معرفی و دانلود کتاب چاپلین به روایت بازن

معرفی کتاب چاپلین به روایت بازن

کتاب چاپلین به روایت بازن نوشته‌ی آندره بازن و اریک رومر، دربرگیرنده‌ی تمام نقدهای این دو منتقد شیفته‌ی سینما بر فیلم‌های بزرگ‌ترین هنرمند سینمای جهان است. این اثر شما را با وجوه دیگری از آثار و شخصیت این اسطوره‌ی بزرگ آشنا می‌کند.

درباره‌ی کتاب چاپلین به روایت بازن

حدود صد سال پیش نخستین حضور چاپلین روی پرده‌ی سینما شکل گرفت. حرف زدن درباره‌ی چاپلین بهانه نمی‌خواهد، اما اگر هم بخواهد، چه بهانه‌ای بهتر از این برای بزرگداشت هنرمند؟ تابه‌حال زیاد درباره‌اش گفته و نوشته‌اند، اما سوای مطالبی که شاید فقط به درد مطالعات دانشگاهی در حوزه‌ی تاریخ سینما بخورد، انگار هنوز هم می‌شود به وجهی نادیده از هزاران هزار نکته‌ای اشاره کرد که در شخصیت، اسطوره و سینمای چاپلین می‌توان سراغ گرفت.

آندره بازن عاشق چاپلین بود؛ از روز نخست ورود به حوزه نقد سینما، یکی از فیلمسازان مورد علاقه‌اش آفریننده شخصیت محبوب چارلی محسوب می‌شد. هر زمان که بهانه‌ای به دست می‌آورد، از چاپلین یاد می‌کرد. اما مرگ زودهنگام به او مهلت نداد تا نقدهای پراکنده‌اش را به صورت یک‌جا گردآوری کند.

فرانسوآ تروفو نیز بسیار به بازن علاقه‌مند بود؛ یا به قول خودش فرزند‌خوانده‌اش؛ به تازگی فیلم‌برداری اولین اثرش به نام چهارصد ضربه را آغاز کرده بود که مجبور شد به بستر مرگ بازن برود و برای بزرگداشت مقام این پدرخوانده، تصمیم گرفت نقدهای پراکنده‌ی وی را جمع‌آوری کند.

چاپلین در سال 1972 مصمم شد مجدداً آثارش را وارد بازار کند و این بهانه‌ای به دست تروفو داد تا نقدهای بازن بر فیلم‌های این هنرمند بزرگ را یک‌جا گردآوری و در کتابی مستقل منتشر کند. بازن بر همه‌ی آثار بزرگ چاپلین نقدی نگاشته بود، به‌جز کنتسی از هنگ‌کنگ. تروفو از اریک رومر، یکی از دوستان بازن در کایه دو سینما، درخواست کرد تا نقدی بر این فیلم بنویسد تا کتاب نقد فیلم‌های چاپلین چیزی کم نداشته باشد و حاصل کار همین کتاب چاپلین به روایت بازن (Charlie Chaplin) است.

چاپلین، بازن و تروفو هر سه چهره‌هایی ماندگار در عالم سینما هستند. هر سه هم انگار به بازی سرنوشت تن ندادند. دو تن از آن‌ها علیه آوارگی و بی‌کسی طغیان کردند و دیگری هم علیه نقصی جسمانی که به خاطرش نظام آموزشی فرانسه شوخی تلخی با او کرد و نگذاشت آموزگار شود. اما همه‌ی این‌ها چیزی نبودند که این سه نفر به خاطرشان به زندگی‌ای تن بدهند که برای‌شان مقدر شده بود.

بازن در این میان شد حلقه‌ی میانی؛ کسی که حتی نمی‌توانست درست حرف بزند و واژه‌ی سینما را درست ادا کند، چنان پُرشور درباره‌ی سینما حرف زد و نوشت که پنجاه سال پس از مرگش هنوز هم نقدهایش خواندنی هستند. این درست است که چاپلین نیازی به ستایش منتقدان نداشت و خودش بزرگ بود، اما تردیدی نیست اگر نبودند منتقدانی که تمام ریزه‌کاری‌های هنر این«بزرگ‌ترین هنرمند سینما» را عیان کنند، شاید حالا که صد سال از آغاز سینمای چاپلین می‌گذرد، سینمایش این‌قدر زنده نبود و تروفوِ فرزندخوانده شاید کمترین کار را در حق بازن کرد که این کتاب و کتاب‌های دیگرش را به زیور طبع آراست.

