معرفی و دانلود کتاب اورنگ: مجموعه مقالات درباره‌ی مبانی نظری هنر

معرفی کتاب اورنگ: مجموعه مقالات درباره‌ی مبانی نظری هنر

کتاب اورنگ: مجموعه مقالات درباره‌ی مبانی نظری هنر نوشته‌ی حسن بلخاری قهی مجموعه‌ای از نوزده مقاله درباره‌ی هنر، اندیشه و عرفان است، که ظرف سه سال گذشته در نشریات علمی پژوهشی کشور، گردهمایی‌های ملی و بین‌المللی و دانشنامه‌های فرهنگی ارائه گردیده است.

هنر، حکمت و اندیشه در تاریخ فرهنگ و هنر ایرانی چنان در هم تنیده و مأنوس‌اند که نمی‌توان هنر را بدون حکمت، و اندیشه را فارغ از هنر، ادراک و تحلیل نمود. این مجموعه مقالات در گستره حکمت، اندیشه و بنیان‌های نظری هنر سعی نموده بخشی از این انس و ارتباط را در تمدن ایرانی-اسلامی شرح دهد. این مجموعه، بنا به موضوعات مطروحه در مقالات، در سه بخش تنظیم شده است.

بخش اول، با نُه مقاله، مباحث بنیادینی را در فلسفه‌ی هنر اسلامی مطرح می‌کند؛ از ضرورت تکوین فلسفه‌ی هنر اسلامی گرفته تا اندیشه‌های بزرگ‌ترین فیلسوف شرق درباره‌ی خیال و تخیل و نیز نسبتی که میان تصویر و کلمه در تمدن اسلامی وجود دارد. دیگر مقالات این بخش نیز، به نحوی، حاوی مباحث پایه در هنر اسلامی است؛ برای مثال آرای اخوان‌الصفا، درباره‌ی بایسته‌های آموزش هنر، که به نظر می‌رسد اولین اندیشه‌ها درباره‌ی تدوین فتوت‌نامه‌ها در هنر اسلامی است و نیز اولین آراء در معنا و مفهوم نقد در تمدن اسلامی.

در دومین بخش، با چهار مقاله به هنر و موضوعات مهمی چون هویت، جهانی ‌شدن و نیز زن (که خود بحثی بنیادین در نسبت میان جنسیت و هنر است) توجه شده و همچنین ارتباط میان مسیحیت، نیچه و برگمان، به عنوان یکی از کارگردان‌های تأثیرگذار سینما در قرن بیستم، نقد و بررسی شده است.

در آخرین بخش این مجموعه، محوریت مباحث با عرفان و حکمت است. نسبت میان مفاهیم عرفانی، چون «بی‌عملی» در عرفان تائویی با مقاماتی چون «توکل» و «رضا» در عرفان و حکمت اسلامی، در کنار مقاله‌ای که در آن درباره‌ی مفهوم حکمت در شاهنامه حکیم ابوالقاسم فردوسی بحث و بررسی شده است و در عین حال نظریه‌ای چون ایده‌ی «میان فرهنگی»، که مدتی در عرصه‌ی نظریه‌پردازی ایرانی مطرح شد و حتی همایشی در ارتباط با آن در دانشگاه علامه طباطبایی برگزار گردید، از موضوعات این بخش است.

گرچه در نگاه اول به نظر می‌رسد با مجموعه‌ای حاوی موضوعاتی نامرتبط مواجه‌ایم، لکن مبنایی چون اندیشه‌ورزی درباره‌ی هنر، حلقه‌ی اتصال تمامی این مقالات است. این مبنا، در عین حال، ضرورت و نیاز مبرم جامعه‌ی هنری ما نیز هست؛ جامعه‌ای که، هرچند تاریخی سراسر هنری دارد، در عین حال میراث بر تاریخی است که هنر را عاشقانه بر صدر نشانده، اما عقل و نقد را در ساحت آن نامحرم انگاشته است. چنین تاریخی به ناچار در ساحت نظریه‌پردازی هنر با ضعف و رنجوری روبه‌روست.

