معرفی و دانلود کتاب از زرتشت تا خمینی: مردم باوری و مخالفت در ایران

معرفی کتاب از زرتشت تا خمینی: مردم باوری و مخالفت در ایران

انقلاب سال 1357 ایران، واقعه‌ای بزرگ با تبعات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در سراسر جهان بود. منوچهر دراج، پروفسور ایرانی‌تبارِ ساکن آمریکا، در کتاب از زرتشت تا خمینی به واکاوی وجوه جامعه‌شناختی انقلاب ایران پرداخته است.

درباره کتاب از زرتشت تا خمینی

با اینکه قریب به چهل و پنج سال از وقوع انقلاب ضدسلطنتیِ ایران می‌گذارد، بسیاری از وجوه این انقلاب هنوز که هنوز است موضوع بحث‌هایی داغ در محافل علمی به شمار می‌رود. تاریخ‌دانان، صاحب‌نظران علوم سیاسی و جامعه‌شناسان، هنوز بر سر علل شکل‌گیری این انقلاب و پیامدهای منطقه‌ای و جهانیِ آن به اتفاق نظر دست نیافته‌اند. علت یکه بودن انقلاب ایران، و نکته‌ی مسئله‌ساز آن، نقش پررنگ مذهب در رقم خوردن این انقلاب است. اسلام و آیت‌الله‌های نماینده‌ی آن، در زمانه‌ای پرچمدار یکی از بزرگ‌ترین انقلاب‌های سیاسی دوران معاصر شدند، که جمله‌ی متفکرین علوم اجتماعی، از زوال نقش مذهب در جامعه‌ی بشری سخن می‌گفتند. دیگر جنبه‌ی خاص و ممتاز انقلاب ایران آن است که در شرایطی رقم خورد که جامعه‌ی ایرانی، تحت حکومت پهلوی، به سرعت در حال حرکت به سمت مدرنیته بود. از قضا بسیاری از تحلیل‌گران بر این باورند که انقلاب سال 1357، واکنشی ارتجاعی به سرعت و ماهیتِ مدرنیزاسیونِ دستوریِ شاهان پهلوی بوده است. یکی از این تحلیل‌گران، منوچهر دراج (Manochehr Dorraj) است. او در کتاب از زرتشت تا خمینی (From Zarathustra to Khomeini: Populism and Dissent in Iran)، با بررسی داده‌های آماری و تاریخی متنوع، به طرح این پرسش و پاسخ گفتن بدان پرداخته است: چرا در سال 1357 در ایران انقلاب شد؟

برای این سوال به ظاهر ساده، ابداً نمی‌توان پاسخی ساده متصور شد. تمام صاحب‌نظرانی که به بررسی ماهیت انقلاب سال 57 ایران پرداخته‌اند، به پیچیدگی و چندوجهی بودن این پدیده اذعان داشته‌اند، و صریحاً یا تلویحاً گفته‌اند که ریشه‌یابی انقلاب ایران، نیازمند توسل به رویکردی میان‌رشته‌ای است؛ رویکردی که در آن به طور توأمان به عوامل اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و روانشناختی توجه شود. منوچهر دراج نیز پیرو همین عقیده است. اگرچه او در کتاب از زرتشت تا خمینی، نقش یک عامل را در رقم خوردن انقلاب ایران پررنگ‌تر تلقی نموده است. این عامل همانا عامل مذهب است، که به زعم نویسنده‌ی کتاب از زرتشت تا خمینی، در ایران همواره جلوه‌ای جذاب و فریبا داشته است. دراج طی بحث از عوامل و وقایعی که به انقلاب ایران منتهی شدند، توضیح می‌دهد که مذهب در این انقلاب در قامت آلت و ابزاری برای تلقینات پوپولیستی ظاهر گشت. او این نقش خاص مذهب را، در تاریخ ایران بی‌سابقه و منحصر به دوران معاصر نمی‌داند. بلکه برای آن تاریخی بس دور و دراز متصور است.

کتاب از زرتشت تا خمینی در اصل به زبان انگلیسی نوشته شده است. ترجمه‌ی فارسی این کتاب به قلم فرخزاد فرزین زند فراهم آمده، و نشر آن به همت انتشارات پر میسر گشته است.

کتاب از زرتشت تا خمینی مناسب چه کسانی است؟

علاقه‌مندان به آشنایی دقیق‌تر و عمیق‌تر با تاریخ و سیاستِ ایرانِ معاصر، مخاطبین اصلی کتاب از زرتشت تا خمینی، نوشته‌ی منوچهر دراج به شمار می‌روند.

با منوچهر دراج بیشتر آشنا شویم

منوچهر دراج (متولد سال 1951 میلادی) متخصص علوم سیاسی و استاد دانشگاهِ ایرانی‌الاصل است که اغلب آثار پژوهشی خود را به زبان انگلیسی نگاشته است. کتاب «از زرتشت تا خمینی: مردم‌باوری و مخالفت در ایران» یکی از بهترین آثار ترجمه‌شده از منوچهر دراج به زبان فارسی است.

