معرفی و دانلود کتاب نغمه رود: نشان‌ها و سازنامه‌های عبدالقادر بن غیبی حافظ مراغی

معرفی کتاب نغمه رود: نشان‌ها و سازنامه‌های عبدالقادر بن غیبی حافظ مراغی

دعوتی به یک گشت‌وگذار متفاوت در دل تاریخ موسیقی ایران! کتاب نغمه رود بلیط ورود شما به این سیاحت شگفت‌انگیز خواهد بود. سید محمدتقی حسینی، نویسنده‌ی این کتاب و راهنمای سفر شما به قرن نهم هجری و روزگار یکی از بزرگ‌ترین موسیقی‌دانان عصر تیموری است؛ شاعر و نوازنده‌ای که گرچه خود قرن‌هاست به جهان دیگر رفته اما نغمه‌های اسرارآمیزش همچنان میان ما زنده است.

درباره‌‌ی کتاب نغمه رود

حتما شما هم به عنوان یکی از علاقه‌مندان جهان موسیقی و ساز و آواز ایرانی، این سوال را از خود پرسیده‌اید «سازها در روزگاران کهن چه شمایل و اصواتی داشتند؟ در دورانی که خبری از ضبط صوت نبود، تصنیف‌گران چگونه آواز خود را به گوش نسل‌های بعدی می‌رساندند؟ یا اصلا این اشعار و آواز‌ها از چه جایگاهی در میان مردمان گذشته و درباریان و حاکمان برخوردار بوده‌اند؟»، نوشته‌ی محقق دنیای شعر و موسیقی، سید محمدتقی حسینی، از منابع درجه‌یک تاریخ موسیقی و باب آشنایی شما با هنر دیرینه‌ی نوازندگی ایران‌زمین است.

برای سفر در دل تاریخ نادیده، مهم‌ترین کمک‌حال دست بشر، اسناد و نشانه‌هایی‌ست که از گذشتگان به جای مانده است. این آثار نقش ماشین‌های زمانی را دارند که با کمک آمار حقایقی و اطلاعات خود، ملزومات یک سیاحت تمام‌عیار به گذشته را برای هر خواننده‌ی کنجکاو و مشتاقی فراهم می‌کنند. با‌این‌همه، بسیاری از این نوشته‌ها از آن دست اسنادی نیست که به‌راحتی در دسترس همگان باشد.

سید محمدتقی حسینی، یکی از محققان پیگیر جهان موسیقی در تاریخ ایران‌زمین، در این مسیر پیش‌قدم شده و راه را برای بسیاری از علاقه‌مندان این هنر هموار کرده است. نغمه رود، مجموعه‌ای از نامه‌ها و سازنامه‌های روزگار ایلکانی است. اسنادی که نسخه‌های اصلی و کهن آن همگی در کتابخانه‌ی ملی موجود‌ند و اکنون رونوشت منسجم و روان آن همراه با اصطلاحات رسم‌الخطی، توسط سید محمدتقی حسینی به مخاطبان امروز دنیای موسیقی ارائه شده است.

کتاب نغمه رود و تمامی اسناد موجود در آن، حول زندگی یکی از بزرگ‌ترین نغمه‌سرایان و نوازندگان تاریخ یعنی عبدالقادر مراغی می‌گردد. بخش ابتدایی این کتاب که تحت عنوان «نشان‌ها» ارائه شده، شامل نامه‌ و صورت‌خط سه تن از حاکمان و بزرگان آن دوره خطاب به این موسیقی‌دان توانمند است. این سه سند و حقایق جذاب و منحصر‌به‌فرد موجود در هر یک از آن‌ها اهمیت جایگاه و اعتبار هنری عبدالقادر مراغه‌ای را بر خواننده‌ی امروزی روشن خواهد کرد. قسمت دوم کتاب نغمه رود، با عنوان «سازنامه» سه سند مهم و تاریخی در معرفی ساز‌های روزگار ایلکانی است. در این بخش به معرفی سه ساز «قطعات چینی» یا «کاسات»، «الواح فولادی» و «ساز مرصع غایبی» خواهیم پرداخت. این سند ناب و این معرفی ویژه از نحوه‌ی کارکرد و شکل و صدای ادوات موسیقی در گذشته یک نمونه‌ی جذاب تحقیقی برای محققان و دانشجویان موسیقی است و از طرفی برای تمامی مخاطبان مشتاقی که می‌خواهند تصویری از روزگاران قدیم و مراسم بزم و موسیقی گذشتگان داشته باشند، خوراک تامل و تخیل ویژه‌ای را فراهم خواهد کرد.

