معرفی و دانلود کتاب آموزش و نهادهای آموزشی دختران در دوره قاجار

معرفی کتاب آموزش و نهادهای آموزشی دختران در دوره قاجار

کتاب آموزش و نهادهای آموزشی دختران در دوره قاجار اثری پژوهشی و مهم به شمار می‌آید و به نوعی روایت تلاش‌هایی محسوب می‌شود که در دهه‌های نخست تحصیلِ زنان صورت گرفته است و نسیم فرهمند تلاش می‌کند تا به شفاف‌سازی این مسئله‌ی مهم بپردازد.

جامعه‌ی ایران در روزگار سلطنت خاندان قاجار وارد مرحله‌ی نوینی از تحولات سیاسی - اجتماعی شد که با ایام قبل از آن تفاوت بسیاری داشت و حضور زنان در عرصه‌‌های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی را با خود همراه داشت. در حقیقت می‌توان گفت؛ تأثیر انقلاب مشروطه بر ترویج آموزش دختران غیرقابل انکار است، مراکز آموزشی مختص بانوان محدود به مکتب‌خانه‌ها و تدریس خصوصیِ منازل بود اما انقلاب مشروطه همه‌چیز را تغییر داد. در جامعه‌ی محدود و مردسالار ایران دوره‌ی قاجار زنان تلاش می‌کردند از تمامی فرصت‌های محدودی که برایشان پیش می‌آمد، استفاده کنند.

کتاب آموزش و نهادهای آموزشی دختران در دوره قاجار نیز به این موضوع مهم می‌پردازد و با تکیه بر مستندات تاریخی، شما را با این اتفاق بزرگ در تاریخ معاصر ایران آشنا می‌کند. کتاب حاضر در سه فصل نوشته شده است؛ فرهمند در فصل اول به تغییرات آموزشی می‌پردازد و ضمن اشاره به تحولات فرهنگی و اجتماعی هر دوره‌ی تاریخی وضعیت آموزش دختران را نیز مورد بررسی قرار می‌دهد. این نویسنده در فصل دوم با اشاره به آموزش رایج در میان اروپاییان و میسیونرهای مذهبی، اهمیت و جایگاه تعلیم دختران را از نگاه روزنامه‌های آن ایام عنوان می‌کند. در فصل سوم تلاش می‌کند تا تأثیر انقلاب مشروطه در مسیر آموزش و تربیت دختران را مورد توجه قرار دهد و اشاراتی هم به کوشش‌های نخستین و موانع ایجاد مدارس دخترانه را مطرح کند.

در بخشی از کتاب آموزش و نهادهای آموزشی دختران در دوره قاجار می‌خوانیم:

در جریان انقلاب مشروطه، زنان هیچ‌گاه خواسته‌های صنفی خود را مطرح نکردند، اما پس از انقلاب مشروطه، آنان خواهان آن شدند که خواسته‌های سیاسی آنان از سوی مجلس به رسمیت شناخته شود. در سال 1329ه. ق/1911م، هنگامی که تجدید نظر و اصلاح نظام‌نامه‌ی انتخابات مجلس شورای ملی در دستور کار نمایندگان مجلس شورا قرار گرفت، فعالان حقوق زنان انتظار داشتند مجلس گامی در جهت احقاق حقوق سیاسی زنان بردارند، اما کمسیون رسیدگی به نظام‌نامه‌ی انتخابات طبق ماده‌ی ‌چهارم نظام‌نامه، آنان را در کنار محجورین، صغار، متکدیان و مرتکبین قتل و سرقت قرار داد و آن‌ها را از حق رأی محروم ساخت. طبق ماده‌ی هفت نظام‌نامه، حق انتخاب شدن نیز از ایشان سلب گردید (ناظم الاسلام کرمانی، 1357: 63/1-62).

در دوره‌ی دوم مجلس شورای ملی این بار مخالفت با محروم کردن زنان از حق رأی از درون مجلس شورای ملی آغاز شد. در جلسه پنجشنبه 8شعبان 1329ه. ق /13اوت 1911، هنگامی که نظام‌نامه‌ی انتخابات مطرح شد حاج محمدتقی وکیل‌الرعایا نماینده‌ی همدان به مخالفت برخاست. برای مثال وی مطرح کرد که با کدام دلیل منطقی می‌توانیم آن‌ها را محروم کنیم؟ اما دو نفر از نمایندگان مجلس، محمد‌علی ذکاءالملک و حسن‌مدرس با حق رأی زنان مخالفت کردند. نکته جالب توجه اینکه در آن زمان هیچ یک از جناح‌های سیاسی کشور، از محافظه‌کار تا انقلابی، از حق رأی زنان حمایت نمی‌کردند و جزء هدف‌های آنان قرار نداشت (خسرو‌پناه، 1381: 128-126). حتی روزنامه‌ی ایران نو فرقه‌ی دموکرات ایران در گزارش مذاکرات مجلس شوای ملی در این باره نوشت:‌ «در شرط اول از ماده چهارم آقای مدرس توضیح مفیدی دادند» (ایران نو، سال 3، ش 104، شعبان 1329: 3).