جملات برگزیده کتاب از زرتشت تا خمینی

• دوست من، تئوری درخت همیشه سبز زندگی است. (گوته)

• ستایش خداوند خدمت به خلق او یعنی همان مردم است. (علی شریعتی)

• این مردم هستند که ستون فقرات مذهب را تشکیل می‌دهند. (حضرت علی(ع))

• غربی‌ها جهان را به خاطر اعتقاد خود به عیسی و مریم فتح ننموده‌اند بلکه به خاطر توانایی ساختن راه‌آهن و اختراع تلگرام این کار را انجام داده‌اند. ما در این مبارزه شکست خورد‌ه‌ایم و زندانیان موهومات و نادانی خود گشته‌ایم. (جمال‌الدین افغانی)

• بگذار مرا شکنجه بدهند، بگذار گوشت و خون مرا در راه مردم قربانی کنند تا زمانی که ستم وجود دارد مبارزه نیز خواهد بود و تا زمانی که مبارزه وجود دارد، شکست و پیروزی نیز وجود خواهد داشت و پیروزی نهایی از آن توده‌هاست. این ادعای شخصی من نیست. تاریخ چنین می‌گوید. (مهدی رضایی)

در بخشی از کتاب از زرتشت تا خمینی می‌خوانیم

هیچ جنبش سیاسی که جنبه‌ی مذهبی داشته باشد به استثنای جنبش جنگلی به رهبری مسلمان ملی‌گرا میرزا کوچک‌خان جنگلی (وفات 1921) و جنبش خیابانی در تبریز به رهبری روحانی دانشمند و «دمکرات» شیخ محمد خیابانی (وفات 1920) در طول سال‌های بین‌ جنبش مشروطه و شورش 1963 رخ نداده است. هنگامی که رضاشاه سلسله‌ی قاجار را برانداخت و در سال 1926 قدرت را در دست گرفت، آیت‌اله مدرس تنها روحانی تراز اول در مجلس بود که با او مخالفت کرد. گروهی از پژوهندگان معتقدند که مخالفت مدرس با رضاشاه صرفاً بر پایه‌ی احساسات ضدسلطنتی او نبود، بلکه مخالفت او بیشتر با سکولاربودن سیاست‌های شاه بود.

به استثنای مدرس هیچ روحانی تراز اولی به عنوان یک شخصیت ملی ظهور نکرد تا زمان آیت‌اله‌ سید ابوالقاسم کاشانی. کاشانی در دوران سلطنت رضاشاه از فعالیت‌های سیاسی خودداری کرد. سپس در سال 1948 با گروه مخفی فداییان اسلام آغاز به همکاری نمود. مخالفت آیت‌اله کاشانی با استبداد محمدرضا شاه هیچ‌گاه از حد «چند پیشنهاد جهت تجدید قانون اساسی» فراتر نرفت. در کودتای 1953 کاشانی از موقعیت سلطنت‌خواهان پشتیبانی کرد و پس از کودتا به‌طور کلی از فعالیت‌های سیاسی کناره‌گیری کرد. آیت‌اله سیدحسین بروجردی از نظر معلومات دینی مقامش از کاشانی بالاتر بود و تا زمان مرگش در سال 1961 تنها مرجع تقلید شیعیان به شمار می‌آمد. او نگران از پیروزی کمونیست‌ها، بازگشت شاه به قدرت را در سال 1953 خوش‌آمد گفت و روابط دوستانه‌ای با دربار برقرار نمود. در واقع بروجردی «به پیروان بی‌شمار خود یک حالت آرامش و تسلیم ابلاغ می‌کرد» و «ملاقات‌های ملوکانه از محل سکونت او مورد پذیرش قرار می‌گرفت.»

فهرست مطالب کتاب

دیباچه
1: پیشگفتار
2: پوپولیسم!
3: اهمیت بنیادی سنّت‌های دینی: سیاسی ایران پیش از اسلام
4: میراث خاستگاه‌های مردم‌باوری I: رسالت حضرت محمد (ص) و جوهر: ادراکات قرآنی
5: میراث خاستگاه‌های مردم‌باوری II: خلافت حضرت علی (ع)
6: ریشه‌های تاریخی مردم‌باوری ایرانی اسلامی: دوره‌ی پیش از اسلام تا سده‌ی هیجدهم
7: علما در مخالفت سیاسی
8: مردم‌باوری نو اسلامی
9: مردم‌باوری روشن‌اندیشان سکولار
10: مردم‌باوری روشن‌اندیشان مذهبی
11: مردم‌باوری روحانی
12: نتیجه
یادداشت‌ها