معرفی و دانلود کتاب نهضت الکساندر دوما در دوره قاجار و کاترین هووارد - جلد هشتم (ب)

معرفی کتاب نهضت الکساندر دوما در دوره قاجار و کاترین هووارد - جلد هشتم (ب)

کتاب نهضت الکساندر دوما در دوره قاجار و کاترین هووارد - جلد هشتم (ب) نوشتۀ نیایش پورحسن، از مجموعه سیری در تاریکی‌های نمایش و ادبیات نمایشی ایران در عصر قاجار، به نقش و تأثیر میرزایوسف‌خان اعتصام‌الملک در نهضت ترجمۀ عصر قاجار و ادبیات نمایشی این دوره می‌پردازد و یکی از نمایش‌نامه‌های قدیمی دوما را تحلیل و بررسی می‌کند.

کتاب حاضر شامل سه بخش به قرار: «زندگانی، آثار و تأثیرات میرزایوسف‌خان اعتصام‌الملک»، «تحلیل و معرفی درام کاترین هووارد» و «درام کاترین هووارد» است.

بی‌گمان خدمات و تأثیرات اعتصام‌الملک در ادبیات نمایشی ایران در دورۀ قاجار به‌حدی وسیع و ارزنده است که جا دارد پس از گذشت بالغ بر یک قرن، بیشتر مورد توجه واقع شود. از این رو کتاب حاضر سعی دارد که شرح ‌احوال و آثار و خدمات وی را در حد بضاعت به جامعۀ هنری و نمایشی و ادبی ایران معرفی نماید.

اعتصام‌الملک که از خاندان سرشناس و مستوفیان نجیب‌زادۀ قاجار بود، همانند بسیاری از آن‌ها در پی کسب لقب و شهرت و مقام نبود و بیشتر عمر خود را وقف تحصیل و تألیف و ترجمه نمود.

وی در دوران جوانی اگرچه به زمرۀ تجددخواهان و مشروطه‌طلبان پیوست، اما برخلاف بسیاری از اطرافیانش، گرایش و مسلک اعتدالیون را در پیش گرفت و از این رو شاید بیش از هر روشنگر عصر خود بینش سیاسی‌اش را در لوای آثار تألیفی و ترجمه‌هایش ارائه داد. استغنای طبع و عزت نفس و نوآوری‌ها و خدمات وی برای جامعۀ ادبی آن روزگار ایران به حدی تحسین‌برانگیز بود که مسبب شد علامه «دهخدا» شرح زندگانی‌اش را بنویسد، علامه «بهار» ابتکار وی در عرصۀ مطبوعات را الگو و سرمنشأ نشریۀ خود یعنی مجلۀ «دانشکده» قرار دهد، «حسینقلی‌خان مستعان» از رهروان و پیروان او در زمینۀ ترجمۀ آثار مکتب رمانتیک شود و نام و یاد این مرد دلگرمی و قوت‌بخش شاعرانی همچون «نیما یوشیج» گردد.

او جدا از تسلط به زبان‌های ترکی و عربی و فارسی، به زبان فرانسه نیز آشنایی عمیقی داشت. با آنکه در فقه و اصول و منطق و کلام و حکمت قدیم و علوم حدیث بهرۀ وافی داشت، اما همانند سنت‌گرایان خشک و متعصب، از دنیای تجدد و احوال معاصران غافل نبود. اعتصام‌الملک در زمینۀ تجدد و نوآوری نیز همواره از پیشگامان زمان خود بود. تأسیس چاپخانۀ سربی تبریز و انتشار نخستین نشریۀ ادبی ایران تحت عنوان «بهار» از جمله اقدامات ارزندۀ وی است که نمی‌توان آن را به‌راحتی نادیده انگاشت.

میرزایوسف‌خان همچنین پرکارترین مترجم درام‌های «الکساندر دوما» در دورۀ قاجار است که از دوران سلطنت مظفرالدین‌شاه تا اوایل سلطنت احمدشاه قاجار حدود شش نمایش‌نامه از این نویسندۀ فرانسوی را ترجمه کرد که از بین آن‌ها تنها نمایش‌نامۀ «ریشار دارلینگتون» و «خدعه و عشق» منتشر شده است. گفتنی است نمایشنامۀ خدعه و عشق به‌واقع اثر «شیللر» است که الکساندر دوما آن را از زبان آلمانی به فرانسه ترجمه کرد و اعتصام‌الملک نیز آن را از نسخۀ فرانسوی به فارسی برگرداند.