در بخشی از کتاب اورنگ می‌خوانیم:

طبیعت در معنای اول یک فرآورده و در معنای دوم و سوم یک کیفیت درونی است که جوهرِ واحد و ذاتی انسان و جهان را تشکیل می‌دهد. از دیدگاه فلاسفه، این ثنویتِ مفهومی طبیعت‌، که مرز میان انسان و طبیعت را از میان برداشته و هر دو را در یک قاموس قرار می‌دهد، به نحوی بیانگر اصل تناظر است که جهان را انسان و انسان را جهان می‌پندارد و به تعبیر لاهیجی در شرح گلشن راز «الانسان کَوْن الصغیر و الکَوْن انسان الکبیر» تناظری که، از دیدگاه ما، بین انسان و طبیعت وجود دارد و در فرهنگ هندیان بین برهمن؛ آتمن.

اما در قرآن‌، طبیعت به چه معناست؟ راغب اصفهانی، در کتاب المفردات، طبع را به عنوان ریشه‌ی طبیعت چنین تعریف می‌کند: «الطبع ان تصور الشی بصوره ما کطبع السکه و طبع الدراهم و هو اعم من الختم و اخص من النقش.» راغب معتقد است طبیعت یا همان «طبع» شیئی را به صورتی یا شکلی درآوردن است و اگر به سجیه و خُلق انسان نیز در قرآن طبیعت گفته می‌شود، از این روست که آن نیز نقش بستن صورت و شکلی است در نفس انسانْ؛ خواه از حیث عادت، خواه از حیث خلقت. بنابراین، اصل طبع در قرآن صورت‌بخشی و شکل دادن است و این اتفاقاً همان مفهومی است که طبیعت را به هنر بسیار نزدیک می‌کند. زیرا هنر نیز نوعی ایجاد و تولید نقش است و به یک عبارت اظهار.

فهرست مطالب کتاب

طلیعه
1: مبانی هنر اسلامی
شیخ ‌احمد و شیخ اکبر: تأملی در نظریه‌ی وحدت شهود شیخ ‌احمد سرهندی (مجدد الف ثانی) و نقد او بر وحدت وجود ابن‌عربی
بررسی تطبیقی آرای ابن‌سینا و ساموئل کالریج درباره‌ی تمایز میان خیال و تخیل
تأویل و تطبیق مستندات روایی و تاریخی معراج در «معراج حضرت رسول»، اثر سلطان‌محمد
نسبت کلمه و تصویر در تمدن اسلامی
مفهوم و ماهیت «کلمه» در قرآن و تعالیم پیامبر (ص) و تأثیر آن بر هنر و ادب اسلامی
مبانی معنوی آموزش هنر (صناعت) در رسائل اخوان‌الصفا
معنا و مفهوم نقد در آثار قدما (ایرانی ‌اسلامی)
نمایشگاه نقاشی جهان اسلام: مناقشه در هویت و وحدت مفهومی نقاشیِ معاصر جهان اسلام
چیستی و ماهیت «کاربرد» در هنرهای سنتی، با تأمل در آرای آناندا کوماراسوآمی
2: هنر و نظر
زن و هنر
هنر و جهانی شدن
مسیحیت، نیچه و برگمان
هنر و هویت
3: حکمت، نظر و عرفان
طبیعت در قرآن‌، حکمت و هنر اسلامی
نظریه‌ی میان‌فرهنگی در بوته‌ی نقد
مفهوم‌شناسی حکمت در شاهنامه‌ی حکیم ابوالقاسم فردوسی
تعریف و ضرورت گسترش مطالعات میان‌رشته‌ای در آموزش عالی کشور
شناخت وضع موجود
بررسی تطبیقی عرفان تائویی با عرفان اسلامی (قاعده wu-way با توکل و رضا)
هویت مفهومی و معنوی شهر اسلامی
نمایه اسامی خاص
نمایه مفاهیم