معرفی و دانلود کتاب صوتی آیشمن در اورشلیم: گزارشی در باب ابتذال شر

معرفی کتاب صوتی آیشمن در اورشلیم: گزارشی در باب ابتذال شر

نسخه‌ی گویای شاهکار جنجالی هانا آرنت منتشر شد! در کتاب صوتی آیشمن در اورشلیم شنونده‌ی تحلیل تاریخی - جامعه‌شناختیِ فاجعه‌ی هولوکاست (نسل‌کشی یهودیان به دست نازی‌ها) از سوی یکی از برجسته‌ترین متفکران قرن بیستم خواهید بود.

درباره کتاب صوتی آیشمن در اورشلیم

کتاب آیشمن در اورشلیم (Eichmann in Jerusalem) یکی از جنجالی‌ترین آثار غیرادبی در سده‌ی بیستم است؛ متنی ژرف و تکان‌دهنده که به سبب محتوای جدلی‌اش همواره موضوع بحث و گفت‌وگوهای فراوان بوده است. برای فهم چراییِ تأثیرِ گسترده‌ی این کتاب، باید علاوه بر آنچه در خود اثر آمده، به عوامل پیرامتنیِ بسیاری نیز توجه داشت. از جمله آن‌که این کتاب اثری است درباره‌ی موضوعِ حساسیت‌برانگیز هولوکاست، به قلم نویسنده‌ای یهودی. البته اینکه یک یهودی از نسل‌کشی بی‌رحمانه‌ای بگوید که عمده‌ی قربانیانِ آن هم‌تبارانش بوده‌اند، به خودی خود حساسیت‌برانگیز و غیرعادی نیست: غوغایی که پیرامون کتاب آیشمن در اورشلیم درگرفت، به این واقعیت برمی‌گشت که آرنت در این اثر، بسیاری از تشکیلات یهودی پرنفوذِ اروپا را به همکاریِ ناخواسته با عاملان کشتار خود متهم نموده بود. اشاره به چنین مسئله‌ای، خصوصاً در زمان نگارش کتاب (دهه‌ی شصت میلادی)، بسیار هضم‌ناپذیر به نظر می‌رسید. چرا که در آن مقطع هنوز داغ جنایات نازی‌ها بر پیکر یهودیان تازه می‌نمود و طبیعتاً بسیاری از ایشان تابِ مواجهه با تقصیرهای خویش را نداشتند.

باری، کتاب آیشمن در اورشلیم، علی‌رغم تمام حساسیت‌هایی که در ابتدا برانگیخت، به مرور از شأن اثری کلاسیک در حوزه‌ی تاریخ و نظریه‌ی سیاسی برخوردار گشت. امروزه، بسیاری بر این باورند که این کتاب اگر نه بهترین اثر نویسنده، دست‌کم تأثیرگذارترین کار اوست. چرا که آیشمن در اورشلیم، برخلاف دیگر آثار هانا آرنت (Hannah Arendt)، علاوه بر متخصصین دانشگاهی، توجه مخاطبین عام را نیز به خود معطوف ساخت.

کتاب آیشمن در اورشلیم در نگاه اول مطالعه‌ای موردی در باب شخصیتی خاص به نظر می‌رسد. اما با کمی دقت در آن، درمی‌یابیم که چنین نیست؛ به واقع، هدف آرنت از نگارش این اثر، نه ارائه‌ی گزارشی تاریخی - بیوگرافیک، بلکه واکاوی پرسش‌های کلان و متنوع در دو حوزه‌ی سیاست و اخلاق بوده است.

قهرمان، یا به تعبیر درست‌تر، ضدقهرمان این کتاب، آدولف آیشمن (Adolf Eichmann)، مسئول بلندپایه‌ی حزب نازی است که نقشی گسترده در فرایند تعقیب و پیگرد و کشتار یهودیان در سراسر اروپا ایفا نمود. او پس از اتمام جنگ مدتی نسبتاً طولانی متواری بود، تا اینکه سرانجام توسط نیروهای امنیتی موساد ربوده و برای محاکمه، تحویل دولت اسرائیل داده شد. دادگاهِ اسرائیل آدولف آیشمنِ آلمانی را پس از دادرسی‌های پُرطول‌ و تفصیل، به جرم جنایت علیه بشریت به اعدام محکوم کرد. در همان برهه، هانا آرنت طی مجموعه مقالاتی برای نشریه‌ی نیویورکر، به ارائه‌ی گزارش‌هایی مفصل از جریان دادرسیِ پرونده‌ی آیشمن پرداخت. این گزارش‌ها، بعدها در قالب کتاب آیشمن در اورشلیم گرد هم آمدند.

