معرفی و دانلود کتاب روان‌شناسی سلامت: مفاهیم بنیادی در روان‌شناسی سلامت

معرفی کتاب روان‌شناسی سلامت: مفاهیم بنیادی در روان‌شناسی سلامت

کتاب روان‌شناسی سلامت: مفاهیم بنیادی در روان‌شناسی سلامت نوشتۀ حسن احدی و افشین رباطی، به موضوعاتی چون تاثیرات عوامل روانی، شرایط اجتماعی، عوامل زیستی، صفاتی، شخصیتی و سبک زندگی بر سلامت بیماری و نحوه پاسخ دهی افراد نسبت به بیماری می‌پردازد.

روانشناسی سلامت یکی از شاخه‌های فرعی و نسبتا جدید روانشناسی است. این رشته تمامی جنبه‌های سلامت و بیماری را در گستره زندگی مد نظر قرار می‌دهد و در عین حال، بر ارتقا و حفظ سلامت، به ویژه با تاکید بر ایجاد رفتارهای سلامت در افراد، متمرکز است. از دیگر حوزه‌های مورد توجه در این رشته، پیش‌گیری از بروز و نیز درمان بیماری‌ها با توجه به تاثیرات عواملی چون استرس، صفات فردی و عادات گوناگون است. پرداختن به سبب‌شناسی و وابسته‌ها و همایندهای سلامت و بیماری، یکی دیگر از موضوعات مورد توجه در روانشناسی سلامت است. در نهایت، روانشناسی سلامت نقش مهمی را در بهبود سیستم‌های مراقبت از سلامت و سیاست گذاری‌های مرتبط با آن داراست.

بخشی از مطالب کتاب حاضر که در شش فصل عرضه شده است، ترجمه‌ی کتاب روان‌شناسی سلامت تألیف جین اُگدن (2008) می‌باشد. در فصل اول کتاب به تاریخچه و نحوه‌ی شکل گیری روان‌شناسی سلامت پرداخته شده است، از جمله ظهور الگوی زیست‌ پزشکی سنتی سلامتی و بیماری در قرن نوزدهم، تغییرات حاصل در دیدگاه‌ها نسبت به سلامتی و بیماری در طول قرن بیستم، جایگاه روان‌شناسی سلامت در علوم اجتماعی و پزشکی و نیز آینده‌ی پیش روی روان‌شناسی سلامت. در فصل دوم معنای سلامتی و بیماری، ارزیابی نحوه‌ی سنجش باورهای بیماری و قرار گرفتن این باورها درون الگوی خود تنظیمی لونتال و رابطه‌ی میان شناخت بیماری، ادراک علائم و رفتار مقابله مطرح شده است. فصل سوم به بررسی تعاریف، منابع و الگوهای اولیه‌ی استرس از جمله پاسخ جنگ‌و‌گریز، نشانگان انطباق عمومی، نظریه‌ی رویدادهای زندگی، مفهوم ارزیابی، الگوی تبادلی استرس لازاروس، الگوی فیزیولوژیکی استرس و تأثیر آن بر تغییرات فیزیولوژیکی مانند فشار خون و تولید کورتیزول، نحوه‌ی اندازه‌گیری استرس در محیط‌های آزمایشگاهی و طبیعی و مقایسه‌ی سنجه‌های فیزیولوژیکی و خودسنجی می‌پردازد.

در فصل چهارم نقش استرس در ایجاد بیماری و الگوی حاد و مزمن مکانیزم‌های موجود در پسِ این ارتباط، رابطه میان استرس و بیماری بر اساس گذرگاه‌های رفتاری و فیزیولوژیکی، رویکرد ایمنی‌شناسی روانی عصبی و تأثیر عوامل روان‌شناختی نظیر خُلق، باورها، ابراز هیجان و استرس بر ایمنی، بررسی می‌شود. فصل پنجم به بررسی نقش روان‌شناسی در هر مرحله از بیماری از جمله شروع، پیشرفت، پیامدهای روان‌شناختی و طول عمر می‌پردازد و نقش احتمالی روان‌شناسی در بیماری (ازجمله، HIV و سرطان) را تعیین می‌کند. در فصل ششم به بررسی شیوع مصرف سیگار و الکل و ارزیابی پیامدهای این رفتارها برای سلامت، همچنین چهار مرحله‌ی مصرف مواد اعتیادآور، یعنی آغاز مصرف، تداوم مصرف، ترک و بازگشت پرداخته و دیدگاه تقابل رفتاری درباره‌ی رفتارهای اعتیادآور و ارزیابی شباهت‌ها و تفاوت‌ها میان مصرف سیگار و الکل و ارتباط آن‌ها با سایر رفتارها مطرح می‌شود.

