معرفی و دانلود کتاب روش‌ها و فنون تدریس با تاکید بر روش تدریس سخنرانی و پرسش و پاسخ

معرفی کتاب روش‌ها و فنون تدریس با تاکید بر روش تدریس سخنرانی و پرسش و پاسخ

کتاب روش‌ها و فنون تدریس با تاکید بر روش تدریس سخنرانی و پرسش و پاسخ به قلم سید حمیدرضا علوی با هدف بهبود و افزایش معلومات تمام افرادی که قصد معلم شدن را در هر سطحی دارند و برای چنین جایگاهی آموزش می‌بینند، نوشته شده است.

سال‌هاست صاحب ‌نظران و مسئولان کشور تشخیص داده‌اند که درس «روش‌ها و فنون تدریس» یا عناوین مشابه آن، بایستی به دروس دانشگاهی دانشجویان سراسر کشور اضافه گردد، به طوری ‌که دانشجویان گرایش‌های مختلف علوم تربیتی، گرایش‌های دبیری رشته‌های مختلف در مقطع کارشناسی، حتی در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری برخی گرایش‌های علوم تربیتی و بسیاری از رشته‌ها، گرایش‌ها و مقاطع دیگر لازم است واحدهایی را در مورد روش‌های تدریس بگذرانند.

قطعاً ضرورت این امر نیز بر کسی پوشیده نیست؛ زیرا هر کس که به نوعی با مقولۀ تدریس در هر سطحی سر و کار داشته باشد می‌داند که کسب آگاهی‌های افزون‌تر به نسبت روش‌های تدریس می‌تواند در بهبود و اثربخشی تدریس نقش چشمگیری داشته باشد. همچنین توانایی خوب سخنرانی کردن، همانند خوب صحبت کردن، یک مهارت اکتسابی است. شاید به همین علت بوده که کتب متعددی در زمینۀ روش‌ها و فنون تدریس به رشته تحریر درآمده است که هر کدام از منظری به موضوع مذکور نگریسته‌اند و غالباً مطالب مهمی را دربارۀ این موضوع نوشته‌اند.

آن فردی که قصد معلمی در هر سطحی را دارد و برای چنین هدفی آموزش می‌بیند، همچنین معلمین و استادانی که به تدریس در سطوح مختلف اشتغال دارند برای بهبود و افزایش اثربخشی خود به شدت نیازمند وسعت و عمق بخشیدن به معلومات خویش در عرصه روش‌ها و فنون تدریس هستند. این کتاب با چنین هدفی نگاشته شده تا بتواند به شکلی کاملاً ملموس و کاربردی بر آگاهی اینگونه افراد اضافه نماید.

بنابراین به منظور تحقق چنین هدفی، مجموعه حاضر با محوریت تشریح و تحلیل جزئیات روش تدریس، سخنرانی و پرسش و پاسخ نوشته شده و محتوای آن در 8 فصل کلی تنظیم گردیده‌ است.

در بخشی از کتاب روش‌ها و فنون تدریس با تاکید بر روش تدریس سخنرانی و پرسش و پاسخ می‌خوانیم:

شاید مبالغه نباشد اگر گفته شود سخنرانی، تقریباً سابقه‌ای به قدمت تاریخ بشر دارد. زیرا از زمانی که انسان‌ها آموختند که چگونه با علائم و نمادهای شفاهی و گفتاری، احساسات و اطلاعات خود را کدگذاری کرده و به یکدیگر برسانند، سخن گفتن و نطق بشر آغاز گردید و از هنگامی که انسان‌ها در قالبی رسمی‌تر مطالب و موضوعات را به دیگران منتقل ساختند، سخنرانی آغاز شد. بیهوده نیست که برومند (1380 ص 83) (به نقل از برهان) اظهار می‌دارد، “اولین کسی که بر منبر ایراد خطبه نموده آدم (ع) بوده است.”

