معرفی و دانلود کتاب بقای سرمایه‌داری: بازتولید روابط تولید

معرفی کتاب بقای سرمایه‌داری: بازتولید روابط تولید

کتاب بقای سرمایه‌داری: بازتولید روابط تولید، نقدی بر برخی از مهم‌ترین رویکردهای غالب در مارکسیسم رایج است. هانری لوفور در این اثر بعضی از مهم‌ترین مفاهیم سنتی مارکسیسم را بازاندیشی می‌کند.

اسطوره‌ای وجود دارد؛ طبقه کارگر برابر با انقلاب است. این اسطوره از طبقه کارگر می‌خواهد هر روز انقلاب کند. اما انقلاب فقط به‌ طور ترکیبی می‌تواند رخ دهد. طبقه کارگر در خود انقلابی نیست؛ طبقه کارگر فاقد ذاتی انقلابی است... فرض بر این است که طبقه کارگر تولید را در دست خود دارد، و می‌تواند آن را افزایش دهد یا مختل کند. این دیدگاه امکان دگرگونی انقلابی که از طریق وقفه در تولید (اعتصاب عمومی) و چه از طریق توقف کامل تولید (بحران اقتصادی فراگیر) را پیش چشم می‌آورد... این اما بخشی از ایدئولوژی تولید است، که در پیوند با اصالت کارگر قرار دارد... تولید همچنان تحلیل می‌شود اما بازتولید روابط اجتماعی تولید، که موضوعی متفاوت از تولید، اما مربوط به آن است از تحلیل بنیادی کنار گذاشته می‌شود... تا جایی که در چنگ ایدئولوژی بنگاه اقتصادی گرفتار بمانیم، گرایش به بازسازی روابط تولید و باز تولید آن‌ها داریم...

از مهم‌ترین و بحث‌انگیزترین مفاهیم کتاب بقای سرمایه‌داری (The survival of capitalism)، دولت، طبقه‌ی کارگر، ایدئولوژی، هژمونی و انقلاب است. آنچه مهم است اینکه او نقد و بازاندیشی خود را بر مبنای مفهوم بازتولید روابط تولید و در پیوند با ایده‌ی تولید فضا مطرح و صورت‌بندی می‌کند. به گفته‌ی استفان کیپفر یکی از مهم‌ترین ادای سهم‌های لوفور، تلاش او برای «شهری‌کردنِ» تحلیل هژمونی است؛ یعنی آنچه که لوفور «بقای سرمایه‌داری» می‌نامد.

هانری لوفِور (Henry Lefebvre) جامعه‌شناس، روشن‌ فکر مارکسیست و فیلسوف فرانسوی است. او بیشتر برای کارهایش روی دیالکتیک، مارکسیسم، زندگی روزمره، شهرها و فضاهای اجتماعی شناخته می‌شود. ابداع اصطلاح حق شهر از اوست. لوفور در طول حیاتش مساعدت‌هایی به حیات روشنفکری جامعه فرانسه انجام داد. تحلیل لوفور از فضامندی و زندگی روزمره، بزرگ‌ترین دستاورد و میراث او برای نحلهٔ مارکسیستی بود. این فیلسوف فرانسوی تقریباً نزدیک به یک قرن زندگی کرد و در این یک قرن، هم به عنوان فیلسوف، هم به عنوان جامعه‌شناس و هم نظریه‌پرداز حوزه‌های جغرافیا و امر شهر، تحلیل ریتم در زندگی، موسیقی و دیالکتیک مطرح بود. لوفور جزو معدود کسانی است که تا سال 1991 سال مرگش مارکسیست باقی‌ماند.

بازتولید روابط تولید، در مفهوم و واقعیت، هنوز «کشف» نشده است: خودش را آشکار کرده است. نه فردِ ماجراجوی دانش و نه ثبت‌ کننده صرف واقعیت‌ها هیچ‌یک نمی‌توانند این «قاره» را پیش از آن که عملاً به کاوش در آن بپردازند، ببینند. اگر این قاره وجود دارد، همچون یک صخره از پس امواج، همراه با خود اقیانوس و پاشیده‌ شدن آب پدیدار می‌شود. استعاره «قاره» به سرمایه‌داری به‌ سان شیوه تولید اشاره دارد، تمامیتی که هرگز نظام‌مند یا محقق نشده، هرگز «تمام و کامل» نمی‌شود، و همچنان در حال واقعیت‌یابی است. زمان چشمگیری سپری شده است تا توانسته‌ایم بگوییم آنچه در حال آشکار کردن خود است دقیقاً چیست. پیش از آن که بتوان این پرسش را به‌طور دقیق صورت‌بندی کرد مجبوریم منظومه کاملی از مفاهیم را به‌واسطه رشته‌ای از تقریب‌ها تشریح کنیم: «امر روزمره»، «امر شهری [اوربان]»، «امر تکرار شونده» و «امر تفاوت بنیاد»؛ «استراتژی‌ها»، «فضا» و «تولید فضا»، و... . آنچه آغاز به پدیدار شدن و آشکار نمودن خود کرد پیش از هر چیز موجب شکل‌گیری فرضیه‌ای نظری و سپس پژوهشی تفصیلی شد.

