معرفی و دانلود کتاب تاملی بر تاریخ و تاریخ نگاری نظامی عصر اسلامی

معرفی کتاب تاملی بر تاریخ و تاریخ نگاری نظامی عصر اسلامی

کتاب تاملی بر تاریخ و تاریخ نگاری نظامی عصر اسلامی به قلم اصغر قائدان، ابتدا معنا و مفهوم نگارش تاریخ نظامی را شرح داده، سپس رویکرد آن در عصر اسلامی و همچنین تسلیحات نظامی در آن دوره را مورد مطالعه و بررسی قرار می‌دهد.

جنگ و درگیری همواره یکی از ضرورت‌های اجتناب‌ناپذیر بشر از آغاز شکل‌گیری جوامع انسانی بوده است. این جنگ‌ها گاه برای حفظ و بقای حیات جوامع و ساکنان آن، گاه به منظور سلطه بر دیگران و توسعه‌طلبی و گاه نیز برای دفاع از آرمان‌ها، باورها و اعتقادات رخ داده است. ثبت و ضبط تاریخ این جنگ‌ها از ابتدا یکی از دغدغه‌های مهم طرفین درگیر بوده تا بتوانند با توصیف دقیق و بهتر آن، به ویژه اگر جنگ‌ها با موفقیت و پیروزی قرین بوده باشد، افتخارات و عظمت خود را جاودان سازند. ثبت شجاعت‌ها، دلاوری‌ها، حماسه‌ها و فداکاری‌های طرفین جنگ می‌توانسته پرونده تفاخرات قومی، قبیله‌ای و ملی را در برابر دشمنان، با شکوه نماید.

در این کتاب به دلیل اهمیت این نوع از تاریخ‌نگاری و آثار باقی مانده از آن، مطالب در دو بخش تاریخ‌نگاری نظامی و اندیشه‌های نظامی طبقه‌بندی شده است. در بخش نخست به دلایل نگارش تاریخ جنگ توسط مسلمانان و پس از آن به انواع تاریخ‌نگاری نظامی و تاثیرپذیری آن از گزارش ایام العرب در عصر جاهلی پرداخته می‌شود.

بخش دوم نیز اندیشه‌های اندیشمندان مسلمان را در حوزه‌ی مسائل مرتبط با جنگ که در نوع خود بی‌نظیر بوده است، مورد مطالعه و بررسی قرار می‌دهد. مباحثی چون بسیج نیرو، آموزش نظامی، حقوق جنگ و مبانی فقهی آن، سازمان و سازماندهی نظامی، رسته‌های نظامی، تسلیحات و ... از خلال آثار موجود در این بخش تبیین گردیده است.

آنچه نگارنده را بر آن داشت تا در این باب به پژوهشی گسترده دست زند، وجود آثار و تالیفات فراوانی در این حیطه بود که متأسفانه این میراث تمدنی مسلمانان جز اندکی از آن هیچگاه مورد توجه قرار نگرفته و البته بسیاری از آن‌ها نیز از میان رفته است و یا در دسترس همگان قرار ندارد.

در بخشی از کتاب تاملی بر تاریخ و تاریخ نگاری نظامی عصر اسلامی می‌خوانیم:

در تاریخ‌نگاری جنگ در عصر اسلامی، پس از مغازی و به عبارتی جنگ‌هایی که در عصر رسول خدا (ص) رخ داد به عصر فتوح می‌رسیم؛ که آغاز کشورگشایی‌های عصر خلفای راشدین و سپس خلفای اموی است.

فتوح در دوران ابوبکر آغاز و در عصر خلیفه دوم به اوج رسید. در دوران خلیفه اول منطقه شامات و مصر فتح شد و در عصر خلیفه دوم بین‌النهرین (عراق)، ایران و فلسطین به قلمرو اسلامی ملحق گردید. در عصر خلافت معاویه بخش‌هایی از شمال آفریقا و سرانجام در عصر خلفای اموی سر تا سر شمال آفریقا تا مرکز آن و نیز آن‌سوی دریای مدیترانه یعنی اندلس (اسپانیا) و جنوب فرانسه ضمیمۀ قلمرو اسلامی گردید.

بنابراین، عصر فتوح از مهم‌ترین اعصار اسلامی است که تحولات عمده‌ای در خصوص نوع جنگ و گستردگی و وسعت میدان‌های جنگ رخ‌ داده است و همپای این تحولات، در تاکتیک، تسلیحات و سازمان رزم نیز تحولاتی چشم‌گیر پدید آمد و سازمان رزم دچار دگرگونی زیادی شد.

یکی از انگیزه‌های مهم فتوح‌نگاری، مسائل مربوط به نوع فتح سرزمین‌ها بود؛ که با صلح یا جنگ فتح‌شده است. این مساله از آن‌ جهت اهمیت داشت که بتوانند بر اساس آن، امور مربوط به جزیه، خراج، مالیات و در مجموع قوانین الهی و فقهی را در این‌ باره تدوین کنند. در این دوران، بسیاری از مورخان توجه ویژه‌ای به ثبت این فتوحات و در حقیقت توسعه اسلام در سرزمین‌های مجاور و نیز بیان شجاعت‌ها، شهامت‌ها و اقتدار لشکریان اسلام مبذول داشتند.

فهرست مطالب کتاب

پیشگفتار
مقدمه
بخش اول: تاریخ‌نگاری نظامی
فصل اول: عوامل رویکرد به تاریخ‌نگاری نظامی در عصر اسلامی
الف- جنگ مشروع
ب- بحران‌های داخلی
ج- توسعه سرزمینی (فتوحات)
د- تحول در تکنولوژی (فن‌آوری) نظامی
ه- پیچیده و تخصصی شدن عرصه‌های جنگ
فصل دوم: اشکال و انواع تاریخ‌نگاری نظامی
انواع تاریخ‌نگاری نظامی
فصل سوم: تأثیر تاریخ‌نگاری جنگ (ایام العرب) در عصر جاهلی بر تاریخ‌نگاری نظامی اسلامی
الف- سیر ایام نگاری
ب- جایگاه ایام العرب در عصر جاهلی
ج- جایگاه روایت ایام العرب در عصر اسلامی
د- ویژگی‌ها و عناصر روایت ایام العرب
بخش دوم: تاریخ و اندیشه نظامی
فصل اول: اندیشه نظامی و هنر جنگ
الف- اندیشه پردازان نظامی در عصر اسلامی
ب- تألیفات تخصصی در باب هنر جنگ و شیوه‌های رزم
فصل دوم: سازمان و تشکیلات نظامی
الف- بسیج نیروی انسانی و شیوه‌های آن
ب- بسیج تجهیزات و تسلیحات (پشتیبانی رزم)
ج- تشکیلات و رسته‌های نظامی
فصل سوم: تسلیحات نظامی
الف- سلاح‌های سبک و جنگ‌های نامنظم (جنگ و گریز)
ب- سلاح‌های سنگین و جنگ‌های منظم
ج- تجهیزات و تسلیحات در نبردهای دریایی
فصل چهارم: سازماندهی نظامی
الف- سازماندهی جنگی
ب- انواع و مدل‌های سازماندهی
ج- سازمان‌دهی در نبردهای دریایی