معرفی و دانلود کتاب علم‌سنجی در حوزۀ پزشکی

معرفی کتاب علم‌سنجی در حوزۀ پزشکی

کتاب علم‌سنجی در حوزۀ پزشکی، شامل مجموعه مقالات دومین همایش ملی پژوهش و تولید علم در حوزه‌ی پزشکی است.

این پژوهش به تجزیه و تحلیل کتاب‌سنجی و موضوعی 141 اثر (شامل 56 مقالۀ فارسی، 21 مقاله انگلیسی و 36 پایان‌نامه) در حوزۀ علم‌سنجی علوم پزشکی کشور پرداخته است.

نتایج نشان داده که مجلات مدیریت سلامت، مدیریت اطلاعات سلامت و پژوهش در پزشکی بیش‌ترین مقالات علم‌سنجی پزشکی را منتشر کرده‌اند. پرکارترین نویسنده دکتر فریدون عزیزی بود. میزان همکاری و هم‌ نویسندگی در آثار علم‌سنجی پزشکی به مراتب بیش از آثار علم‌سنجی سایر حوزه‌هاست. در مجموع از لحاظ کمّی اگرچه پژوهش‌های علم‌سنجی علوم پزشکی کشور از وضعیت نسبتاً خوبی برخوردار است، امّا به لحاظ کیفیتِ پژوهش‌ها، تنوع موضوعات و مسئله‌ محوری نیازمند بهبود هستند.

در وضعیت کنونی کشور، تحول روش علمی و احیای منطق کشف علم و تولید دانش، مانند توسعه و ترویج آن به امری اجتناب­ ناپذیر مبدل گشته است. اما روش‌های متداول دانشگاهی که برگرفته از مدل­‌های غربی است احتمالاً پاسخگوی نیازهای علمی کشور نبوده و مستلزم بهینه‌سازی، متناسب با شرایط کشور عزیزمان است. از سویی این مقوله در کشور به دلیل عواملی چون نهادینه نشدن فرهنگ پژوهش، عدم توجه به چالش‌های پیشِ رو، رشد ترجمه‌­گرایی در علوم مختلف، انجام تحقیقات موازی، کاربردی نبودن پژوهش‌های صورت پذیرفته، توجه بیش اندازه به رشد کمی مقالات و توجه اندک به کیفیت پژوهش‌ها و نبود نظام ملی علم‌سنجی، با موانعی روبروست که ضرورت تفکر و چاره‌­اندیشی پیرامون آن را مضاعف می­‌کند.

از این ­رو موضوع دومین همایش ملی پژوهش و تولید علم در حوزه پزشکی، علم­‌سنجی در نظر گرفته شد تا بتوانیم با خردِ جمعی به گسترش فرهنگ مطالعه و تحقیق در جامعه پزشکی کمک کرده و فضای مناسبی برای تحلیل و ارزیابی تولیدات علمی پژوهشگران در سطحِ دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور فراهم نمائیم.

امروزه دنیا توسعۀ دانش­مدار را دنبال می­‌کند و در راستای این هدف در کشورهای توسعه ­یافته، علم‌­سنجی به‌ عنوان یکی از رایج‌­ترین شاخص‌های ارزیابی فعالیت‌های علمی هر کشور مطرح است. در ارزیابی­‌های علم­‌سنجی اصلی­‌ترین معیار برای تعیین جایگاه علمی و رتبه‌بندی کشورها، میزان مشارکت در تولید علم، نوآوری، فناوری و به طور کلی مشارکت در روند توسعۀ علم جهانی عنوان شده است.

علم‌‌­سنجی به‌ عنوان یک رشتۀ علمی مورد استفادۀ کسانی است که در زمینه سیاست‌گذاری در علم و تکنولوژی، تصمیم‌­سازی می‌­کنند. حتی در بسیاری از کشورها برای توزیع بودجه تحقیقاتی از معیارهای علم‌­سنجی استفاده می‌‌شود. در بعضی کشورها توزیع بودجه تحقیقاتی امر مهمی است و مهم‌ترین موضوع این است که برای تحقیق به چه کسی بودجه اختصاص بدهند. توزیع چنین بودجه­‌هایی با در نظر گرفتن معیارهای علمی صورت می‌­گیرد.

با توجه به اهمیت تولید علم در کشور و دانشگاه‌ها، دانشگاه علوم پزشکی بابل با همکاری انجمن علمی کتابداری و اطلاع­‌رسانی ایران (شاخۀ مازندران) دومین همایش پژوهش و تولید علم در حوزۀ پزشکی را به موضوع علم­‌سنجی اختصاص داده است.

در بخشی از کتاب علم سنجی در حوزه‌ی پزشکی می‌خوانیم:

جایگاه پژوهش در علوم پزشکی و بهداشت به دلیل گستردگی موضوعات و ارتباط تنگاتنگ با سلامتی و کیفیت زندگی انسان‌ها، به اندازه‌ای مهم است که بخش قابل توجهی از بودجه پژوهش اکثر کشورها را به خود اختصاص می‌دهد. تنها در ایالات متحده آمریکا سالانه حدود 70 میلیارد دلار صرف پژوهش‌های پزشکی می‌شود. از این میان وزارت بهداشت آمریکا سالانه حدود 2/31 میلیارد دلار صرف پژوهش‌های پزشکی می‌کند که بیش از 80 درصد آن از طریق بیش از 50 هزار گرانت به صورت رقابتی به پژوهشگران واگذار می‌شود (NIH, 2010).

این وضعیت در سایر کشورها نیز به تناسب بودجه کل پژوهش آنان چنین است با این تفاوت که در کشورهای در حال توسعه، بودجه‌های پژوهش در بخش پزشکی تقریباً به طور کامل توسط بخش دولتی تأمین می‌شود و بخش خصوصی نقش اندکی دارد. ایران نیز با حدود 300 مرکز تحقیقات پزشکی، یکی از این موارد است. با توجه به اهمیت پژوهش‌های پزشکی هم به لحاظ هزینه‌ای که صرف آن‌ها می‌شود و هم به لحاظ نتیجه‌ای که از آن‌ها انتظار می‌رود (یعنی کمک بهبود شاخص‌های سلامت جامعه)، سنجش جنبه‌های مختلف پژوهش برای هر نظام آموزش و پژوهش پزشکی بسیار اهمیت دارد.

این اهمیت در کشور ما نیز هم در فعالیت‌های علم‌سنجی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور (به‌ عنوان مثال تشکیل کمیته‌های علم‌سنجی در این دانشگاه‌ها) و هم در رویکرد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و نیز به طور کل در پژوهش‌های علم‌سنجی که تاکنون در ایران انجام شده‌ است نمود یافته است. نتایج یک طرح پژوهشی که برای بررسی روند پژوهش‌های علم‌سنجی در کشور انجام شد نشان داد که حدود 20 درصد از کل آثار علم‌سنجی کشور به طور خاص به سنجش علم‌ در حوزه‌های پزشکی و پیراپزشکی مربوط می‌شوند. به صورت دقیق‌تر حدود 15% از مقالات فارسی حوزۀ علم‌سنجی، 20% از پایان‌نامه‌ها و 30% از مقالات انگلیسی ایرانی حوزۀ علم‌سنجی به حوزۀ پزشکی اختصاص یافته‌اند که ارقام قابل توجهی هستند.