بقای سرمایه‌داری را باید در پیوند با مفهوم تولید فضای هانری لوفور خواند و فهمید. همانطور که لوفور در جمله‌ی معروفش در بقای سرمایه‌داری، این پیوند را به خوبی یادآور می‌شود: «سرمایه‌داری توانسته است تضادهای درونی‌اش را برای یک سده (اگر نگوییم برطرف) کم‌اثر کند، و در نتیجه در یکصد سالی که از زمان نگارش سرمایه می‌گذرد، در دستیابی به «رشد» موفق بوده است. نمی‌توانیم محاسبه‌ کنیم که به چه قیمتی، اما می‌دانیم به چه وسیله‌ای: با اشغال فضا، با تولید فضا.»

بنابر ایده‌های لوفور، امر شهری زمینه و واسطه‌ای است برای بقای سرمایه‌داری، و البته همزمان منبع و مبنایی برای مطالبه‌های انقلابی برای دگرگون‌ساختنِ سرمایه‌داری. از دید لوفور، جستجوی منابعی برای یک سیاست ضد‌هژمونیک و تبیین بقای سرمایه‌داری، پروژه‌هایی متقابلن بیرون‌گذار نیستند بلکه به طور درونی به هم مرتبطند. از سوی دیگر، لوفور نقش دولت را در تولید فضا برجسته می‌داند؛ فضایی که دولت، نقشی کلیدی در تولید و بازتولید آن در مقیاس سیاره‌ای بازی می‌کند. با درنظرگرفتن تحلیل‌های لوفور درباره‌ی مسائلی مانند شیوه‌ی دولتیِ تولید، فضای دولتی، و نقش دولت در فرایند mondialisation، روشن است که دولت بیانگر پیوند بین بقای سرمایه‌داری و تولید فضا است. نهادهای دولتی نقشی به طور فزاینده بنیادی را در تولید فضا، و در نتیجه در تسهیل بقای سرمایه‌داری بازی می‌کنند.

در بخشی از کتاب بقای سرمایه‌داری: بازتولید روابط تولید می‌خوانیم:

در کاوش برای راه‌ یافتن به هسته، مرکز کنونی، می‌توانیم تصویری با دو وجه پایه‌ریزی کنیم: در یک وجه، شاخص‌ها، علائم و علل حفظ روابط اجتماعی، و در وجه دیگر، شاخص‌ها، علائم و علل فروپاشی این روابط و شاخص‌ها، علائم و علل انقلاب. یکی از شاخص‌های حفظ این روابط در فرانسه، و در برخی کشورهای دیگر، تداوم قانون مدنی ناپلئونی است. این قانون دستکاری و اصلاح شده است؛ اما هنوز مبنای مدون روابطی است که به مالکیت خصوصی زمین مربوط‌ هستند و به پول؛ در نتیجه به سرمایه نیز تسری یافته‌اند. این مبنا حتی یک سده و نیم پس از برقراری‌اش به‌ طور رسمی و با وجود صنعتی‌شدن هنوز تغییر نکرده است.

اصلاحات، برای مثال تجدید نظرهای مرتبط با زنان، اصل را تغییر نداده‌اند. تدوین قوانین و روابط قراردادی در برابر هر آنچه ممکن است آن را به‌ طور رادیکال تغییر دهند؛ برای مثال «حق متفاوت‌بودن» صرفا پس نشسته است، اگرچه قوانین کار رواج یافتند، هر قدر هم که محتوای جدیدی یافتند، اما شکل تغییر نکرده است.

ساختار قدرت بی‌تردید به طبقات متوسط متکی است؛ در واقع ساختار قدرت بر ابهام‌های این طبقات استوار است. هم واقعیتی اقتصادی، در تولید همچنان که در مصرف، به آن‌ها نسبت داده می‌شود و هم توهمی از قدرت سیاسی. طبقات متوسط، مانند تکنیسین‌ها، اندیشمندان و... با این باور که رها از روابط اصلی هستند این روابط را تقویت می‌کنند. افراد به این ترتیب نوعی زندگی نخبه‌گرایانه را سرمشق قرار می‌دهند یا می‌کوشند چنین کنند. راه فرار آن‌ها «فرهنگ» است، هرچند دانش فرهنگی‌شان در خدمت سرمایه‌داری باشد، و به عنوان یک طبقه، حامل روابط تولید باشند.

فهرست مطالب کتاب

فصل یکم: کشف
فصل دوم: بازتولید روابط تولید
فصل سوم
فصل چهارم
فصل پنجم
واژه‌نامه
نمایه