معرفی و دانلود کتاب نمایه‌سازی و چکیده‌نویسی: کاربردها، پیشرفت‌ها، تنگناها و راهکارها

معرفی کتاب نمایه‌سازی و چکیده‌نویسی: کاربردها، پیشرفت‌ها، تنگناها و راهکارها

کتاب نمایه‌سازی و چکیده‌نویسی: کاربردها، پیشرفت‌ها، تنگناها و راهکارها اثر رویا برادر و زهره احمدی فرد، مواردی از جمله نمایه‌سازی خودکار وب، نمایه‌سازی تصاویر دیجیتالی در پایگاه‌های اطلاعاتی، اصول نمایه‌سازی رایانه‌ای و ابزارهای توصیف بصری را مورد بحث و بررسی قرار می‌دهد.

با افزایش حجم زیاد اطلاعات، بشر همیشه مجبور به انتخاب شده و سعی کرده است که با بهره‌گیری از فکر و ابزار متفاوت دسترسی به منابع انتخاب شده را آسان سازد. Index یا همان نمایه به عنوان یک کلمه از گذشته‌های دور حتی در آثار باستانی مورد استفاده قرار گرفته است. اما معنا و دامنۀ شمولش متفاوت بوده است. گاه به معنای خلاصه و چکیده، گاه به معنای فهرست مندرجات، صورت موجودی و امثال آن مورد استفاده قرار می‌گرفته.

نمایه‌ها راهنماهای مفیدی هستند که نه تنها ما را به موضوعات مورد علاقه هدایت می‌کنند، بلکه تصویری یکپارچه و دیدگاهی جامع از یک حوزۀ موضوعی می‌سازند، کاری که سایر ابزارهای کتابشناختی قادر به تدارک آن نیستند. هدف نمایه‌ها، تسهیل بازیابی اطلاعات است که آن روشی بنیادین برای سازماندهی دانش است.

تهیه نمایه‌ها به معنای امروزی و به تعبیری فهرست پاره‌های اطلاعاتی همگن در سراسر متن بر اساس نظمی خاص و یا تهیه چکیده‌ها و یا ارائه فشرده و دقیق محتوای مدارک، همراه با ارجاع کتابشناختی همیشه نیازمند به کارگیری روش‌ها، دستورالعمل‌ها و هم‌خوانی با سیاست‌های از پیش تعیین شده است که صحت و یکدستی عملکردها را امکان‌پذیر سازد. بنابراین شناخت و تدوین مبانی نظری و عملی، آموزش، تمرین، انجام، گفتگو، نقد و تجربه از ضروریات بهبود فرایند نمایه‌سازی و چکیده‌نویسی و در نهایت تحلیل و بازنمایی محتوای مدارک است. اگر چه در مقایسه با بسیاری از کشورهای جهان، آموزش و نشر منابع در موضوع نمایه‌سازی و چکیده‌نویسی در ایران بسیار اندک می‌باشد، لازم به ذکر است که در 40 سال گذشته فعالیت‌ها و تلاش‌های بسیاری در خصوص نمایه‌سازی و چکیده‌نویسی در ایران انجام پذیرفته است.

سابقه چکیده در ایران را می‌توان در تلخیص گزارش‌ها برای پادشاهان و امیران سراغ گرفت. در پی آشنایی ایرانیان با فرهنگ غرب و رونق چاپ و نشر، همچنین انتشار جراید و نشریات، به تدریج گونه‌هایی از چکیده ارائه شد. نقطه عطف چکیده‌نویسی مربوط به سال 1348 و انتشار مجله چکیده است. مرکز اسناد و مدارک علمی وزارت علوم تا سال 1350 در دو حوزه علوم و دانش‌های اجتماعی اقدام به انتشار چکیده‌نامه می‌نمود. پس از یک توقف سه ساله، این کار مجدداً در سال 1353 آغاز شد، اما رشته علوم آن پس از سال 1356 تعطیل شد و رشته علوم اجتماعی آن تا سال 1358 ادامه یافت. بنابراین چکیده‌نویسی مدارک مربوط به این دانش‌ها، از آن زمان به طور رسمی و جدی آغاز شد. پس از انقلاب اسلامی ایران، مرکز اسناد و مدارک علمی، وابسته به وزارت تحقیقات و فن آوری، به عنوان بزرگترین مرکز فعال در این زمینه، چکیده‌نویسی را آغاز کرد. البته خانه کتاب در دهه اخیر وارد عرصه چکیده‌نویسی شده است و مجلات متعددی نیز در این زمینه به درج انواع چکیده‌ها همت گماشته‌اند.

