معرفی و دانلود کتاب سینمای اقتباسی و ادبیات کلاسیک فارسی

معرفی کتاب سینمای اقتباسی و ادبیات کلاسیک فارسی

علیرضا پورشبانان در کتاب سینمای اقتباسی و ادبیات کلاسیک فارسی، سعی کرده با ریشه‌یابی و تحقیق عنصرهای نمایشی متون قدیم فارسی، این آثار را به کسانی که هدف فیلم ساختن و سرمایه‌گذاری دارند معرفی کند.

سینما از شروع پیدایش خود، به عنوان ابزاری تازه و موثر در بیان احساسات، عواطف، فکر و طرز تلقی انسان معاصر، پیوسته نقشی با ارزش و رو به رشد داشته و در این سمت، ادبیات دائما به عنوان بستری برای رشد و تکامل این هنر نو کارآمد بوده است.

مساله اقتباس از متون ادبی نویسندگان تازه و کهنه، از همان ابتدای پیدایش سینما مورد علاقه بسیاری از فیلم‌سازان قرار گرفته و پیوند ادبیات و سینما در واکنشی دوگانه از طرفی منجر به معرفی بسیاری از آثار ادبی در سطحی پهناور و پر مخاطب شده و از طرف دیگر زمینه استفاده از روایت و داستان ادبی را برای تهیه فیلم‌های سینمایی، ایجاد کرده است.

در ادبیات کلاسیک فارسی، نوشته‌های ادبی برجسته و قابل اعتنایی به چشم می‌خورند که ضمن در بر داشتن اهمیت بالای محتوایی، ظرفیت‌ها و وجوه تصویری فراوانی نیز دارند و می‌توان با رویکردهای نمایشی، خوانش جدیدی از آن‌ها بازتولید کرده و این نوشته‌ها را به مخاطبان فراوانی در سطح ایران و حتی دنیا آشنا نمود؛ از این رو در کتاب سینمای اقتباسی و ادبیات کلاسیک فارسی سعی شده با تکیه بر عنصرها و خصوصیت‌های ویژه متن‌های نمایشی، که به شکل علمی گردآوری شده و شاخص‌های مناسبی برای شناسایی متون دراماتیک به دست می‌دهد، وجوه نمایشی این نوشته استخراج شود، با برجسته کردن آن‌ها، بر قابلیت بالای این نوشته جهت تبدیل شدن به نسخۀ سینمایی پافشاری کرد؛ بر این اساس سعی می‌شود به پرسش‌هایی از این دست که آیا آثار ادبیات کلاسیک فارسی (اعم از نظم و نثر) قابلیت اقتباس سینمایی دارند؟ و عنصرهای مهم نمایشی آن‌ها کدام‌ هستند؟ جواب داده شود و به شکلی قدم‌های نخستین برای تولید آثار نمایشی از این متون برداشته شود؛ به همین جهت نخست در فصل اول و تحت عنوان مبانی نظری، برای بیان پیوند سینما و ادبیات، توضیحی ساده از اقتباس سینمایی از ادبیات و اقسام رویکردها، هدف‌ها، سوابق و جایگاه آن در سینما ارائه می‌شود؛ بعد از آن به بعضی عنصرهای نمایشی که متن‌های ادبی را واجد قابلیت‌های تصویری می‌کند، اشاره می‌گردد. در ادامه و در چارچوب سه فصل مجزا، آثار ادبیات کلاسیک فارسی در قالب کلی آثار حماسی، آثار عرفانی و آثار تاریخی مورد تحلیل قرار می‌گیرد. در شروع هر فصل و پیش از بررسی آثار به طور مشخص، نخست در مورد نوع ادبی خاصی که آن آثار در آن دسته‌بندی شده‌اند، توضیحاتی داده شده، در آخر با بیان ژانر یا گونه‌های متناظر با آن در سینما، تحلیل هر اثر به شکل جداگانه انجام می‌گیرد. در هر فصل برای آشنایی بیشتر با اثر و زمینه‌های تولید ادبی آن، پس از معرفی کوتاه مؤلف و طریقۀ ویژۀ ادبی او، مختصری در مورد سبک و شیوه و خصوصیت‌های ویژه متن مطالبی ارائه شده، در آخر بعد از بیان خلاصۀ داستان اثر، عنصرهای نمایشی مهم در آن بررسی می‌گردد.

