معرفی و دانلود کتاب تهران چگونه کلان شهر شد؟

معرفی کتاب تهران چگونه کلان شهر شد؟

هدف اصلی کتاب تهران چگونه کلان شهر شد؟ نوشته اصغر ارجمندنیا، شناخت رویکردها، روش‌ها، دگرگونی‌ها و روند شکل‌گیری توسعه برنامه‌ای تهران بوده است.

در این راستا، ضمن مروری بر روند تحول و دگرگونی‌های توسعه تهران، روش‌های برنامه‌ریزی و سامان‌‌دهی شکل‌گیری توسعه شهر در دوره‌های مختلف و در مسیر تبدیل تهران به کلان‌ شهر پرداخته‌ شده است.

تهران، شهری که در آغاز شکل‌گیری، کمتر از 20 هزار نفر جمعیت داشت، سرانجام کلان‌ شهری شد که اینک بیش از 9 میلیون نفر جمعیت را در خود جای‌ داده است. بررسی روند شکل‌گیری و دگرگونی‌های تهران، به‌ ویژه از زمان پایتختی آن تا به امروز، نشان می‌دهد که تغییرات در محدوده شهر، عمدتا از دوره صفویه و قاجاریه آغاز شده است. با توجه به رویکردهای فرهنگی حاکم و حجم شهرنشینی اندک در دوره‌های گذشته اقدامات صورت گرفته، تغییرات اساسی در سیمای کالبدی شهر پدید نیاورده بود.

تهران در دوره‌های صفویه، افشاریه و زندیه بیشتر مورد توجه قرار گرفت؛ اما تحولات و دگرگونی‌های نسبی آن عمدتا از دوره قاجاریه به‌ ویژه از زمان ناصرالدین‌شاه سرعت گرفت. با وجود این، توسعه سریع شهر و روند تحول شهرنشینی آن، از دوره پهلوی رونق گرفت. در این دوره رویکرد ضرورت تبدیل شهر سنتی تهران، به تهرانی مدرن را به دنبال داشت. این روند، چه به لحاظ عملکردی و چه به‌ صورت فضایی و کالبدی، شهر را دست‌خوش دگرگونی ساخت و در این دوره است که تهران در مسیر شکل‌گیری یک کلان‌ شهر قرار گرفت.

اساسا، کلان‌ شهر حاصل فرآیندی است که به‌ منظور استفاده از صرفه‌های ناشی از مقیاس، در دوره خود جذب جمعیت و فعالیت می‌پردازد. آبادی‌ها و سکونت‌گاه‌های منطقه، شاغلان صنایع، مهاجران در جستجوی کار و حتی شاغلان شهر، جذب این منطقه شدند. کلان‌ شهر در مقطعی از فرآیند توسعه و تمرکز خود، با افزایش هزینه‌های ناشی از تمرکز، بخشی از جمعیت و فعالیت خود را در فضای پیرامون می‌پراکند.

تهران ضمن عبور از فرآیند تحولات و شکل‌گیری‌های اثرگذار و اثرپذیر وارد قلمرو کلان‌ شهری شد. شکل‌گیری تهران و روند و الگوی فعلی، عمدتا از دهه 1340 آغاز شد و از انقلاب به این‌ سوی شدت گرفت.

در بخشی از کتاب تهران چگونه کلان شهر شد؟ می‌خوانید:

در تهران، بزرگراه‌های مختلفی احداث گردیده است. این بزرگراه‌ها تأثیر قابل‌ ملاحظه‌ای در کاهش حجم ترافیک داشته است. در 20 فروردین 1342 ش، کلنگ نخستین بزرگراه در ایران به زمین زده شد. ساخت جاده تهران کرج برای نخستین بار در حضور مسئولان شهری وقت آغاز شد. این بزرگراه، در مدت دو سال ساخته شد، نخستین بزرگراه شهری کشور نیز در تهران با نام بزرگراه ایوبی ساخته شد. بزرگراه ایوبی که در حال حاضر شیخ فضل‌الله نوری نامیده می‌شود، قرار بود بزرگراه شمالی تهران باشد؛ اما این بزرگراه در حال حاضر در محدوده میانی شهر واقع‌ شده است.

ساخت بزرگراه در تهران، روزبه‌روز در حال تحول می‌باشد. بزرگراه‌های جدید و یا در حال ساخت، از نظر کار تکنیک‌ها و فنون ساخت، طول مبدأ و مقصد بزرگراه ساخت و عبور از تقاطع‌های گوناگون و ارائه خدمات ارتباطی در تهران، ابعاد تازه‌ای به خود گرفته است. از جمله این بزرگراه‌ها می‌توان به بزرگراه امام علی، از نظر اتصال شمال و جنوب تهران و بزرگراه دو طبقه صدر و اتصال شرق به غرب و متصل به تونل‌های مهم از هر لحاظ واجد اهمیت بسیار است.

