زندگینامه مرتضی مطهری
آیتالله مرتضی مطهری فریمانی (Morteza Motahhari) در 13 بهمن 1298 در شهر فریمان از توابع مشهد متولد شد. او خانوادهای روحانی با اصالت سیستانی داشت که برای نزدیکی به حرم امام رضا (ع) از سیستان به مشهد مهاجرت کرده بودند. پدر مطهری از شاگردان آخوند خراسانی بود و از شخصیتهای مشهور فریمان به شمار میرفت. مادرش نیز به طب سنتی آگاه بود و مردم فریمان را درمان میکرد.
مرتضی مطهری در کودکی در مکتبخانه تحصیلات ابتدایی را گذراند و در دوازدهسالگی برای یادگیری دروس مقدماتی علوم اسلامی به حوزهی علمیهی مشهد رفت. در هجدهسالگی، برای گذراندن تحصیلات تکمیلی به حوزهی علمیهی قم مهاجرت و در آنجا نزد بزرگان دینی، تعالیم اسلامی خود را تکمیل کرد. او علاوه بر مباحث دینی در زمینههای سیاسی و اجتماعی آن زمان فعالیت میکرد و با گروه «فدائیان اسلام» در ارتباط بود.
مرتضی مطهری در سال 1331 ازدواج کرد و سپس از قم به تهران رفت و در مدرسهی مروی به تدریس و تحقیق و نویسندگی پرداخت. پس از ترور حسنعلی منصور، مطهری شروع به نوشتن کتابهایی کرد که مرتبط با شرایط روز جامعه بودند. او همچنین در دانشگاهها، انجمنهای اسلامی، نهضت اسلامی پزشکان و... سخنرانیهای فراوانی را برای افزایش آگاهی اقشار مختلف جامعه ایراد کرد.
این روحانی انقلابی در دوران تبعید آیتالله خمینی (ره) روابط خود را به کمک نامهنگاری با ایشان حفظ کرد و در سال 1355 برای ملاقات ایشان به نجف سفر کرد. همچنین پس از انتقال امام به پاریس مجدداً برای دیدن ایشان سفری به پاریس داشت و در همین سفر امام خمینی (ره) او را مسئول تشکیل شورای انقلاب کرد.
مرتضی مطهری بنیانگذار و عضو «مکتب متاع» بود که در آن به مسائل اجتماعی پرداخته میشد و جنبهی سیاسی نداشت. وی در 11 اردیبهشت 1358 پس از اتمام آخرین جلسهی این مکتب، در تاریکی شب هدف گلولهی یکی از اعضای گروه فرقان قرار گرفت و به مقام شهادت نائل شد.
بهترین کتابهای مرتضی مطهری
از این عالم گرانقدر آثار بسیار ارزشمندی به جا مانده است. در این بخش ما به بررسی بهترین کتابهای مرتضی مطهری میپردازیم:
کتاب داستان راستان: این کتاب دوجلدی و دارای 125 داستان نفیس است که برپایهی واقعیت و مطابق با احادیث و تاریخ نوشته شدهاند. جلد اول 75 داستان و جلد دوم 50 داستان دارد. در بیشتر این داستانها قهرمان اصلی یکی از پیشوایان دین است و در خلال آنها آموزههای اخلاقی و اجتماعی نهفته است. این اثر به علت سادگی و روانی روایتها هم برای کودکان و هم برای بزرگسالان بسیار جذاب است.
کتاب خدا در اندیشهی انسان: این کتاب مجموعهای از پنج سخنرانی شهید مطهری است که در سال 1354 در جمعی از دانشجویان و افراد تحصیلکردهی کشور ایراد کرد. مرتضی مطهری در این سخنرانیها به پیدایش تفکراتی با محوریت خداوند و شناخت او و در مجموع توحید نظری پرداخته است. همچنین موضوع مهمی که در این سخنان اهمیت زیادی دارد بررسی ذهن انسان و نحوهی دریافت و پالایش موضوعات از طریق آن است.
کتاب خدا در زندگی انسان: این کتاب در ادامهی کتاب «خدا در اندیشهی انسان» و در مقام مکمل آن اثر به رشتهی تحریر درآمده است و شامل شش سخنرانی از آیتالله مطهری است. در این کتاب توحید عملی به بیانی شیوا توضیح داده میشود و مطالعهی آن برای تمامی اقشار جامعه سودمند است.
کتاب پیامبر امّی: این کتاب مقالهای است که برای رفع شبهات موجود دربارهی زندگی پیامبر اسلام (ص) نوشته شده است. مرتضی مطهری در این اثر کلمهی «امّی» را از دیدگاه مفسران اسلامی بیان میکند و به اتهامات مغرضانهی برخی مخالفان پاسخی محکم میدهد.
علاوهبر کتابهایی که معرفی کردیم، آیتالله شهید مطهری آثار بسیار دیگری نظیر کتاب «جاذبه و دافعهی علی (ع)»، «اخلاق جنسی در اسلام و جهان غرب»، «مقدمهای بر جهانبینی اسلامی» و... را نوشته است که این آثار منابع بسیار معتبری هستند.