اگر هدف سخنرانی آموزش مطالب و یا تدریس موضوعاتی- خواه در کلاس درس و یا در محیطی دیگر- باشد، در این صورت می‌توان از روش تدریس سخنرانی یاد کرد که “به عنوان یکی از قدیمی‌ترین و پرسابقه‌ترین روش‌های تدریس، مطرح می‌شود”. (برومند، 1380 ص 83). سیف (1368 ص 398) روش سخنرانی را عمده‌ترین روش آموزشی می‌داند که از دیرباز به وسیله اکثر معلمان به کار می‌رفته است. نوروزی، آقازاده و عزت‌خواه (1374 ص 163) نیز بیان می‌دارند: “روش گفتاری که در تعلیم و تربیت غرب به روش مدرسه‌ای معروف است از روش‌های قدیمی و معمول در آموزش و پرورش است، به ویژه سخنرانی نیز از عمده‌ترین روش‌هایی بوده است که برای تدریس در دبیرستان‌ها و کالج‌ها و دانشگاه‌ها از آن استفاده می‌شده است”.

فهرست مطالب کتاب

مقدمه
فصل اول: مفهوم تدریس
1-1 معنای لغوی واژۀ تدریس
1-2 تعریف تدریس
1-3 تعریف «روش تدریس»
1-4 تعریف «فنون تدریس»
1-5 مقایسۀ معانی «روش‌های تدریس» با «فنون تدریس»
1-6 خلاصه
1-7 پرسش‌ها
فصل دوم: معرفی روش تدریس سخنرانی
2-1 تعریف روش تدریس سخنرانی
2-2 قدمت روش سخنرانی
2-3 اهمیت روش سخنرانی
2-4 مراحل روش تدریس سخنرانی
2-5 خلاصه
2-6 پرسش‌ها
فصل سوم: آمادگی برای سخنرانی
3-1- آمادگی از نظر وسایل و تجهیزات
3-2 آمادگی زمانی
3-3 آمادگی عاطفی
3-4 خلاصه
3-5 پرسش‌ها
فصل چهارم: مقدمۀ سخنرانی
4-1 اهمیت مقدمه سخنرانی
4-2 برخی اجزای مهم مقدمه سخنرانی
4-3 نوشتن عناوین و موضوعات درسی
4-4 بیان اهداف مورد نظر
4-5 تعیین ساخت شناختی و رفتار ورودی شاگردان
4-6 بیان انتظارات معلم و وظایف شاگردان
4-7 استفاده از پیش سازمان‌دهنده
4-8 ایجاد انگیزه در شاگردان
4-9 جلب توجه شاگردان
4-10 خلاصه
4-11 پرسش‌ها
فصل پنجم: متن و محتوای سخنرانی
5-1 عوامل مؤثر در اثر بخشی متن و محتوای سخنرانی
5-1-1 لزوم ارتباط متن و محتوای سخنرانی با مقدمه
5-1-2 جامعیت متن و محتوا
5-1-3 سازماندهی مطالب
5-1-4 چالش انگیز بودن مطالب درسی
5-1-5 منش و اخلاق شایسته معلم و توجه او به شاگردان
5-1-6 اشتیاق در تدریس (تدریس مشتاقانه)
5-1-7 جلب توجه شاگردان با برخی عبارات خاص
5-1-8 کوتاه گویی و اجتناب از اطاله کلام
5-1-9 مکث‌ها و سکوت‌های مناسب و طمأنینه در بیان – اطمینان از حصول یادگیری
5-1-10 استراحت کوتاه
5-1-11 تغییر در شیوه سخنرانی
5-1-12 تغییر و تنوع در عناوین و موضوعات مطرح شده در سخنرانی
5-1-13 شوخ طبعی و استفاده از طنز
5-1-14 حالت گفت و گو بخشیدن به سخنرانی
5-1-15 کنش‌های متقابل
5-1-16 یادداشت برداری شاگردان از سخنان معلم
5-1-17 پرسش و پاسخ در حین سخنرانی
5-1-18 تغییر محرک
5-1-18-1 تغییر در حالات چهره
5-1-18-2 تغییرات لازم در صدا
5-1-18-3 حرکات و ارتباطات و تماس چشمی
5-1-18-4 حرکات سر و دست، و راه رفتن معلم در کلاس
5-1-19 تغییر کانال‌های ارتباطی