نظر به نقش عمده نمایه‌سازی و چکیده‌نویسی در مدیریت اطلاعات در عصر حاضر و همچنین ضرورت توجه بیشتر به امر آموزش و بررسی وضعیت کنونی فرآیند نمایه‌سازی و چکیده‌نویسی در ایران امروز، انجمن علمی – دانشجویی کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاه الزهرا (س) اقدام به برگزاری یازدهمین همایش سالانه تحت عنوان "نمایه‌سازی و چکیده‌نویسی: کاربردها، پیشرفت‌ها، تنگناها، راهکارها" نموده ‌است. امید است که با پژوهش از زوایای مختلف در این موضوع و ارائه مقالات پژوهشی، رهیافت‌های مناسبی در سازماندهی اطلاعات حاصل شده و برون‌داد آن حلقه ارتباطی بهتری میان دانش‌پژوهان و دست‌اندرکاران امر نمایه‌سازی و چکیده‌نویسی برقرار نماید. با توجه به اهمیت کیفیت مقاله‌های ارائه شده در همایش‌های دانشگاهی، تلاش شده است که با کمک گرفتن از تعدادی از استادان متخصص و با تجربه در این موضوع، در انتخاب و ارائه مقالات دقت نظر بیشتری انجام گیرد.

در بخشی از کتاب نمایه‌سازی و چکیده‌نویسی می‌خوانیم:

استفاده از ویژگی رنگ یکی از کارآمدترین روش‌های ذخیره و بازیابی تصاویر در نظام‌های مبتنی بر محتواست. بخش اعظم این روش مبتنی بر تحلیل ریاضی آرایش پیکسل‌هایی که یک تصویر را تشکیل می‌دهد، قرار دارد. متداول‌ترین روش در بازیابی بر اساس رنگ تصاویر استفاده از هیستوگرام‌های رنگ است که بسیار مورد توجه قرار گرفته است. فوایدی همچون پایداری، مؤثر بودن، سادگی پیاده‌سازی، سادگی محاسباتی و حجم پایین ذخیره‌سازی نمایه‌های استفاده از هیستوگرام رنگ را توجیه پذیرکرده است. از جمله روش‌هایی که برای نمایه‌سازی و بازیابی تصاویر براساس رنگ در نظام‌های ماشینی کاربرد دارد، رده‌بندی سلسله مراتبی و سنجش مشابهت تصاویر است.

در روش نخست با استفاده از توصیفگرهای رنگ در طرح رده‌بندی رنگ، اهمیت هر یک از رنگ‌ها تعیین می‌شود. اهمیت هر رنگ وابسته به مسافتی از تصویر است که آن رنگ به خود اختصاص داده است. به عبارت دیگر، رنگی که بیشترین مقدار را تشکیل می‌دهد، به عنوان طرح رنگ اصلی در نظر گرفته می‌شود و شماره گروه آن رنگ با نخستین رقم از شماره‌های سلسله مراتبی نشان داده می‌شود. اما روش دوم الگویی برای نشان دادن توزیع فضای رنگ در یک تصویر ارائه می‌دهد. این الگو شباهت میان تصاویر را بررسی می‌کند. معمولا برای این کار، تصویر را با استفاده از اسکنر وارد سیستم کرده و هیستوگرام‌های مربوط را ترسیم می‌کنند. برای مقایسه هیستوگرام‌های تصاویر از معیاری به نام فاصله اقلیدسی استفاده می‌شود. برای هر تصویر بردارهایی با عنوان بردارهای ویژگی رنگ تهیه می‌شود.

