معرفی و دانلود کتاب تصنیف و ترانه‌سرایی در ایران: به همراه گزیده‌ای از تصانیف و ترانه‌های شیرین پارسی

معرفی کتاب تصنیف و ترانه‌سرایی در ایران: به همراه گزیده‌ای از تصانیف و ترانه‌های شیرین پارسی

کتاب تصنیف و ترانه‌سرایی در ایران: به همراه گزیده‌ای از تصانیف و ترانه‌های شیرین پارسی اثر سهراب فاضل، مجموعه‌ای از آمیزه‌ی شعر و موسیقی که در آن، مقدمه‌ای کامل از تاریخچه‌ی تصنیف و ترانه‌سرایی و انواع آن از زمان‌های بسیار دور بحث و بررسی شده است.

سوانحی که طی قرون متمادی بر ادب و موسیقی وطن ما گذشته و تحولاتی که به مقتضای زمان در هنر ایران به وجود آمده، آشکار می‌کند که ما نباید اجازه دهیم هنر ملی‌مان در شعر و نثر، موسیقی، نقاشی، حجاری و معماری در هنر بین‌المللی مستحیل شود. اگرچه عدم استفاده از کلیه‌ی ساخته‌های هنرمندان جهان را سفارش نمی‌کنیم، نگارنده بر این گمان است که نغمه و ترانه و ساخته‌ی بیگانه تا تناسب و تجانسی با روحیات و فرهنگ اسلامی ما نداشته باشد و تا تلفیقی مناسب دست نداده باشد، قابل تقلید و استفاده نیست و باید با رعایت تحولات زمان و انتظاراتی که نسل جوان و تمدن و فرهنگ اسلامی دارد، هنرمندان ما، ضمن تشریح اصول ادبی و هنری گذشته و تعدیل قواعد و قوانین آن دو و تعیین روشی پسندیده برای آینده، که با مقتضیات قوانین و احکام اسلامی و پرورش اخلاقی اسلامی مطابقت داشته باشد، سبکی به وجود آورند که مظهر فرهنگ اسلامی ما و مظهر گذشته‌ی درخشان و هنر و ادبیاتمان باشد و به انتظارات نسل‌های آینده و مردم سرافراز میهن اسلامی‌مان پاسخ مطمئن و مستدلی بدهد.

کتاب تصنیف و ترانه سرایی در ایران شامل دو بخش است. بخش اول به بررسی موسیقی و شعر و تعریف موسیقی و گروه موسیقایی و تاریخچه تصنیف و تصنیف سرایی می‌پردازد و بخش دوم کتاب به گزیده تصانیف اختصاص دارد. هدف از ارائه‌ی این تحقیق این است که بدانیم تصنیف ناب و دلنواز می‌تواند جایگزین مناسب برای تصانیف مبتذل و کوچه و بازاری باشد، که هم شعر و هم موسیقی سنتی و اصیل ایرانی را به تمسخر گرفته و آن‌ها را دست‌آویزی برای اهداف بیگانگان گردانیده است. لذا با شناساندن تصنیف شایسته و خوب به علاقه‌مندان شعر و موسیقی ایرانی، بخصوص به شاعران و هنرمندان و همه‌ی آن‌ها که از نعمت ذوق و قریحه‌ی خداوندی شاعری بهره‌مندند، می‌توان راهی را برای پر کردن جای خالی این نوع شعر ارائه کرد.

بر هیچ ‌کس پوشیده نیست که شعر و موسیقی از ابتدا به هم آمیخته‌اند و تفکیک آن‌ها از یکدیگر کاری عبث و خالی از فایده است. اگرچه در فرهنگ ملی ما نیاز موسیقی به شعر بیشتر از نیاز شعر به موسیقی است، شعر همواره در درون خود یک نوع موسیقی دارد که آن را موسیقی درونی شعر می‌گویند و وزن، الهامی از آن موسیقی است.

همه‌ی آن‌هایی که ذوق و قریحه و اطلاعی از زیر و بم موسیقی دارند می‌دانند که زمزمه‌ها و گفته‌هایی وجود دارد که نه شعر است به معنای خاص آن و نه نثر. اما کلامی است آهنگین و موزون نه به صورت کامل اوزان عروضی عرب که ممکن است بخشی از آن به شعر معمول و اوزان عروضی نزدیک باشد و ما در اینجا آن را نوعی شعر تلقی می‌کنیم. این کلام آهنگین، که بر اساس دستگاه‌های موسیقی سنتی یا نوین ایران و یا قابل تطبیق با آن‌ها است و جلوه‌ی آشکار آمیختگی شعر و موسیقی است، تصنیف نام دارد؛ همچنان که در زبان‌های دیگر چون آلمانی نیز وجود دارد.