فهرست مطالب کتاب

بخش یک: کلیات
1 پیش گفتار
2 چکیده
3 طرح مسئله
4 اهداف
5 ضرورت بررسی
6 روش بررسی
7 محدوده بررسی
بخش دوم: تشخیص وضعیت
فصل اول: موقعیت تهران
پیشینه تهران
مفهوم تهران
عناصر اولیه کالبدی تهران
دوره‌های تحول تهران
فصل دوم: شکل‌گیری تهران
شکل‌گیری کلان‌شهر تهران
فرآیند شکل‌گیری کلان‌شهر تهران
الگوی شکل‌گیری کالبدی تهران
دوره‌ها و عوامل مهم شکل‌گیری تهران
افزایش جمعیت و وسعت شهر
جمعیت و محدوده شهر
فصل سوم: وسعت تهران
افزایش مساحت تهران
فصل چهارم: تحولات جمعیتی
جمعیت تهران در مقاطع تاریخ
جمعیت از سال 1300 شمسی به بعد
افزایش جمعیت شهر تهران از سال 1335 تا 1385
سهم تهران از جمعیت کشور از 1335 تا 1375
جمعیت بر حسب تقسیمات شهری
جمعیت و مساحت مناطق شهری تهران
فصل پنجم: محلات تهران
مفهوم محله
رویکردهای جهانی از مفهوم محله
استخوان‌بندی محله
محله در سازمان فضایی شهر
مراکز محله
استقرار خدمات محله‌ای
هویت محله و عوامل مؤثر بر آن
نخستین رویکردها از محله‌های تهران
پیشینه شکل‌گیری و توسعه محله‌های تهران
فرآیند شکل‌گیری محله
دوره‌های شکل‌گیری محلات در تهران
فاصله بین سال‌های 1320 تا 1340
مفهوم کلان محله در تهران
مرز محله
فصل ششم شهرداری تهران
شکل‌گیری شهرداری تهران
قانون بلدیه
بلدیه تهران
بودجه شهرداری
فصل هفتم: الگوهای کالبدی کلان‌شهر در تهران
برج‌های بلند تهران
برج‌های اسکان تهران
فضاهای عمومی برج‌ها
فصل هشتم: رفت‌وآمد و ترافیک
قوانین رفت‌وآمد
ترافیک تهران
بخش سه: تحلیل وضعیت
تهران: از شهر سنتی تا شهر الکترونیکی
شهر الکترونیکی تهران
ویژگی‌های شهر الکترونیکی خوب
اهداف شهر الکترونیکی تهران
ویژگی‌های اساسی شهر الکترونیکی تهران
آینده تهران
فصل دهم: زمینه‌ها و عوامل ناپایداری تهران
ناپایداری کلان‌شهر تهران
عوامل عمده اثرگذار بر الگوی توسعه تهران
آلودگی هوا
آلودگی هوا و بیماری‌های مزمن
فصل یازدهم: تحلیل و ارزیابی عدم تعادل‌ها درروند توسعه تهران
عرصه‌های عدم تعادل
سیمای آشفته توسعه تهران: چالش‌ها
گسترش محدوده و افزایش مساحت
تهران تا کجا گسترش می‌یابد
?بخش چهارم: تداوم روند توسعه تهران
فصل دوازدهم: گسترش فضایی تهران
گسترش فضایی
سازمان فضایی شهر تهران
بخش پنجم: توسعه برنامه‌ای تهران
فصل سیزدهم: طرح‌های توسعه شهری
طرح‌های جامع تهران
شیوه تهیه طرح‌های جامع
طرح‌های موردی
اجرای پروژه‌های راهبردی طرح جامع و تفصیلی
فرآیند شهرنشینی درروند توسعه تهران
بخش شش: پیوست‌ها
فصل چهاردهم: پیوست‌های توسعه‌ای تهران
پیوست 1: طرح‌های جامع و تفصیلی
پیشینه
طرح جامع و تفضیلی با رویکردی نو
پیشینه تهیه طرح‌های جامع و تفضیلی تهران
راهبردهای توسعه تهران
چشم‌انداز بلندمدت شهر تهران
اهداف توسعه پایتخت
راهبردهای دستیابی به اهداف
پیوست 2: طرح مجموعه شهری
پیشینه
شکل‌گیری منطقه کلان‌شهری تهران
شناسایی معضلات منطقه تهران
اهداف و راهبردهای طرح
پیوست 3: فرآیند تغییرات فرامرزهای شهری
مقدمه
1 مرزهای شهری و تغییرات آن‌ها
نظام شهری و مرزهای شهری
نظام شهری و مرزهای در حال تغییر
2 پیشینه تعیین محدوده و تقسیمات شهری تهران
3 کلان‌شهر تهران و تغییرات فرامرزهای آن
تحولات جمعیت و فعالیت و تحول مرزها
4 حریم و مرزهای شهر تهران
5 حریم و مرزهای تهران بر طبق مصوبه شورای شهر
6 تحولات تقسیمات مرزها و حریم تهران در طرح‌های جامع
7 شکل‌گیری کالبدی و فرامرزی تهران طی سال‌های 75 1345
8 تناقضات قانونی مربوط به حریم و مرزها و تقسیمات تهران
9 مشکلات عرصه‌ها و مرزهای تهران
10 رویکرد ساماندهی حریم کلان‌شهر تهران
11 رویکرد ساماندهی نظام تقسیمات شهری تهران
12 پیشنهاد ساماندهی تقسیمات شهری تهران
13 اهداف
14 تغییر مرزها در شهر ژنو
15 منابع مورداستفاده پیوست سه
منابع و مأخذ مورد استفاده