معرفی و دانلود کتاب گذشته حال آینده نظریه‌های شخصیت

معرفی کتاب گذشته حال آینده نظریه‌های شخصیت

کتاب گذشته حال آینده نظریه‌های شخصیت نوشتۀ تورج هاشمی و نعیمه ماشینچی عباسی، به بررسی روان‌شناسی شخصیت از منظر بزرگان این رشته در طول تاریخ می‌پردازد.

رشد روان‌شناسی شخصیت به عنوان یک رشتۀ جدید علمی در حوزۀ روان‌شناسی، متعلق به قرن بیستم است. مطالعۀ شخصیت در عرصۀ علم روان‌شناسی، بازتاب تلاش فراگیر و روشنگرانۀ اندیشمندان و خردورزانی است که با ابزار خرد و نقادی زوایای پنهان و غامض ساحت انسانی را درنوردیده‌اند و در این عرصه، با نظریه‌پردازی‌های خویش به پرسش‌های دیرین آدمی، پاسخ‌هایی هرچند احتمالی و حدسی فراهم آورده و راه را برای پویندگانش هموارتر کرده‌اند تا زمینۀ حدس‌های نو مهیا گردیده و آزمون فرض‌های عالمانه رونق پیدا کند.

نگاهی اجمالی به تاریخچۀ نظریه‌های شخصیت نشان می‌دهد که گام‌های لرزان بزرگان این عرصه، به روشنگری‌های مغتنمی منجر گردیده است، به نحوی که دست بالینگران و متخصصان روان‌شناسی را در کاربست یافته‌های نظریه‌پردازان، توانمند کرده تا از رهگذر این تحولات بتوانند از آلام و دردهای جانکاه آدمیان، در حد وسع خویش بکاهند.

با این حال، بررسی سیر دگرگونی نظام‌های روان‌شناختی در عرصۀ شخصیت، نمایانگر حقیقت چند ساحتی آدمی بوده و بیانگر این آموزه است که فهم و تفسیر سازۀ شخصیت به مطالعات عمیق و دامنه داری نیاز دارد که تنها از طریق انسجام نظام‌های نظری و شکل‌دهی پارادایم‌های جدید، امکان تحقق خواهد یافت. با همۀ این اوصاف، مرور هر چند گذرای نظریه‌های شخصیت، زمینه را برای گشایش‌های نظری جدید مهیا می‌کند و تلاشگران این عرصه را بر این وامی‌دارد که بر دوش بزرگان این وادی قرار بگیرند و افق‌های جدیدی را نظاره‌گر باشند.

از سویی، نگاه اجمالی به نظریه‌های موجود، این مجال را به پویندگان این عرصه می‌دهد که بتوانند با کنار هم نهادن و یا مقابل هم قرار دادن نظریه‌های موجود، قوۀ نقد و نوآوری را به کار بندند و از منظر انتقادی، نقاط تاریک آن‌ها را روشن نموده و زمینۀ قبض و بسط‌های نظری و پژوهشی جدید را فراهم آورند تا در پرتو حدس و ابطال‌های متوالی، زنگارهای عرصۀ شخصیت‌شناسی زدوده شود و مسیرهای نو جهت کشف حقایق و تأویل و تفسیر آن‌ها گشوده شود.

روان‌شناسی شخصیت یک حوزۀ بسیار جوان محسوب می‌شود. در چند دهۀ اخیر، این رشته با ساخت خود به عنوان یک حوزۀ مطالعاتی قابل توجه و سودمند به بلوغ رسیده است. با وجود این که نظریه‌های ارائه شده در کتاب گذشته حال آینده نظریه‌های شخصیت (Past, present and future Theories of personality) حائز کمبودها و کاستی‌های قابل ملاحظه‌ای هستند، لکن اندیشه‌ها و بینش‌های نهفته در آن‌ها، در برداشت ما نسبت به رفتار انسان تأثیر قطعی خواهند داشت.