کتاب چاپلین به روایت بازن برای چه کسانی مناسب است؟

اگر به سینما و آثار چارلی چاپلین علاقه‌مند هستید، این کتاب را از دست ندهید.

با نویسندگان کتاب چاپلین به روایت بازن بیشتر آشنا شویم

آندره بازن (Andre Bazin) 18 آوریل 1918 در آنژه‌ی فرانسه به دنیا آمد. از همان جوانی، در ردیف علایقی که به ادبیات داستانی معاصر آمریکا، زمین‌شناسی، پدیدارشناسی و جانورشناسی داشت، با مطالعه‌ی مستمر نشریه‌ی اسپری گرایشی شدید نیز به مقوله‌ی سینما پیدا کرد.

بازن شیفته‌ی آموزگاری بود و در 1938 به دانش‌سرای عالی سن‌کلود رفت اما به خاطر لکنت زبان نتوانست در آزمون سال 1941 قبول شود. این شد که به همراه اِمه توشار که به‌تازگی خانه‌ی ادبیات را در پاریس راه‌اندازی کرده بود، فیلم‌خانه‌ای افتتاح کرد و پس از جنگ جهانی دوم رسماً به نقدنویسی در نشریاتی مثل لیبراسیون، اسپری، پاریزین لیبره و اکران فرانسه پرداخت. هدف اصلی‌اش این بود که فرهنگ را با مردم آشتی دهد و مردم را با فرهنگ.

در 1951 به همراه ژاک دونیول والکروز، ژوزف ماری لو دوکا و لئونید کیژل نشریه‌ی کایه دو سینما را راه‌اندازی کرد. می‌گفت فرهنگ ابزاری برای رهایی مردم است. با همین هدف درباره‌ی اُرسن ولز، چارلی چاپلین، ژان رنوآر و مارسل کارنه می‌نوشت. با‌این‌حال اصل نقدش مبتنی بر این بود که فقط درباره‌ی کسانی بنویسد که دوست‌شان داشت.

شیوه‌ی نقادی‌اش تأثیر چشمگیری بر محافل انتقادی فرانسه و به‌ویژه بر کسانی مثل فرانسوآ تروفو، اریک رومر، ژان‌لوک گدار، کلود شابرول و ژاک ریوِت گذاشت؛ کسانی که بعدها موج نوِ فرانسه را آفریدند. اما در میان آن‌ها فرانسوآ تروفو، این جوان فیلم‌بازِ عاصیِ بزهکار که بازن را فراموش‌نشدنی‌ترین شخصیت تمام عمرش می‌دانست، آن‌قدر به او احساس نزدیکی می‌کرد که دستیارش شد و کم‌کم پدر معنوی‌ و حامی‌اش شد. اما بازن که بیماری سرطان خون داشت، در همان روزهای آغازینِ فیلم‌برداری چهارصد ضربه نخستین فیلم تروفو، در 1958 چشم از جهان فرو بست.

مهم‌ترین آثارش عبارت‌اند از: سینما چیست؟، خط‌مشی مؤلفان، اُرسن ولز، ژان رنوآر، سینمای اشغال و مقاومت، سینمای بیداد، سینمای فرانسه از پایان اشغال تا موج نو.

اریک رومر (Éric Rohmer) با نام واقعی موریس آنری ژوزف شرِر کارگردان و منتقد فرانسوی، 21 مارس 1920 به دنیا آمد. او در مجموع بیست و سه فیلم بلند ساخت و به همراه ژان‌لوک گدار، فرانسوآ تروفو، کلود شابرول و ژاک ریوِت یکی از چهره‌های اصلی موج نوِ فرانسه به شمار می‌رود. نخستین نقدهای خود را در سال‌های آغازین دهه‌ی 1940 در رُوو دو سینما و پس از آن در لِه تان مدرن نوشت. در سال‌های 1947 تا 1951 فیلم‌خانه‌ی کارتیه لاتن را در خیابان دانتون به همراه فردریک فروشل مدیریت کرد. همان جا بود که با گدار و ریوِت آشنا شد.

به موازات نقدنویسی، کارگردانی را نیز شروع کرد، اما نخستین فیلمش برج اسد که با حمایت مالی کلود شابرول در 1959 ساخته و در 1962 اکران شد، بر‌خلاف فیلم‌های نخست تروفو (چهارصد ضربه)، شابرول (سرژ زیبا) و گدار (از‌نفس‌افتاده) به موفقیتی دست پیدا نکرد. رومر پس از آن به ساخت فیلم‌های آموزشی تلویزیونی روی آورد و از 1969 و با ساختن شب من نزد مود به موفقیت دست یافت.