در این مجلد نیز یکی دیگر از ترجمه‌های بی‌نظیر وی از درام‌های الکساندر دوما برای نخستین بار به‌صورت کامل عرضه شده است. این درام «کاترین هووارد» است که در سال 1834 م. از سوی دوما نگارش و اجرا شد و نزدیک به شش دهه بعد از سوی اعتصام‌الملک در حوالی سال‌های 1325-1324 ق. ترجمه گردید اما هیچ‌وقت انتشار نیافت و برای همیشه به فراموشی سپرده شد.

این درام که در آخرین روزهای سلطنت مظفرالدین‌شاه قاجار و هم‌زمان با روزهای صدور فرمان مشروطه به شیوایی ترجمه شد، بی‌گمان از جمله انتخاب‌های آگاهانۀ متون نمایشی در دورۀ قاجار بود که در بطن خود حاوی مصادیقی از فساد دستگاه سلطنتی انگلستان و به عبارتی حکام و صاحب‌منصبان عصر قاجار بوده است.

در بخشی از کتاب نهضت «الکساندر دوما» در دوره قاجار و کاترین هووارد - جلد هشتم (ب) می‌خوانیم:

در تمام روز مقدس در تاریخ اول نوامبر 1541 م. ناگهان هنری در کلیسای سلطنتی حضور یافت و به‌طور معمول برای کاترین دعا نمود. اما در همین هنگام حکم بازداشت ملکه به دستش رسید که تمام خیانت‌های او شرح داده شده بود.

در تاریخ 7 نوامبر درحالی‌که هنوز شانزده ماه از ازدواج کاترین با هنری می‌گذشت، کاترین در دادگاهی که برعلیه او تشکیل شده بود به‌جرم خیانت به شاه محکوم گردید.

کاترین بالغ بر سه ماه را به جرم زناکاری و خیانت در زندان به‌سر برد. در طی این سه ماه مواردی مبنی بر روابط جنسی و احساسی سابقش با فرانسیس درهام باعث تأخیر حکم سلطنتی شد و درضمن دادگاه به هنری اجازه داد که با لغو این ازدواج از اعدام کاترین نیز صرف‌نظر کند. اما کاترین به‌طور قاطعانه هرگونه سازش را رد نمود و به ارتباط جنسی خود با درهام بیش از پیش تأکید می‌نمود.

کاترین در تاریخ 23 نوامبر 1541 م. از منصب ملکۀ انگلیس عزل شد و حلقۀ زناشویی را ناگزیر به شاه بازگرداند. هنری در دادگاه «هامپتون» که مدتی بعد برگزار شد از دیدن کاترین امتناع نمود، اما با این‌حال ازدواجش با کاترین را به‌طور رسمی لغو نکرد.

کول‌پپر و درهام در تاریخ اول دسامبر 1541 م. در عمارت شهرداری لندن به محکمه احضار شدند و چند روز بعد در تاریخ 10 دسامبر اعدام شدند. کول‌پپر سرش از تنش جدا شد و درهام نیز در میان جمعیت به دار آویخته شد و سرشان بر روی پل لندن به بازدید همگان رسید.

در این فواصل بسیاری از بستگان کاترین نیز به جز عمویش «توماس هووارد» (دوک نورفولک سوم) در برج لندن بازداشت شدند؛ و عمویش نیز با نامۀ عذرخواهی از اقوامش فاصله گرفت.

فهرست مطالب کتاب

مقدمه
کتاب چهارم: «میرزایوسف‌خان اعتصام‌الملک»
فصل اول: شرح احوال، زندگانی و آثار «میرزایوسف‌خان اعتصام‌الملک»
فصل دوم: ترجمۀ آثار نمایشی «یوسف‌خان اعتصام‌الملک»
فصل سوم: «یوسف‌خان اعتصام‌الملک» و ترجمۀ درام‌های «الکساندر دوما»
فهرست منابع و مآخذ کتاب چهارم
کتاب پنجم: کاترین هووارد
فصل اول: «کاترین هووارد» به روایت تاریخ نوشتۀ «الکساندر دوما»
فصل دوم: نگرشی بر درام «کاترین هووارد
فصل سوم: معرفی «کاترین هووارد» در دورۀ قاجار
فهرست منابع و مآخذ کتاب پنجم
کتاب ششم: درام کاترین هووارد
پردۀ اول- تابلوی اول
پردۀ اول – تابلوی دوم
پردۀ دوم – تابلوی سوم
پردۀ دوم – تابلوی چهارم
پردۀ سوم – تابلوی پنجم
پردۀ چهارم – تابلوی ششم
پردۀ چهارم – تابلوی هفتم
پردۀ پنجم – تابلوی هشتم