به عبارت دیگر، پیشرفت‌های نظری در قلمروی روان‌شناسی شخصیت، تماماً بر مبنای مشارکت شخصیت‌شناسان گذشته و حال قرار خواهد گرفت. این بدان معنی نیست که نظریه‌های آینده، رونویس نسخه‌های موجود خواهند بود؛ بلکه بالعکس، همان‌گونه که پیشینۀ یکصد سالۀ شخصیت‌شناسی آشکار ساخته است، هیچ محدودیتی در الگوی نظری انسانیت وجود ندارد که شخصیت‌شناسان نتوانند آن را ابداع کنند.

در بخشی از کتاب گذشته حال آینده نظریه‌های شخصیت می‌خوانیم:

از جمله قلمروهایی که در سال‌های آینده، مطالعات شخصیت‌شناسی را به خود معطوف خواهد کرد، رشد شخصیت در سنین میان‌سالی و پیری است. توضیح اینکه، در حدود یک چهارم حیات ما در رشد یافتن و سه ‌چهارم آن در پیر شدن می‌گذرد. بنابراین غیرمنطقی است که روان‌شناسان، بخش زیادی از تلاش‌های خود را به مطالعۀ کودکی و نوجوانی اختصاص داده‌اند. زیربنای این تأکید یک جانبه، بر مطالعۀ رشد کودکی و نوجوانی، دو مفروضه است که تا حدودی آن را تبیین می‌کند: 1) الگوی انتخاب شدۀ رفتار بزرگسال، مؤکداً در سنین اولیه پایه‌ریزی می‌شود. 2) رفتار والدین طی سال‌های اولیۀ زندگی، یک تعیین کنندۀ مهم در شکل‌گیری شخصیت است (هجل و زیگلر، 1991).

اثر تاریخی نظریۀ روانی - جنسی فروید به روشنی شاهد این دو مفروضه است. در این مورد، تعدادی از نظریه‌پردازان شخصیت تأکید دارند که شخصیت بزرگسالان طی دوران کودکی براساس ماهیت تعامل‌های والد - کودک شکل می‌گیرد (آدلر، مورای و راجرز هر کدام تا حدودی بر این نظر صحه می‌گذارند). بسیار روشن است که کودکان و نوجوانان نسبت به افراد مسن‌تر با سهولت بیشتری در دسترس قرار دارند و آزمودنی‌های همراه‌تری هستند.

با وجود این، شخصیت‌شناسان با نفوذتری به گونۀ قابل توجه، اریکسون، آلپورت و مازلو، به گونۀ راسخ اعتقاد دارند که کودکان و نوجوانان، شخصیت‌های ناتمام هستند. اریکسون به خاطر آگاه ساختن ما از این حقیقت که رشد شخصیت تا زمانیکه مرگ، چرخۀ حیات را کامل کند به طریقی ادامه پیدا می‌کند، سزاوار اعتبار خاصی است. تدوین یک رشته بحران‌های رشدی به هم پیوسته که دربردارندۀ عمر کامل فرد است، روان‌شناسان را وادار کرده است تا باورهای سنتی مربوط به رشد و تغییر شخصیت در زندگی بزرگسالان را بازآزمایی کنند.

فهرست مطالب کتاب

پیشگفتار
مقدمه
فصل اول: اولویت‌های پژوهشی در دهه‌های آینده
1) فرآیندهای شناختی
2) انسان سالم و کارآمد
3) جامعه‌شناسی فرهنگی
4) فیزیولوژی و عصب روان‌شناسی
5) دوره‌های میانی زندگی
6) فرآیندهای خودنظم دهی
7) عوامل موقعیتی و فردی
8) تعامل گرایی
9) دنیای عملی و روزمره
10) جهان در حال تغییر
فصل دوم: سیر تطوری نظریه ها
1) فروید و شخصیت
2) روانشناسی من و شخصیت
3) شخصیت و نظریه‌های صفات
4) شخصیت و پدیدارشناسی
5) شخصیت و دیدگاه یادگیری
6) رویکرد شناختی و شخصیت
7) شخصیت و دیدگاه‌های محدودنگر
نتیجه‌گیری
منابع