معرفی و دانلود کتاب مسائل توسعه در دولت‌های رانتیر و توسعه‌گرا

معرفی کتاب مسائل توسعه در دولت‌های رانتیر و توسعه‌گرا

کتاب مسائل توسعه در دولت‌های رانتیر و توسعه‌گرا نوشتهٔ بهمن نوربخش دربارهٔ تفاوت اقتصاد کشورهای در حال توسعه و توسعه‌یافته سخن به میان می‌آورد، در این کتاب عمده تلاش نویسنده نشان دادن علل تجارب متفاوت توسعه با کارگزاری دولت‌ها در جهان سوم است.

در سی سال آخر قرن بیستم بسیاری از کشورهای جهان در حال توسعه با رشد اقتصادی بسیارکندی مواجه بودند. در واقع نرخ رشد بسیاری از کشور‌ها منفی بوده است. در بسیاری از این کشور‌ها تعداد زیادی از مردم غرق در فقر مطلق بودند. تلخی موضوع در این بود که این فقر و نابرابری معمولاً به نحوی تراژیک سطوح بالای مرگ و میر کودکان، مادران در دوران بارداری و هم چنین سوء تغذیه کودکان را به همراه داشت.

در این حال برخی از جوامع در جهان سوم از دهه ۱۹۷۰ به نرخ‌های رشد چشم‌گیری دست یافته و آن‌ها را حفظ کردند و برخی از آن‌ها از این رشد برای ارتقای وضع زندگی بسیاری از مردم و رهایی آن‌ها از وضع فلاکت بار استفاده کردند. اگر چه تعداد این کشور‌ها انگشت شمار است، اما دستاورد این کشور‌ها به اندازه کافی برای توجیه توجه دقیق به آن‌ها مهم است. نه تنها به خاطر موفقیت آن‌ها در امر توسعه، بلکه به خاطر اینکه آن‌ها احتمالاً درس‌هایی برای سایر کشور‌ها دارند.

برخی کشور‌ها با دست‌یابی به سطح مناسب رشد قادر شدند برخی از شاخص‌های انسانی و اجتماعی مانند سطح امید به زندگی، میزان سواد و بهداشت کودکان را افزایش دهند. این واقعیت که کشورهای فوق‌الذکر با داشتن سیاست‌های متفاوت دموکراتیک و غیردموکراتیک به موفقیت‌های توسعه‌ای دست یافته‌اند اما کشورهای دیگر علیرغم داشتن منابع زیر زمینی عظیم و درآمدهای ناشی از آن نتوانسته‌اند به چنین رشدی دست یابند، امری است که  این کتاب در پی یافتن دلایل آن است و به طور مشخص به سراغ کشورهای صادرکننده نفت رفته و آن‌ها را در قالب دولت‌های رانتیر بررسی می‌کند؛ همچنین کشورهای موفق را تحت عنوان دولت‌های توسعه گرا مورد واکاوی قرار می‌دهیم.