سبک نگارش و دیدگاههای مرتضی مطهری
نوشتههای استاد مرتضی مطهری اغلب در زمینهی اخلاقیات، معنویات، دینپژوهی و تفکرات اسلامی است. گردآورندگان آثار وی معتقدند که از نظر صحت، شیوایی بیان، غنای محتوا و بررسی شبهات موجود آثار مرتضی مطهری مناسبترین کتابهای قابل ارجاع هستند.
جوایز و افتخارات مرتضی مطهری
در اولین همایش چهرههای ماندگار که در سال 1380 برگزار شد نام مرتضی مطهری در میان برگزیدگان بود و او تنها منتخبی به شمار میآمد که در زمان اهدای جوایز در قید حیات نبود.
مرتضی مطهری از نگاه دیگران
مرتضی مطهری برای امام خمینی (ره) و بسیاری از علمای دینی ارزش بسیار زیادی داشت و پس از شهادتش همهی این بزرگان اندوه خود را برای از دستدادن این استاد فقید و نویسندهی دانا بروز دادند:
- من فرزند بسیار عزیزی را از دست دادهام و در سوگ او نشستم که از شخصیتهایی بود که حاصل عمرم محسوب میشد. (امام خمینی (ره))
- تألیفاتی که [مرتضی مطهری] از خود به یادگار گذاشته و تحقیقاتی که در اطراف مقاصد علمی و برهانی نگاشته و در لابهلای کتابهایش به چشم میخورد، اعجابآور است. (علامه طباطبایی (ره))
- تنها کسی که هم از لحاظ کمیت و هم از لحاظ کیفیت، خوبترین فرآورده را تقدیم محیط اندیشهی اسلامی کرده آقای مطهری است. (آیتالله خامنهای)
- شبی که استاد مطهری برای شرکت در جلسات خصوصی به قم میآمدند، آن جلسه پربارتر و پربرکتتر بود؛ زیرا سؤالهای عمیقی طرح میکردند که در قبال آن، همه از علامه جواب عمیقی دریافت میکردند و ایشان مایهی برکت سؤال بود. (آیتالله جوادی آملی)
اقتباسهای فرهنگی از مرتضی مطهری
علاوه بر ویدیوهایی که از سخنرانیهای مرتضی مطهری موجود است، زندگی وی موضوع فیلمها و مستندات زیادی بوده است. در واقع زندگی پرفراز و نشیب این عالم گرانقدر که همواره برای حفظ ارزشهای اسلامی تلاش کرد سوژهای جذاب برای کارگردانان کشور است و هرکدام، با توجه به مستندات موجود، بخشی از زندگی ایشان را به تصویر میکشند.
از جملهی این فیلمها و مستندات میتوان به «مستند شهید مطهری (روایت انقلاب)»، «برگ همیشه سبز»، «زندگینامهی شهید مطهری 1 (از تولد تا شهادت)»، «زندگینامهی شهید مطهری 2 (از خاک تا افلاک)»، «یادها» و... اشاره کرد.
حقایقی جالب درباره مرتضی مطهری
هنگامی که مرتضی مطهری شروع به نوشتن کتاب کرد بسیاری از نزدیکان بر او خرده گرفتند که نویسندگی در شأن و مقام چنین شخصی نیست. در حالی که آیتالله مطهری معتقد بود میتوان با زبان داستان هدایت و ارشاد و تهذیب اذهان عمومی را به سادهترین شکل انجام داد. در واقع این معلم خردمند میدانست که نصیحتهای پنهانی و در قالب داستانهای شیرین تأثیری چند برابر در مقایسه با اندرزهای مستقیم دارد.
مرتضی مطهری در میان ایرانیان
- مرتضی مطهری استادی تأثیرگذار در کشور ما به شمار میرفت. مدتی پس از شهادت وی، شهرداری منطقهی 11 تهران در نزدیکی محل ترور این استاد فقید، در محلهی دروازهی شمیران، یادبود کوچکی بنا کرد.
- روز 12 اردیبهشت که قبلاً به یاد «ابوالحسن خانعلی» روز معلم نامیده شده بود، با یک روز تأخیر از زمان شهادت مرتضی مطهری، به نام این معلم شهید ثبت شد.
- خانهای که شهید مطهری از سال 1346 تا 1355 در آن زندگی میکرد در سال 1386 به موزهای از آثار ایشان تبدیل شد و هدف راهاندازی این موزه جمعآوری، شناسایی، حفظ آثار ایشان و ایجاد محیطی مناسب برای تحقیقات پژوهشگران بوده است.
- اهمیت فعالیتها و آثار مرتضی مطهری در جمهوری اسلامی فراوان است و امام خمینی (ره) به همهی اقشار جامعه مطالعهی آثار ایشان را توصیه کردند.
شما میتوانید برای آشنایی بیشتر با تفکرات این عالم بزرگوار و برطرفکردن سؤالات فلسفی و عقیدتی خود کتابهای وی را مطالعه کنید. در سایت و اپلیکیشن کتابراه نسخههای الکترونیکی و صوتی آثار شهید مطهری موجود است که میتوانید به آسانی آنها را تهیه کنید.