او در جشنواره‌ی ونیز 2001 به پاس یک عمر فعالیت هنری، شیر طلای افتخاری را دریافت کرد و در 11 ژانویه‌ی 2010 در پاریس درگذشت. مهم‌ترین آثارش عبارت‌اند از: برج اسد، شب من نزد مود، زانوی کِلر، عشق در بعدازظهر، زن یک هوانورد، ازدواج عالی، پرتوِ سبز، قصه‌ی زمستانی و ...

در بخشی از کتاب چاپلین به روایت بازن می‌خوانیم

چارلی در برابر سرنوشت خود به عنوان قربانی سرِ تسلیم فرود آورده بود؛ کافی بود مثل یک مارماهی از لای دست‌های مأموران پلیس لیز بخورد تا او را آزاد و رها در فیلم بعدی ببینیم. انفعال هوشمندانه‌اش بالاخره بر بدطینتی اشیا و آدم‌ها و جامعه چیره می‌شد، درست مثل چوب‌پنبه‌ای که همیشه راهش را به سمت سطح آب پیدا می‌کند. مُسیو وردو همان چارلی‌ای است که این جسارت را پیدا کرده تا دنیا را به مبارزه دعوت کند. یک چارلی ثروتمند، مبادی آداب و اغواگر که آن‌قدر خوب بلد است به لحاظ اجتماعی نقش یک آدم موفق را بازی کند که همین جامعه با پی بردن به چنین چیزی او را به سوی گیوتین هدایت و با این کار خودش را محکوم می‌کند. به‌واقع، همین جامعه‌ای که مدام بر طبل اصل مسلم «اول پول» می‌کوبد، حالا به نام کدام احساسات‌گراییِ خارج از عرف و کدام اخلاق‌گراییِ بی‌نتیجه، به ناگاه از شکل‌وشمایل شیوه‌های خاصی هراس پیدا می‌کند که برای اجرای همین اصل مسلم در نظر گرفته شده است؟ ناپدید شدن زنان نیز که البته زنان قانونی او هستند هیچ تغییری در منطق امور نمی‌دهد.

اما مُسیو وردو برای توجیه این حیله‌ی جنگی به استدلال نیازی ندارد، همان‌طور که چارلی قبلاً نیازی به آن نداشت. نقطه‌ی قوت فیلم این است که دقیقاً دُن‌ژوانِ ریش‌آبی مدام همدلی ما را بر‌می‌انگیزد. مثلاً ناکامی‌های پیاپی‌اش در قتل مارتا رِی که خودش زن سلیطه‌ای است که در بسیاری از کمدی‌های امریکایی خیلی از آدم‌ها را مسموم می‌کند، همان‌قدر خنده‌دار هستند که تلاش‌های بی‌ثمر چارلی برای سوار شدن به قطار در روز حقوق. او همه‌جا را مسموم می‌کند تا ضمن خندیدن به مشکلاتی که این کار در پی دارد، برای او دل هم بسوزانیم. به این معنا که مُسیو وردو هیچ نسبتی با نقش همزاد شیطان‌صفتِ چارلی در دیکتاتور بزرگ ندارد. شاید در برابر همدلی آشکاری که نسبت به مُسیو وردو داریم، هیچ نگاه انتقادآمیزی نتواند پیشاپیش ارزش‌های خود را نشان دهد و اگر می‌بینیم برای وردو این‌قدر ساده است که ما را در برابر جامعه قرار دهد، به این خاطر است که حتا لحظه‌ای از این‌که در کنارش بمانیم دست برنمی‌داریم. اگر قرار باشد از بین مُسیو وردو و قربانیانش دل‌مان به حال یکی بسوزد، باز هم این مُسیو وردو است که برایش دلسوزی می‌کنیم.

فهرست مطالب کتاب

مقدمه‌ی مترجم
پیش‌گفتار
درآمدی بر نماد‌شناسی چارلی
عصر سربلندی عصر جدید فرا خواهد رسید
تقلیدی و عاریه‌ای یا نابودی به خاطر سبیل
خطاب به انسان‌ها‌
اسطوره‌ی مُسیو وردو
مُسیو وردو یا قربانی راه چارلی
نه، مُسیو وردو چارلی چاپلین را نکشته است!
عظمت لایم‌لایت
اگر چارلی نمیرد...
پادشاهی در نیویورک
کنتسی از هنگ‌کنگ
پیوست‌ها
زندگی‌نامه‌ی آندره بازن
زندگی‌نامه‌ی اریک رومر
فیلم‌شناسی چارلی چاپلین
تصاویر