فهرست مطالب کتاب

مقدمه
فصل اول: تحولات آموزشی، فرهنگی و اجتماعی
از سلطنت فتحعلیشاه تا پایان سلطنت مظفرالدین شاه
تحولات‌ آموزشی، فرهنگی و اجتماعی در دوره‌ی فتحعلی شاه
تحولات آموزشی
تحولات فرهنگی
تحولات اجتماعی
تحولات‌ آموزشی، فرهنگی و اجتماعی در دوره‌ی محمدشاه
تحولات آموزشی
تحولات فرهنگی
تحولات اجتماعی
تحولات‌ آموزشی، فرهنگی و اجتماعی در دوره‌ی ناصری
تحولات آموزشی
تحولات فرهنگی
تحولات اجتماعی
تحولات آموزشی، فرهنگی و اجتماعی در دوره‌ی مظفری
تحولات آموزشی
تحولات فرهنگی
تحولات اجتماعی
آموزش و تعلیم و تربیت دختران
فصل دوم: عوامل مؤثر بر تحول نظام آموزشی در ایران
آشنایی با فرهنگ و تمدن و نهادهای آموزشی اروپاییان
عبداللطیف شوشتری
آقا احمد بهبهانی (کرمانشاهی)
ابوالحسن خان شیرازی (1190-1262ق)
میرزا صالح شیرازی
میرزا مصطفی افشار
عبدالفتاح گرمرودی
فعالیت میسیونرهای مذهبی و گسترش مدارس جدید
هیئت مبلغان آمریکایی
میسیونرهای لازاریست
دوره‌ی محمد شاه (1264-1250ق)
دوره‌ی ناصرالدین شاه (1313-1264ق)
دوره‌ی بعد از ناصرالدین شاه تا جنگ جهانی اول (1333-1313ق)
آلیانس فرانسه
آلیانس جهانی یهود
انجمن میسیونری کلیسای انگلستان
روزنامه‌ها
روزنامه‌ی اختر
روزنامه‌ی تربیت
روزنامه‌ی ثریا
روزنامه‌ی مجلس
روزنامه‌ی تمدن
روزنامه‌ی حبلالمتین
روزنامه‌ی شمس
روزنامه‌ی ایران نو
حامیان آغازین تحصیلات جدید دختران
میرزا حسین خان سپهسالار (1260-1207ق)
میرزا فتحعلی آخوندزاده (1295-1227ق)
میرزا ملکم خان (1326-1249ق)
حاج میرزا حسن رشدیه (1363-1267ق)
میرزا آقا خان کرمانی (1314-1270ق)
حاج میزرا یحیی دولت آبادی (1359-1279 ق)
فصل سوم: انقلاب مشروطه و پیدایش مدارس جدید دخترانه
تأثیرات انقلاب مشروطه درشیوه دانش‌اندوزی دختران
مقایسه‌ی شیوه‌ی دانش‌اندوزی دختران در قبل از مشروطه و بعد از مشروطه
کوشش‌های اولیه برای ایجاد مدارس دخترانه به سبک جدید
نقش احزاب و جریان‌های سیاسی در توسعه و تضییق مدارس دخترانه
حزب دموکرات ایران (عامیون)
حزب اجتماعیون اعتدالیون
حزب جمعیت ترقی خواهان ایران
حزب ترقی و تمدن تام
حزب سوسیال دموکراسی ایران
حزب اصلاحیون عامیون
حزب جمعیت ایران جوان
دولت و مدارس جدید
پراکنش جغرافیایی مدارس دخترانه
مدارس دخترانه‌ی تبریز
مدارس دخترانه‌ی مراغه وتوابع
مدارس دخترانه‌ی ارومیه
مدارس دخترانه‌ی خوی
مدارس دخترانه‌ی اردبیل
مدارس دخترانه‌ی میانه
مدارس دخترانه‌ی رشت و توابع
مدارس دخترانه‌ی اصفهان
مدارس دخترانه‌ی یزد
مدارس دخترانه‌ی مشهد
مدارس دخترانه‌ی بیرجند و توابع
مدرسه دخترانه‌ی شاهرود
مدرسه دخترانه‌ی ساری
مدارس دخترانه‌ی بابل
مدارس دخترانه‌ی اراک
مدرسه‌ی دخترانه‌ی قم
مدارس دخترانه‌ی قزوین
مدارس دخترانه‌ی همدان و توابع
مدارس دخترانه‌ی زنجان
مدارس دخترانه‌ی کرمانشاه
مدارس دخترانه‌ی کردستان (سنندج)
مدارس دخترانه‌ی فارس و بوشهر
مدارس دخترانه‌ی کرمان
تأثیرات سیاسی– اجتماعی وفرهنگی مدارس دخترانه درامور جامعه
تأثیرات سیاسی
تشکل‌ها و انجمن‌های زنان
حق رأی زنان
مبارزه با التیماتوم روسیه
تحریم کالاهای خارجی
تأثیرات اجتماعی
وارد شدن زنان به عرصه کار
شرکت زنان در تأسیس بانک
بهداشت
تأثیرات فرهنگی
ورود زنان به صحنه‌ی تئاتر
ورود زنان به عرصه‌ی روزنامه نگاری
روزنامه دانش
نشریه شکوفه
نشریه زبان زنان
مجله عالم نسوان
زنان هنرمند
منابع و مآخذ
نشریات
اسناد
پیوست‌ها
پیوست یک: فرمان ناصرالدین شاه در مورد بازگشایی انجمن آلیانس فرانسه باتوجه به‌کتاب «کارنامه فرهنگی فرنگی در ایران»
پیوست دو: متون ‌درسی مدارس ‌متوسطه‌دختران ‌در دوره‌ی قاجار
پیوست سه: اسامی مدارس، تعداد شاگردان و مواد درسی
مدارس دخترانه تهران در دوره قاجار
پیوست چهار: قانون معارف
پیوست پنج: فعالیت زنان هنرمند دوره قاجار با توجه به کتاب «مشاهیر زنان پارسی گوی از آغاز تا مشروطه»
پیوست شش: جداول و آمار