ‌در ‌کارگاه ‌کار می‌کردند. ‌روستایشان ‌خیلی ‌کوچک، ‌اما ‌همیشه ‌شلوغ ‌بود. ‌بازرگانان ‌خیلی ‌زیادی ‌هر ‌سال ‌به ‌اینجا ‌می‌آمدند. ‌روستای آن‌ها به ‌خاطر ‌جامه‌های زیبایی ‌که ‌به ‌دیبای ‌خراسانی ‌معروف ‌بود ‌در ‌همه‌جای ‌ایران ‌و ‌به‌خصوص ‌بین ‌عرب‌ها ‌خیلی ‌شهرت ‌داشت. ‌هر ‌سال ‌در ‌اوایل ‌تابستان، ‌از ‌دربار ‌سامانی ‌و ‌دربار ‌خلیفه‌ی ‌بغداد، ‌افرادی ‌به ‌وذار، ‌این ‌روستای ‌کوچک ‌در ‌سمرقند، ‌می‌آمدند ‌و ‌رداهای ‌خراسانی ‌مشهورش ‌را می‌خریدند. ‌این ‌موقع ‌از ‌سال ‌رقابت ‌بین ‌اهالی ‌وذار ‌بالا می‌گرفت.

‌چند ‌کارگاه ‌بزرگ ‌در ‌وذار ‌بود ‌که ‌دیبای ‌خراسانی ‌تولید ‌می‌کردند ‌و ‌هر ‌کدام ‌سعی ‌می‌کردند ‌بیشترین ‌سود ‌را ‌از ‌این ‌بازار ‌داشته ‌باشند. ‌چون ‌وذار ‌در ‌نزدیکی ‌سمرقند ‌بود، ‌بازرگانان ‌ابتدا ‌به ‌آن جا ‌و ‌سپس ‌به‌سمت ‌مقصد ‌اصلی‌شان، ‌سمرقند ‌و ‌هرات می‌رفتند. ‌سمرقند ‌از ‌فعال‌ترین ‌منطقه‌های تجاری ‌زمان ‌خودش ‌شده ‌بود. ‌برای ‌سال‌ها، ‌خیلی ‌از ‌بازرگان‌ها ‌فرش‌های خود ‌را ‌برای ‌فروش ‌به ‌این ‌منطقه می‌آوردند ‌و می‌فروختند. ‌به ‌همین خاطر ‌بسیاری ‌از ‌سمرقندی‌ها ‌شروع ‌به ‌بافت ‌قالی ‌کردند. ‌از ‌هر ‌طرح ‌و ‌نقشه‌ای ‌الهام ‌می‌گرفتند ‌و ‌قالی می‌بافتند. ‌هر ‌سال ‌تعداد ‌زیادی ‌قالی ‌و ‌گلیم ‌در ‌سمرقند ‌بافته می‌شد. ‌کارگاه‌های قالی‌بافی ‌رونق ‌تجارت ‌را ‌در ‌سمرقند ‌بیشتر ‌کرده ‌بود ‌و ‌هر‌ساله ‌بازرگان‌های زیادی ‌را ‌جذب می‌کرد.

‌افرادی ‌که ‌از ‌طرف ‌خلیفه‌ی ‌بغداد ‌به ‌وذار می‌آمدند، ‌به ‌سمرقند هم سر می‌زدند ‌و ‌از ‌آن جا ‌قالی‌های زیبا ‌برای ‌دربار ‌خلیفه ‌می‌خریدند. ‌سمرقند ‌علاوه ‌بر ‌قالی ‌در ‌تولید ‌خیمه، ‌پشم ‌بز ‌و ‌گوسفند ‌و ‌لباس‌های نقره‌دوز ‌معروف ‌بود.

فهرست مطالب کتاب

فصل اول: تولد فرش
فصل دوم: پارس، سرزمین فرش‌های زرین
فصل سوم: اعراب ‌و ‌فرش ایرانی
فصل چهارم: از غرب تا شرق نقش و رنگ
فصل پنجم: از ویرانی تا شکوه
فصل ششم: از سمرقند تا آناتولی
فصل هفتم: پادشاهان فرش
فصل هشتم: طرح و نقش در شکوه ‌
فصل نهم: فرش ایرانی، نقاشی مدرن
فصل دهم: نقش‌آفرینان قاجار
فصل یازدهم: فرش و فرهنگ
فصل دوازدهم: فرش و دنیای نو
فهرست منابع