معرفی و دانلود کتاب آرشیو، کتابخانه و موزه: وجوه اشتراک و افتراق

معرفی کتاب آرشیو، کتابخانه و موزه: وجوه اشتراک و افتراق

کتاب آرشیو، کتابخانه و موزه: وجوه اشتراک و افتراق اثر سعید رضائی شریف آبادی و نگین نیکومنظری مجموعه مقالات هشتمین همایش انجمن علمی، دانشجویی کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاه الزهرا است که از آن به عنوان درسنامه برای برخی از درس‌ها استفاده می‌شود.

اطلاعات را می‌توان به شکل‌های گوناگون در نظر گرفت. رسانه‌ها یا محمل‌های اطلاعاتی، اشکال متفاوتی دارند؛ سند، کتاب و یا شئ موزه‌ای از جمله این محمل‌هاست که هر یک به نوبه خود «اطلاعی» در ذهن کاربر متبادر می‌کند. باکلند، در کتاب اطلاعات و نظام‌های اطلاع رسانی، معتقد است که فرد به هنگام دیدار از موزه و دیدن یک شئ موزه‌ای، «مطلع» می‌شود؛ همان‌گونه که او با مراجعه به آرشیو و خواندن یک سند و یا مراجعه به کتابخانه و مطالعه یک کتاب «مطلع» می‌شود. او، معتقد است اگر چنین زیربنای فکری‌ را بپذیریم، پس خواهیم توانست نظام‌های اطلاع‌رسانی و فرایندهای حاکم بر آن را به گونه‌ای طراحی کنیم که دسترسی به اطلاعات موجود در هر سه نهاد را به صورت یکپارچه فراهم کند.

گرچه شلنبرگ بیش از نیم قرن پیش در کتاب ارزشمند و کلاسیک خود تحت عنوان «آرشیو نوین»، به تفاوت‌های کتابخانه و آرشیو اشاره کرده، اما او بر این باور است که سروکار کتابداران و آرشیویست‌ها، با «منابع اطلاعاتی» متفاوت است. البته نباید وجوه افتراق و اصول و مبانی نظری متفاوت این سه نهاد را نادیده گرفت. اما در عصر حاضر که اهمیت دسترسی به اطلاعات بیش از حفاظت از اطلاعات است، می‌باید بیشتر به دنبال وجوه اشتراک گشت تا وجوه افتراق! حتی عده‌ای که به دنبال وجوه اشتراک در حوزه حفاظت و نگهداری هستند، از سه نهاد کتابخانه، آرشیو و موزه، به عنوان نهادهای میراث فرهنگی یاد می‌کنند که مأموریت اصلی آن‌ها، حفظ میراث فرهنگی جامعه است. آن‌ها معتقدند که کتابخانه‌ها، موزه‌ها و آرشیوها، می‌توانند تجارب خود را در زمینه حفظ و نگهداری مجموعه‌های خود به اشتراک بگذارند. به‌ویژه در عصر حاضر، این نهادها می‌توانند در حوزه ناشناخته حفاظت دیجیتال همکاری کنند و با هم‌فکری و به اشتراک گذاشتن تجارب خود، زودتر به نتایج مطلوب برسند.

برمن، از جمله کسانی است که معتقد است عصر جدید دیجیتال، عصر همکاری میان آرشیوها، کتابخانه‌ها و موزه‌‌هاست. او، در دو دهه گذشته با انتشار نشریه «داده‌ورزی آرشیو و موزه» و انتشار ده‌ها کتاب و مقاله و انجام طرح‌های تحقیقاتی گوناگون، تلاش کرده همکاری میان این سه نهاد را ارتقا بخشد. او معتقد است که فناوری اطلاعات، فرصت خوبی برای مدیریت بهتر و انتقال اطلاعات موجود در این نهادها - که پاسدار منابع فرهنگی هستند - پدید آورده است.

در بخشی از کتاب آرشیو، کتابخانه و موزه می‌خوانیم:

مراکز آرشیوی، نهادهای اطلاع‌رسانی هستند که جایگاه شاخصی در جامعه اطلاعاتی بخصوص در میان محققان دارند. هزاران سند و مدرک تولید شده در دستگاه‌های دولتی و غیردولتی وجود دارد که جامعه علمی کشور به آن‌ها نیازمند است و توجه هر محققی را به سوی خود جلب می‌کند. واحدهای آرشیوی در هر سازمانی، می‌توانند از دوباره کاری‌ها و اتلاف هزینه‌های سنگین در طرح‌های مهم علمی و عمرانی بکاهند و صرفه‌جویی چشمگیری در وقت و نیروی مطالعاتی ایجاد کنند.

اساسی‌ترین وظیفه هر مرکز آرشیوی، کوشش در جهت حفظ و نگهداری اسناد و خدمت‌رسانی به محققان است. آرشیو ملی، باید به اصول و مبانی طبقه‌بندی و نمایه‌سازی اسناد بپردازد و نیز تجهیزات و امکانات لازم را جهت استفاده هرچه بهتر کاربران و محققان از مدارک و اسناد فراهم کند. اهمیت آرشیوها باید به طور مداوم به تأمین‌کنندگان مالی خدمات آرشیوی گوشزد شود. مسئولیت این امر نباید صرفا بر عهده نهادهای دولتی باشد بلکه سازمان‌های غیردولتی نیز باید در این مسئله سهیم و دخیل باشند و بتوانند دستیار آرشیو ملی در این راه باشند.

آرشیویست، می‌باید دارای تجربه و تخصص کافی و تحصیلات دانشگاهی در این حوزه باشد و مطالعات آرشیوی می‌باید در زمینه کتابداری، نسخه‌‌‌‌‌‌‌شناسی، مدیریت اسناد و تاریخ انجام گیرد. ضامن اجرائی واگذاری اسناد واحدهای مختلف به آرشیو ملی بعد از چهل سال، این است که اسناد باید حفظ شوند. در کشور ما، آرشیو دانشگاهی وجود ندارد. واحد استاد دانشگاه صرفا تعدادی نسخه خطی است و حافظه دانشگاه را حفظ نکرده است. برخی مکان‌ها که اسنادشان منشأ دولتی دارد، باید آن‌ها را به آرشیو ملی ارائه کنند. این اسناد باید متناسب با استانداردهای پذیرش مدارک در آرشیو ملی باشند.

امحای اوراق به راحتی صورت نمی‌گیرد. حتی شورای عالی اسناد ملی، به راحتی اجازه امحای اوراق را ندارد. امحای اوراق، بدون مجوز جرم است همانند دیگر امور قاچاق! خود سازمان‌ها می‌توانند سوابق خود را نگهداری کنند ولی در هر حال کارشناسان آرشیو ملی به سازمانهای مختلف - که تولید سند می‌کنند - سر می‌کشند و مدارک آن‌ها را به آرشیو ملی منتقل می‌کنند.