فهرست مطالب کتاب

مقدمه
فصل اول
مبانی نظری: توسعه و نقش دولت در آن
از توسعه به معنای رشد تا توسعه اجتماعی
توسعه به مثابه پاسخ‌گویی به نیازهای اساسی انسان
بانک جهانی و توسعه
توسعه به مفهوم آزادی گسترش حق انتخاب
آمار تیاسن و توسعه به مفهوم آزادی
توسعه پایدار
شاخص‌های توسعه
۱ـ تولید ناخالص داخلی و درآمد ملی سرانه
۲ـ توزیع درآمد
۳-دسترسی به آموزش عمومی و بهداشت همگانی
۴- شاخص توسعه انسانی
۵. شاخص فساد
شاخص ادراک فساد
دولت و توسعه:
دولت‌های توسعه‌گرا (Developmental States)
ویژگی‌های دولت‌های توسعه‌گرا
نخبگان توسعه‌گرا
استقلال نسبی دولت توسعه‌گرا
بوروکراسی کارآمد و قوی
جامعه مدنی ضعیف
دولت توسعه‌گرا و منافع اقتصادی
دولت‌های توسعه‌گرا: مشروعیت و عملکرد
دولت‌های رانتیر (Rentire states)
رانتیریسم
پیامد‌های رانتیریسم بر روابط دولت و جامعه
الف: دگرگونی در قشربندی اجتماعی
ب: تضعیف ماهیت نمایندگی
تأثیر رانتیریسم بر اقتصاد
ویژگی‌های دولت‌های استخراجی
انتقاد‌ها به نظریه دولت رانتیر و بلای منابع
نتیجه گیری
مقدمه
دیکتاتوری و توسعه در کره جنوبی
برنامه توسعه اقتصادی در کره جنوبی (۷۹-۱۹۶۳)
اهداف و برنامه‌های توسعه کره جنوبی
۱: اصلاحات ارضی
۲: توجه به نقش آموزش و پرورش در تربیت نیروی انسانی
۳: سیاست جایگزینی واردات
۴. سیاست توسعه صادرات
۵: توجه به رابطه‌ای صحیح بین دولت و بخش خصوصی
۶: شرکت‌های دولتی
۷: سیاست‌های پولی و مالی
۸: توجه به مزیت نسبی:
۹: نقش سرمایه در توسعه کره جنوبی
۱۰: برنامه‌ریزی برای توسعه
۱۱: کمک‌های مستقیم دولت به توسعه صنایع
۱۲: مکانیزم‌های تشویق صادرات
۱۳: کاهش سیاست‌های حمایتی و روی آوردن به آزادی واردات
۱۴: تحول در عرضه اعتبارات بانکی
۱۵: دادن الویت به شرکت‌های بزرگ
۱۶: بازاریابی در سطح بین‌المللی
۱۷: مدیریت کارآمد و انعطاف‌پذیر
۱۸: توجه به تجربه دیگر کشور‌ها
۱۹: جذب سرمایه‌های خارجی
نتیجه‌گیری
نگاهی به اقتصاد سیاسی ایران قبل از انقلاب
*دوران گذار به سرمایه‌داری
*تحولات اقتصادی پس از کودتا
*برنامه اصلاحات ارضی و توسعه سرمایه‌داری در ایران
*دولت و توسعه در ایران
*وابستگی به درآمد نفت
نگاهی به برنامه‌های عمرانی سوم، چهارم و پنجم در ایران
سیاست‌های صنعتی کشور
سیاست جایگزینی واردات
صنایع کاربر و سرمایه بر
پایین بودن بازدهی نیروی کار
توسعه‌نیافتگی زیرساخت‌ها
ضعف مدیریت
آموزش و پرورش و توسعه
فقر فرهنگی و توسعه
برنامه‌های توسعه اقتصادی ایران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی
شکل بندهای اقتصادی ایران بعد از انقلاب
زمینه‌های اتخاذ سیاست تعدیل اقتصادی در ایران
اجرای سیاست تعدیل اقتصادی در ایران
برنامه اول توسعه (۱۳۷۲- ۱۳۶۸)
برنامه دوم توسعه (۱۳۷۸ -۱۳۷۳)
فصل سوم
قابلیت‌های متفاوت توسعه در دولت رانتیر و دولت توسعه‌گرا
مقدم
بخش اول: علل قابلیت‌های بالای دولت توسعه‌گرا در کمک به روند توسعه
شرایط شکل‌گیری این دولت‌ها
ایجاد بوروکراسی کارآمد
شایسته‌سالاری در جذب نیرو‌ها در بوروکراسی و بهره‌مندی از سنت تاریخی
-وجود یک سازمان راهنما و برنامه‌ریز
-اولویت‌بندی حساب‌شده برنامه‌های توسعه
-مداخله حساب‌شده در حوزه اقتصاد
-توانایی در جلب مشارکت بخش‌هایی از جامعه در مسیر توسعه
-وجود شبکه‌های غیررسمی پیوند زننده دولت توسعه‌گرا با گروه‌های اجتماعی
حفظ استقلال همراه با جلب همکاری
-بی‌طرفی سیاسی همراه با جلب همکاری
بخش دوم: علل قابلیت‌های پایین دولت رانتیر در کمک به روند توسعه
الف- ضعف قابلیت دولت رانتیر در جلب مشارکت جامعه در روند توسعه
۱: ضعف توانایی استخراجی دولت
۲: تشدید روحیه رانت جویانه گروه‌های اجتماعی و بخش خصوصی
۳: تمرکز بیشترین منابع ثروت جامعه در دست دولت
۴: سیاست‌های توسعه‌ای دولت رانتیر
۵: مداخله گرایی بیش از اندازه دولت
ب: بوروکراسی ناکارآمد دولت رانتیر
فهرست منابع