معرفی و دانلود کتاب آداب و رسوم ایرانی و تاثیر آن بر شعر شاعران عرب در عصر عباسی اول و دوم

معرفی کتاب آداب و رسوم ایرانی و تاثیر آن بر شعر شاعران عرب در عصر عباسی اول و دوم

کتاب آداب و رسوم ایرانی و تاثیر آن بر شعر شاعران عرب در عصر عباسی اول و دوم به قلم طاهره اکبری، در چهار فصل به معرفی اوضاع سیاسی و اجتماعی، اعیاد، سرگرمی‌ها، پند و اندرزها و خوراک و پوشاک ایرانی در فرهنگ اعراب می‌پردازد.

اعراب بدوی پیش از ظهور اسلام هیچ قانونی را به جز رسومات و اعتقادات درون قبیله‌ای نمی‌شناخته‌اند. عرب پیش از اسلام به معنی صحیح یک ملت نبود. در ضحی الاسلام آمده است: «اعراب قبل از اسلام آرزوی ملی و کشورداری نداشتند، دارای دین و زبان واحد نبودند و آنگاه که یک ملت را تشکیل می‌دادند. خواه یک شخص مقتدر و خواه هیأت حاکمه که اوامر و احکام خود را صادر و اجرا کند، میان آنان وجود نداشت و خوی و عادت و طبیعت آن‌ها در زندگانی بدویت و بیابان نوردی با تشکیل حکومت و سلطنت مواقق نمی‌یافت.»

اما پس از فتح ایران، اعراب فاتح به یکباره با یک مجموعه‌ی نظام‌مند و پیچیده‌ی حکومتی مواجه شدند که پیش از این برایشان ناشناخته بود. آن‌ها آنچنان تحت تأثیر افکار و عقاید ملت متمدن ایران و آیین‌های حکومتی و اداری دربار ساسانی قرار گرفتند که به زودی مقام و منصب خلافت که روزگار شیخین تشکیل می‌شد، از پاره‌ای پوست و یا فرش مندرس که در گوشه‌ی مسجدی پهن می‌شد تا خلیفه مسلمانان روی آن بنشیند و امور مملکت را سامان بخشد، به قصرهای باشکوه عصر اموی و عباسی تبدیل شد که شکوه و جلال آن همانند دربار خسروان ایرانی بود.

خلفای عرب برای پر کردن اوقات فراغت خویش و رنگ و رونق بخشیدن به زندگی خود به بازی‌ها و سرگرمی‌های ایرانی روی آوردند و آنچه خود داشتند را با خوبی‌های این فرهنگ غنی آمیختند تا هر چه بیشتر از آن بهره‌مند شوند. شکار با وسایل و روش‌های خود را با یوز، باز، بندق و نشاب ایرانی پیشرفته ساختند، فرهنگ شکار و شکار رفتن را از خسروان ایران تقلید کردند تا هر چه بیشتر شبیه فرهنگی شوند که به خاطر قدمت چندین ساله خویش چشم بادیه نشینشان را خیره کرده بود.

آن‌ها چون ایرانیان بر اسب‌ها نشستند و چوب چوگان در دست گرفتند و میادین بازی پادشاهان ایرانی تاختند و شطرنج و نرد بازی کردند، خلیفه عرب دیگر رنگ عربیت نداشت خسرویی بود که بر تخت اردشیر تکیه زده بود یا می‌خواست آن باشد. فرهنگ ایرانی با قدرت خود آنچنان خلفای عباسی را در خود بلعید، پند و اندرزهای ایرانی در فرهنگ عربی با اقبال روبرو شد و لباسشان و غذایشان ایرانی شد و به جای سوسمار و حنظل بر سفره‌هایشان کباب‌های رنگارنگ و میوه‌های خوشمزه می‌درخشید. شراب هم رنگ و بوی ایرانی یافت و اسم‌هایش و طرز تهیه‌اش و حتی فرهنگ و رسم نوشیدنش ایرانی شد.

آنچه پرداختن به این موضوع را ضروری می‌نماید نگاهی کل‌نگر به فرهنگی است که از آن ملت ایران است و با فرهنگ خلفای عباسی ممزوج گشته و بیان اشعاری است که یکی از اسناد مهم در این زمینه محسوب می‌شود.

در بخشی از کتاب آداب و رسوم ایرانی و تاثیر آن بر شعر شاعران عرب در عصر عباسی اول و دوم می‌خوانیم:

قیام ابومسلم خراسانی بساط قدرت بنی‌امیه را در هم نوردید و تشکیل دولت بنی عباس را به سال 132 ق در عراق میسر ساخت. احمدرضا خضری می‌گوید: ابومسلم با یک دسته‌ی هفتاد نفری از یارانش به بهانه حج از مرو بیرون رفت و خود از راه «نسا» به «قومس» رفت و مبلغان دیگر را به شهرهایی چون «نیشابور» گسیل داشت، سرانجام وی در سال 129 ق درفش سپاه عباسیان را در دهکده‌ی «سفیدنج» مرو برافراشت و دعوت که سال‌ها در خفا صورت می‌گرفت رسما آشکار ساخت (خضری، 1382: 16)

در دوره‌ی عباسی برای ایرانیان در دستگاه خلافت آزادی عمل بیشتری بود. زیرا ایرانیان خود این دولت را بر روی کار آورده و خود اداره‌ی امور آن را در دست گرفته بودند، در خلافت عباسی نه تنها تشکیلات اداری از شاهان ساسانی تقلید شد، بلکه بیشتر شؤون اجتماعی از آداب و رسوم و حتی شیوه لباس پوشیدن و دیگر کارها، خلفای اسلامی به پیروی از ساسانیان پرداختند (محمدی، 1356: 71)

اگر اعراب پیش از این دوره نقش ملت غالب را در عالم اسلام بازی کردند و دیگر ملت‌های اسلامی را به دیده دیگری می‌نگریستند؛ لیکن اکنون کار برعکس شده، اینک آن‌ها از یک عصر ملی عربی به یک دوره‌ی نهضت ایرانی و فرهنگ ایرانی منتقل شدند؛ زیرا برگزیدگان سپاه این دولت از خراسانیان تشکیل یافته، پایتخت آن در سرزمین ایران بنا شده و بالاترین منصب‌های دولت به دست بزرگ زادگان ایرانی اداره می‌گردید (محمدی، 1356 : 72)

گرایش ایرانیان به دین اسلام، اختلاط نژادی این دو قوم از طریق اسارت ایرانیان در جنگ‌ها، مهاجرت آن‌ها به کشورهای اسلامی، مهاجرت اعراب به ایران، وجود فرماندهان ایرانی در انقلاب عباسی، اختصاص کار وزارت و دیوان به ایرانیان و... همه از راه‌های نفوذ ایرانیان به فرهنگ عربی به شمار می‌آید.

فهرست مطالب کتاب

مقدمه
فصل اوّل: اوضاع سیاسی، اجتماعی و فرهنگی
فصل دوم: اعیاد ایرانی همراه با آداب و رسوم آن‌ها در ادب عربی عصر اول و دوم عباسی
فصل سوم: بازی‌ها و سرگرمی‌ها (شکار، چوگان، شطرنج)
فصل چهارم: فرهنگ ایرانی در تمدن عربی