سابقه‌ی تصنیف را از مشروطیت دانسته‌اند. اما به نظر نگارنده سابقه‌ی تصنیف، بدون تردید، به سالیان متمادی پیش از مشروطیت مربوط می‌شود؛ که تعدادی از آن‌ها به عنوان شاهد در این دفتر آورده شده است. می‌توان گفت که زبان تصنیف، با توجه به اکثر تصانیف موجود، زبانی است ساده‌تر از زبان‌های به کار گرفته شده در شعر و به روح و دل مردم این مرز و بوم نزدیک‌تر و با احساسات آن‌ها عجین‌تر است و سرودن آن نیز نیازمند ذوق و احساسی لطیف‌تر و مردمی‌تر است.

آشنایی با شعر و موسیقی ایران و تفحص در این مقوله، به ویژه شناخت تصنیف، برای خواستاران شعر و موسیقی، مسلماً گیرایی و جذابیت خاصی دارد. علاوه بر این، شناخت و آگاهی از هنر والای شعر و موسیقی، که در تصنیف جلوه‌گر است و در هر دورانی ویژگی‌های خاص خود را دارد، کاملاً ضروری به نظر می‌رسد. در این پژوهش مختصری از شرح حال سه تن از پیشگامان تصنیف‌سرایی، آنگونه که در‌خور چنین مجموعه‌ای بود، آورده شده است و از آثار تصنیف‌سرایان بعد از مشروطه تا زمان انقلاب اسلامی گزیده‌ای فراهم شده است.

در بخشی از کتاب تصنیف و ترانه‌سرایی در ایران می‌خوانیم:

حبیب‌الله نصیری‌فر در تعریف تصنیف‌های کار‌ عمل می‌نویسد: «عبارت از ملودی‌هایی است که موسیقی‌دانان قدیم بر روی غزلیات و اشعار شعرای معروف، مانند حافظ، مولوی، سعدی و دیگران، می‌گذاشتند و این کار بیشتر جنبه‌ی آموزشی برای نوآموزان حرفه‌ی موسیقی داشت؛ که با به خاطر آوردن شعر، زودتر ملودی‌های موسیقی را فراگیرند. بعد از انقلاب، در سال‌های اخیر، این سبک تصنیف‌سازی گسترش بیشتری پیدا کرد. آهنگ‌سازان و خوانندگان با بهره‌جویی از منظومه‌ها و غزلیات عارفانه و عاشقانه‌ی شعرای معروف، تصنیف‌هایی عرضه داشتند که تعدادی از آن‌ها ارزش هنری زیادی پیدا کرد و مورد قبول و توجه مردم قرار گرفت.»

برای شناخت بیشتر این نوع تصنیف نمونه‌هایی را از شاعران نامی ایران ذکر می‌کنیم. لازم به ذکر است که آنچه بر صدر هر غزل از نام دستگاه‌ها‌ نوشته شده است، بنا به اجرایی است که در دوران اخیر به عمل آمده و مقصود این نیست که در دستگاهی دیگر قابل اجرا نیست؛ چرا‌ که غالب غزلیات و رباعیات و دوبیتی‌های شاعران ایرانی در بیشتر دستگاه‌های موسیقی ایرانی قابل اجرا هستند.

فهرست مطالب کتاب

سخن نویسنده
بخش اول
فصل اول: موسیقی و شعر
موسیقی
شعر و موسیقی
گروه موسیقایی
الف) وزن
ب) قافیه
ج) ردیف
د) هماهنگی‌های صوتی
تأثیر شعر و موسیقی
فصل دوم: تصنیف با لحن موزون و انواع آن
تصنیف یا لحن موزون
قول و غزل
سرود و ترانه و انواع آن
لحن یا تصنیف عمل یا کار‌عمل
تصنیف‌ و معنای اخیر آن
فصل سوم: تاریخچه تصنیف و تصنیف سرایی
مقدمه
1. تاریخچه‌ی شعر فارسی دوره‌ی قبل از اسلام
وزن در اشعار فارسی پیش از اسلام
باربد
2. تاریخچه‌ی شعر فارسی دوران اسلامی و پس از آن
3. تاریخچه‌ی شعر فارسی دوره‌ی مشروطیت
فصل چهارم: شرح حال پیشگامان تصنیف
شرح‌ حال علی‌اکبر شیدا
شرح حال عارف قزوینی
شرح حال ملک‌الشعرای بهار
بخش دوم: گزیده تصانیف
مقدمه‌ای برگزیده‌ی تصانیف
تصانیف پیش‌گامان تصنیف‌سرایی
تصانیف تصنیف‌سرایان دیگر
سخن آخر
فهرست منابع و مآخذ
فهرست تصانیف