5-1-20 حفظ نظم کلاس و مقابله با بی‌انضباطی در هنگام ارائه متن و محتوا
5-1-21 کشف علل بی‌انضباطی و برخورد مناسب با توجه به هر علت
5-1-22 توجه به مراحل برخورد با بی‌انضباطی
5-1-23 برخورد با حرف زدن‌های بی‌مورد شاگردان با یکدیگر
5-1-24 وضع رویه‌ها و قوانین مشخص
5-1-25 نظارت همه جانبه و پیوستۀ معلم بر تمام کلاس درس
5-1-26 استفاده از پاداش و بهرهگیری بهمورد از تکنیک‌های تنبیهی
5-1-27 رفتار و منش شایستۀ معلم و احترام به شاگردان
5-1-28 اجتناب از خشم و تنبیه و تحقیر شاگردان
5-1-29 اجتناب از بدبینی
5-1-30 شوخ طبعی معلم
5-1-31 اقتدار و قاطعیت به‌جا
5-1-32 تسلط به درس و به‌کارگیری روش‌های مناسب تدریس
5-2 خلاصه
5-3 پرسش‌ها
فصل ششم: جمع‌بندی و نتیجه‌گیری سخنرانی
6-1 خلاصه
6-2 پرسش‌ها
فصل هفتم: روش پرسش و پاسخ
7-1 اهمیت و جایگاه پرسش و پاسخ
7-1-1 پرورش تفکر
7-1-2 مشارکت و فعال نگهداشتن شاگرد در کلاس و بهبود یادگیری
7-1-3 کشف میزان یادگیری شاگردان
7-1-4 پرورش روحیه خلاقیت، نوآوری، استدلال و اعتماد به نفس
7-1-5 مقابله با کمرویی و بهبود روحیه اجتماعی
7-1-6 تسلط بر اعصاب
7-1-7 استراحت کوتاه و تنوع در کلاس
7-1-8 حفظ نظم و کنترل کلاس
7-2 انواع پرسش‌ها
7-2-1 پرسش‌های نوع «چه»، «چگونه» و «چرا»
7-2-2 پرسش‌های تمرکزی، اندازه‌گیری و شمارشی، عملی، طرح مسئله، استدلالی
7-2-3 پرسش‌های همگرا و واگرا، مبتنی بر طبقه‌بندی بلوم، جهت پرورش تفکر انتقادی، مبتنی بر استعدادهای چندگانه
7-2-4 پرسش‌های فرد مدار و موضوع مدار
7-2-5 پرسش‌های باز و بسته
7-2-6 پرسش‌های سازمان یافته و سازمان نیافته
7-3 پدیدآوردن فضای مناسب برای شاگردان جهت طرح پرسش از سوی آنان
7-4 واکنش معلم در مقابل سؤالات شاگردان
7-5 واکنش‌های معلم در مقابل پاسخ‌های شاگردان
7-6 وظیفه معلم در هنگامی که شاگرد پاسخ یک سؤال را به درستی اما با درنگ می‌دهد
7-8 تشویق پاسخ‌های خوب و اظهار نظرهای به‌ جای شاگردان
7-9 واکنش معلم هنگامی که پاسخ سؤالی را نمی‌داند
7-10 وظیفه معلم هنگامی که پاسخ دانش‌آموز به سؤال معلم، غلط است
7-11 لزوم گوش دادن دقیق و توجه کامل به پاسخ‌های شاگردان
7-12 مدت زمان لازم برای ارائه پاسخ شاگردان
7-13 در نظر گرفتن وقت‌های متعدد برای پرسش و پاسخ در هر جلسه تدریس
7-14 لزوم مشارکت تمام شاگردان کلاس در پرسش و پاسخ
7-15 نحوۀ برخورد معلم با پاسخ‌هایی که با فریاد داده می‌شوند
7-16 خلاصه
7-17 پرسش‌ها
فصل هشتم: سایر روش‌های تدریس
8-1 راهبردها و روش‌های تدریس
8-2 روش تدریس حل مسئله (تدریس براساس الگوی حل مسئله)
8-3 روش تدریس بحث گروهی
8-4 روش تدریس گروهی (تدریس مبتنی بر مشارکت گروهی)
8-5 روش تدریس نمایشنامه‌ای (ایفای نقش)
8-6 روش تدریس نمایشی
8-7 روش تدریس گردش علمی
8-8 روش تدریس آزمایشی (آزمایشگاهی) و کارگاهی
8-9 خلاصه
8-10 پرسش‌ها
فهرست منابع
منابع انگلیسی