در بخشی از کتاب روان‌شناسی سلامت می‌خوانیم:

برای اکثر افرادی که در دنیاى غرب زندگی می‌کنند، سالم بودن یک هنجار تلقی می‌شود، به این معنى که بیشتر افراد براى مدت زیادى سالم هستند. بنابراین، باورها درباره‌ى بیمار بودن، بر پایه‌ى باورها درباره‌ى سالم بودن شکل مى‌گیرند (به‌ عنوان‌ مثال، بیماری به‌ معنای سالم نبودن یا احساس ناخوشى و... است). سازمان بهداشت جهانی (1947) سالم بودن را تحت عنوان «حالت بهزیستی جسمی، روانی و اجتماعی» تعریف می‌کند. این تعریف بیانگر یک دیدگاه چند بُعدی وسیع درباره‌ى سلامتى است که از تأکید صِرف پزشکى سنتى بر سلامت جسمى فاصله مى‌گیرد.

این الگوى چند بعدى طى سال‌های اخیر، از درون نتایج مطالعات کیفی متعددى پدیدار شده است که در آن‌ها، از افراد غیرمتخصص این سؤال را پرسیده‌اند که «سالم بودن به چه معناست؟». براى مثال، هلمن (1978) با استفاده از دیدگاه انسان‌شناسی اجتماعی، به بررسى میزان باورهاى نهادینه‌ شده در نظریه‌ى اخلاط در قرن هجدهم پرداخت که به موازات نظریه‌هاى پزشکى رایج شکل گرفته و تداوم یافته‌ بودند. او به‌ ویژه بر این گفته تأکید ‌کرد که «به کسى که سرما خورده، غذا بدهید و کسى را که تب دارد، گرسنه نگاه دارید» و نشان داد که سازه‌هاى زیربنایی سلامتى مى‌توانند بر اساس ابعاد «سرد / گرم» و «مرطوب / خشک» مفهوم‌سازى شوند. به‌ عنوان‌ مثال، مشکلات قفسه‌ى سینه مى‌توانند به‌ صورت «گرم و مرطوب» (مثلاً تب و سرفه خلط‌دار» یا «سرد و مرطوب» (مثلاً سرماخوردگی و سرفه‌ى خشک) در نظر گرفته ‌شوند. همچنین، سایر مشکلات مى‌توانند به‌صورت «گرم و خشک» (مثلاً تب، خشکى پوست، سرخى چهره، خشکى گلو، سرفه خشک) یا «سرد و خشک» (مثلاً سرما خوردگی، لرزش، خشونت، بی‌قراری، دردهاى عضلانى مبهم و نامشخص) در نظر گرفته شوند. به‌ همین‌ ترتیب، جامعه‌شناسان پزشکی به کشف مفاهیم زیربنایى سلامتى پرداختند. براى مثال، هرزلیچ (1973) با هشتاد آزمودنى فرانسوى مصاحبه و الگوهاى سلامتى آن‌ها را در سه بُعد طبقه‌بندى کرد: «سلامتى در خلأ» که بر فقدان بیمارى دلالت مى‌کند، «اندوخته‌ى سلامتی» که با قدرت جسمى و مقاومت در برابر بیمارى ارتباط دارد و «تعادل» که نشان‌دهنده‌ى تحقق کامل اندوخته‌ى سلامتى فرد است. به‌ همین‌ ترتیب، بلاکستر (1990) از 9000 نفر خواست تا فرد سالم ازنظر خودشان را توصیف و درباره‌ى این سؤالات فکر کنند: «چه چیزى باعث مى‌شود آن‌ها را سالم بنامید؟» و «وقتى سالم هستید چگونه‌اید؟». در ادامه، تحلیل کیفى بر روى نمونه‌ى کوچکى از این افراد انجام شد. سلامتى براى برخى از آن‌ها به‌معناى بیمار نبودن بود. با این‌حال، بسیارى از آن‌ها سلامتى را بر اساس اندوخته، زندگى سالم مملو از رفتارهاى سالم، تناسب جسمی، داشتن انرژى و سرزندگی، ارتباطات اجتماعى با دیگران، توانایى عملکرد مؤثر و بروز بهزیستى روانى اجتماعى در نظر مى‌گرفتند. بلاکستر همچنین به بررسى نحوه‌ى تغییر مفهوم سلامتى در طول زندگى پرداخت و هر نوع تفاوت جنسى را مورد پژوهش و بررسى قرار داد. به‌علاوه، کالنان (1987) به بررسى باورهاى سلامت زنان در انگلستان پرداخت و نشان داد که الگوهاى سلامتى آنان مى‌تواند در قالب دو مجموعه تعریف و مفهوم‌سازى شود: تعاریف مثبت شامل پرانرژى بودن، زیاد ورزش کردن، احساس تناسب اندام، خوردن غذاهاى مقوی، داشتن وزن مناسب، نگرش مثبت و ازدواج / زندگى موفق و تعاریف منفى شامل سرفه نکردن و سرما نخوردن، تنها یک بار بسترى شدن، به‌ندرت به پزشک مراجعه کردن و انجام چکاپ پزشکى (همه‌چیز خوب پیش می‌رود).

فهرست مطالب کتاب

مقدمه‌ی مؤلفان
فصل اول: مقدمه‌ای بر روان‌شناسی سلامت
فصل دوم: باور بیماری
فصل سوم: استرس
فصل چهارم: استرس و بیماری
فصل پنجم: HIV و سرطان: روان‌شناسی در طول دوره بیماری
فصل ششم: مصرف سیگار و الکل