این اثر خواندنی و ارزشمند با تلاش انتشارات سوره مهر به دست شما مخاطبان عزیز رسیده است.

کتاب نغمه رود برای چه کسانی مناسب است؟

مطالعه‌ی کتاب حاضر را به تمامی دوست‌داران جهان تصنیف و موسیقی و به پیگیران تاریخ موسیقی ایران پیشنهاد می‌کنیم.

در بخشی از کتاب نغمه رود: نشان‌ها و سازنامه‌های عبدالقادر بن غیبی حافظ مراغی می‌خوانیم

ساز الواح فولاد به تصریح مؤلف، همانند «کاسات» و «طاسات»، جزء آلات کوبه‌ای مطلقات محسوب می‌شود که از هر لوح آن، نغمه‌ای حاصل می‌آید. این ساز متشکّل از چندین لوح فلزی از جنس فولاد و گاه چوب است که در چهارچوبی نصب شده و با دو مضراب چوبی چکش‌مانند اجرا می‌شود. تعداد الواح این ساز، هجده عدد نیز ذکر شده که در نهایت، نغمات یک ذی‌الکل را قادر به اجرا هستند، ولی به تصریح نسخ حاضر، تعداد این الواح، بیش از این تعداد است.

الواح این ساز، در سه ردیف و به تعداد مختلف، در این چهارچوب محصور شده است. هر یک از این الواح، دو سوراخ در بالا و یک سوراخ در پایین داشته که با سه ریسمان به این چهارچوب محکم می‌شده است. در این چهارچوب، گوشی‌هایی نیز برای گرفتن این ریسمان‌ها تعبیه شده که با چرخش این گوشی‌ها، الواح نیز شل و سفت می‌شد و عمل کوک ساز صورت می‌پذیرفت.

در ردیف دوم این ساز، به تعداد نغمات یک ذی‌الکل و در ردیف سوم نیز به تعداد نغمات ذی‌الکل مرّتین، که در مقابل یکدیگر قرار می‌گرفتند، لوح منظور می‌شده که در هنگام احتیاج، نوازنده از آن استفاده کند.

در ردیف اول، بنا بر نسخ ارائه‌شده، نغمات دایره راست به تعداد هشت نغمه و دو نغمه دیگر برای تزیین، جمعاً به تعداد ده نغمه و ده لوح در نظر گرفته می‌شود، از آنجا که در ردیف دوم و سوم نغمات ذی‌الکل و ذی‌الکل مرّتین به صورت کامل وجود دارد، می‌توان چنین پنداشت که الواح ردیف اول، متناسب با لحن و به خواست نوازنده برای سهولت در اجرا نصب می‌شده و این الواح قابل تغییر بوده و متناسب با نغمات ادوار مورد نظر، انتخاب می‌شده است.

فهرست مطالب کتاب

دیباچه
مقدمه
زندگی‌نامه عبدالقادر مراغی
مشخصات نسخ
توضیحات
بخش اول: نشان‌ها
صورت خط سلطان مغفور مرحوم معزّالدّنیا و الدّین سلطان شیخ اویس [انارالله برهانه]
سواد خط سلطان مغفور سلطان احمد نورالله مضجعه
صورت نشان [امیر جهانگیر] امیر تیمور
تصنیف
صحت‌نامه «صحت‌نامه» خواجه عبدالقادر مراغی
بخش دوم: سازنامه‌ها
مقدمه
تقسیمات سازها
سازهای کوبه‌ای آهنگین
ساز کاسات (قصعات چینی)
بیان قصعات چینی
ساز الواح فولاد
ساز مُرصّع غایبی
پی‌نوشت
منابع