فهرست مطالب کتاب

سخن دبیر علمی همایش
سخن دبیر همایش
نقش نمایه سازی در ارزیابی تولیدات علمی و علم سنجی
مقدمه
نمایه
نمایه توصیفی
نمایه موضوعی
نمایه‌سازی
اهداف و کارکردهای نمایه‌سازی
تولیدات علمی
علم سنجی
تولید علم و علم‌سنجی
کارکردهای نمایه‌سازی در ارزیابی تولیدات علمی
نقش نمایه‌سازی در مطالعات علم‌سنجی
نتیجه‌گیری
منابع
بررسی نقش برچسب زنی کلمات (برچسب گذاری) در نمایه سازی و سازماندهی اطلاعات
مقدمه
برچسب چیست؟
بهبود خوانایی برچسب ها
تعلیم کاربران
بررسی برچسب‌گذاری
روش‌های بهبود برچسب‌ها
متقاعدسازی
پردازش اطلاعات
نگرش و برچسب‌گذاری
نگرش و ربط شخصی
نظریه برچسب‌زنی در پیوند با سازماندهی و بازیابی اطلاعات
لزوم توجه به مستندسازی و مهار مستند
برچسب‌گذاری در فولکسونومی (رده‌بندی مردمی)
کاربرد برچسب گذاری جمعی در فهرست‌های کتابخانه‌های عمومی
نتیجه‌گیری
منابع و مآخذ
نمایه‌سازی خودکار وب: محتوا محوری، استناد محوری، معنا محوری
مقدمه
وب معنایی
ابزارهای کاوش در وب
فناوری موتورهای کاوش
نمایه‌سازی خودکار وب
ابرداده
نتیجه‌گیری
منابع
اصطلاحنامه و هستی‌شناسی: نظام‌های سازماندهی دانش از سنتی به مدرن
چکیده
مقدمه
چیستی، ویژگی‌ها و روابط معنایی در اصطلاحنامه‌ها
اهداف اصطلاحنامه
شیوه‌های کلی سازماندهی اصطلاحنامه نظام یافته
ارزش اصطلاحنامه در جستجو با توجه به نتایج مطالعات پیشین
سیر تحولاتی نقش اصطلاحنامه در ذخیره و بازیابی اطلاعات
نقش اصطلاحنامه در افزایش بازیابی مدارک مرتبط
چالش‌ها، معایب و محدودیت‌های‌کاربرد اصطلاحنامه در بازیابی مدارک مرتبط در نظام‌های ذخیره و بازیابی‌
اصطلاحنامه‌های خودکار و مشکلات حل نشده‌ی در استفاده از آن‌ها
اصطلاحنامه‌های جستجو و ویژگی‌های آن‌ها
راهکارهای فایق آمدن بر اشکالات رایج در بازیابی
مزایای کاربرد هستی‌شناسی‌ها
نتیجه‌گیری
منابع و مآخذ
نمایه سازی با استفاده از ابزارهای منبع باز
مقدمه
ساختار نمایه‌سازی
ویژگی‌های نمایه‌سازی
انواع قالب‌بندی
طبقه‌بندی
حروفچینی و قالب
مدخل‌های نمایه
حقوق مالکیت نرم‌افزار
نرم‌افراز تخصصی نمایه‌سازی
بسته‌های نرم‌افزاری منبع باز
ابداعات نمایه‌سازی دیگراغلب اینطور پشتیبانی می‌شوند
نتیجه‌گیری
منبع
رویکردهای نوین در چکیده نویسی خودکار با نگاهی به تلاشهای صورت گرفته در ایران
مقدمه
چکیده‌نویسی خودکار
تجزیه و تحلیل جنبه‌های مختلف چکیده‌سازی خودکار
رویکردهای چکیده‌نویسی خودکار
مروری بر تلاش‌های انجام گرفته در ایران
نتیجه‌گیری و تحلیل نهایی
منابع و مآخذ