آشکار است که در بعضی موارد به علت نزدیکی ساختار آثار ادبی، تشابه و حتی نوعی تکرار در بررسی عنصرهای نمایشی در متون به چشم بخورد که تلاش شده تا حد ممکن تعدیل شود؛ ولی به سبب آنکه این آثار هر یک نمایندۀ ژانر یا زیرژانر ویژه‌ای بوده‌اند، مانند حماسۀ غنایی، حماسۀ مذهبی، حماسۀ تاریخی و... لازم بود که به هر یک از آن‌ها به عنوان نمونه‌هایی از گونۀ‌ خود پرداخت شود تا بر پایه آن، بتوان نتیجه‌ها را به نمونه‌هایی بیشتری تعمیم داد.

نمونه‌های منتخب از متون ادبیات کلاسیک فارسی برای بررسی وجوه تصویری در کتاب سینمای اقتباسی و ادبیات کلاسیک فارسی، بر پایه دو رویکرد انتخاب شده‌اند؛ رویکرد اول، اهمیت هر یک از این آثار در ژانر خود با توجه به نظر مؤلف و ارزش آن‌ها در ادبیات فارسی و در حضور بیشتر استادان، منتقدان و پژوهشگران است و دوم رویکرد دقت‌گرایی و ژرف‌نگری با محدود کردن الگوهای آماری است که بتواند اهمیت پژوهشی اثر را در سطح قابل قبولی نگه‌داری نماید. چه بسا آثار دیگری هم باشند که به نظر بعضی مخاطبان محترم، از ظرفیت‌های نمایشی آشکاری برخوردارند، ولی در این کتاب به آن‌ها پرداخته نشده باشد که با توجه به دو رویکرد بیان شده، این تفاوت نظر قابل تفسیر است.

در بخشی از کتاب سینمای اقتباسی و ادبیات کلاسیک فارسی می‌خوانید:

برای تعیین ژانر، باید به بررسی عناصر مختلف داستانی اعم از شخصیت‌ها، موقعیت‌ها، حوادث و ماجراها و همچنین زمانی که داستان در آن روایت می‌شود، پرداخت؛ ضمن اینکه عواملی را که باعث شناور شدن یک فیلم در ژانرهای مختلف می‌شود، در نظر گرفت. با این توصیف می‌توان اثری مانند گرشاسب‌نامه را از این زاویه و با توجه به عناصر مختلف ژانری موجود در آن مورد بررسی قرار داد.

بدون شک در بررسی اولیۀ گرشاسب‌نامه، باید گفت این متن اثری حماسی است و عناصر این ژانر را به خوبی می‌توان در آن مشاهده نمود؛ به بیان بهتر در گرشاسب‌نامه هم مضامین و محتوا و هم ساختار بیان روایت و و داستانی بودن اثر و عناصر مختلف آن اعم از شخصیت‌ها و قهرمانان، ماجراها، اعمال شگفت‌انگیز و خارق‌العاده، نشان از اثری در نوع ادبی حماسه دارد که می‌توان در ژانر متناسب با خود در سینما نیز قابلیت اقتباسی مناسبی از خود به نمایش بگذارد.

فهرست مطالب کتاب

پیش‌گفتار
فصل اول: مبانی نظری و کلیات
فصل دوم: ادبیات و سینمای حماسی
حماسه در ادبیات
حماسه در سینما
ظرفیت‌های اقتباسی و نمایشی داستان «فریدون» در شاهنامه فردوسی
ظرفیت‌های اقتباسی و نمایشی گرشاسب‌نامه اسدی طوسی
ظرفیت‌های اقتباسی و نمایشی هفت‌پیکر نظامی
ظرفیت‌های اقتباسی و نمایشی خاوران‌نامه ابن حسام خوسفی
فصل سوم: ادبیات عرفانی و سینمای معناگرا
ادبیات عرفانی
سینمای معناگرا و عرفان
ظرفیت‌های اقتباسی و نمایشی سیرالعباد الی‌المعاد سنایی غزنوی
ظرفیت‌های اقتباسی و نمایشی مصیبتنامه عطار نیشابوری
ظرفیت‌های اقتباسی و نمایشی ارداویرافنامه بهرام پژدو
ظرفیت‌های اقتباسی و نمایشی رساله حی بن یقظان ابن‌سینا
فصل چهارم: ادبیات و سینمای تاریخی
ژانر تاریخی در سینما و ادبیات
ظرفیت‌های اقتباسی و نمایشی نفثۀ المصدور زیدری نسوی
فهرست منابع