نمایه‌سازی منابع چندرسانه‌ای: معرفی استاندارد‌ام پی‌ای جی-1947
مقدمه
ساختاراستاندارد
اهداف استاندارد
عناصراصلی استاندارد
دامنه استاندارد
زمینه‌های کاربردی استاندارد
روش کار و جدول زمانی پیشرفت کار
وظایف اصلی استاندارد
توصیف مشروح فناوری‌های استاندارد‌ام پی‌ای جی-7
ابزارهای توصیف بصری
ابزارهای توصیف سمعی
جمع بندی مطالب
منابع و مآخذ
نمایه سازی تصاویر: رویکردها و چالش‌های پیش رو
مقدمه
تاریخچه نمایه‌سازی تصاویر
رویکردهای نمایه‌سازی تصاویر
رویکرد مبتنی بر محتوا
موتورهای جستجوی تصاویر
معرفی موتورهای جستجوی تصاویر
معرفی ابرموتورهای جستجوی تصاویر
نتیجه گیری
منابع و ماخذ
نمایه‌سازی تصاویر دیجیتالی در پایگاه‌های اطلاعاتی: رویکردها و چالش‌ها
مقدمه
طرح لمی روسو
تاریخچه نمایه‌سازی تصاویر
رویکردها به نمایه‌سازی تصویر
تحقق پایگاه‌های اطلاعاتی تصاویر
چالش‌های نمایه‌سازی تصاویر
نیاز به رویکردی تازه
کاربرد فولکسونومی در بازنمون تصاویر دیجیتالی: رویکردی نوین در نمایه‌سازی کاربرمدار
مزایا و معایب رده بندی فولکسونومی
نتیجه‌گیری
فهرست منابع
بررسی تفاوت نمایه‌سازی پارامتر هسته و وابسته در نمایه‌سازی ماشینی
مقدمه
تعریف نمایه‌سازی «Indexing»
اهداف نمایه سازی
زبان نمایه سازی
تعریف نمایه‌سازی رایانه‌ای یا ماشینی
نمایه‌سازی به کمک رایانه «Computer Aided Indexing»
عوامل موثر در نمایه سازی خودکار
اصول نمایه‌سازی رایانه‌ای
روش آماری
زبان و نمایه سازی
روش‌های نمایه‌سازی رایانه‌ای
نمایه‌سازی رایانه‌ای تخصصی استنادی «Assignment»
هسته و وابسته در زبان نمایه‌سازی
در شیوه استخراجی
مزایای نمایه سازی ماشینی
معایب نمایه سازی ماشینی
نتیجه‌گیری
منابع
تأملی بر کاربرد RDF در نمایه‌سازی مدارک الکترونیکی (بررسی متن پژوهانه)
مقدمه
مفاهیم
انواع RDF
ایجاد خودکار ابرداده RDF249
کاربردهای RDF
آنتولوژی و RDF
ابرداده دوبلین کور
RSS
جمع‌بندی
منابع
بررسی وضعیت نمایه‌سازی در مرکز منطقه‌ای اطلاع‌رسانی علوم و فناوری
مقدمه
تاریخچه و فلسفه وجودی مرکز منطقه‌ای اطلاع‌رسانی علوم و فناوری
بررسی وضعیت نمایه‌سازی در مرکز منطقه‌ای اطلاع‌رسانی علوم و فناوری
مراحل نمایه‌سازی خودکار (نمایه‌سازی کامپیوتری)
شیوه و زبان نمایه‌سازی در مرکز منطقه‌ای اطلاع‌رسانی علوم و فناوری
بررسی مشکلات تبدیل سیستم سنتی به حالت نیمه خودکار و ارائه راهکارهایی برای رفع آن‌ها
استخراج عنوان مقاله
حداقل امکانات لازم جهت نمایه‌سازی خودکار
بحث و نتیجه‌گیری
فهرست مراجع و مآخذ