دغدغه‌ی اصلی هانا آرنت در کتاب پیش رو را می‌توان ذیل این سؤال مشخص نمود: آیا جانیانی چون آدولف آیشمن، چنان‌که اغلب ما می‌پنداریم، از خویی شیطانی یا شخصیتی بیمار و منحرف برخوردار بوده و به کل متفاوت از مردم عادی‌اند، یا آن‌که در ایشان، همچون اغلب انسان‌ها، هیچ جنبه‌ی هیولاییِ متمایزکننده‌ای وجود ندارد؟ به عبارتی ساده‌تر، آیا ممکن است هر یک از ما، تحت شرایطی به‌خصوص، به یک آدولف آیشمن بدل شویم؟! پاسخ آرنت به این پرسش، یک «آریِ» هولناک است.

آنطور که او به ما نشان می‌دهد، آیشمن صاحب روانی سالم و شخصیتی عادی بود. او نه تنها روحیه‌ای خشن نداشت، بلکه به عنوان یک افسر نازی، مردی همدل، مهربان، و چه بسا حساس به نظر می‌رسید! با این حال، او بود که به خونسردی هر چه تمام‌تر در کشتار میلیون‌ها انسان بی‌گناه مشارکت نمود. چنین چیزی چگونه ممکن گشت؟ آرنت در پاسخ می‌گوید: با مختل شدنِ حساسیت‌های اخلاقیِ آیشمن، به واسطه‌ی زندگی در نظامی توتالیتر.

به باور هانا آرنت، اصلی‌ترین گناه آدولف آیشمنْ مسئولیت‌ناپذیری، گریز از تفکرِ مستقل و مهم‌تر از همه، فرمان‌برداریِ بی‌چون‌وچرا بود. او بدون نشان دادن ذره‌ای مقاوت، به پیچ و مهره‌ی دستگاهِ ظلم بدل گشت. آنچه آیشمن انجام داد، خون‌هایی که مستقیم و غیرمستقیم بر زمین ریخت، تماماً مطابق دستورات «مافوق‌ها» بود. آیشمن به خواست خود هیچ نکرد؛ بلکه تنها و تنها فرامین را به اجرا گذاشت؛ بی‌آنکه لحظه‌ای درنگ کند و از خود در باب حقانیت و مشروعیتِ این فرامین بپرسد...

آری، آیشمن انسانی معمولی بود، که در نتیجه‌ی مسئولیت‌ناپذیری اخلاقی، به آلتی قتاله در دستان حکومتی خونریز بدل شد. سرنوشت او، به باور هانا آرنت، هشداری است به تمامی ما: چنانچه در قبال حساسیت‌های اخلاقی خود به عنوان یک انسان بی‌تفاوت باشیم و بی روحیه‌ی انتقادی، پذیرای تمام فرمان‌های صادره از مراجع مافوق خود گردیم، درگیر وضعیتی خواهیم شد که در آن بدی و تباهی در نظرمان پیش‌پاافتاده می‌نماید. این موقعیت، همان است که آرنت از آن با عبارت «ابتذال شر» یاد کرده است.

نکوداشت‌های کتاب صوتی آیشمن در اورشلیم

- کتاب آیشمن در اورشلیم اثری درخشان و در عین حال، هراس‌آور است. (Stephen Spender)
- اثری که وجدانمان را به دردسر می‌اندازد! (Chicago Tribune)

کتاب صوتی آیشمن در اورشلیم مناسب چه کسانی است؟

علاقه‌مندان به مباحث مربوط به فلسفه‌ی سیاسی و جامعه‌شناسی مخاطبین اصلی کتاب صوتی آیشمن در اورشلیم از هانا آرنت‌اند. علاوه بر این‌ها، علاقه‌مندان به آشنایی دقیق‌تر با تحولات تاریخ معاصر جهان نیز می‌توانند از این اثر بهره‌های فراوان بگیرند.

با هانا آرنت بیشتر آشنا شویم

هانا آرنت نظریه‌پرداز سیاسی و مورخ نامدار اهل آلمان بود. وی در سال 1906 متولد شد و به تاریخ 4 دسامبر 1975 از دنیا رفت. آرنت شاگرد مارتین هایدگر، فیلسوف پرآوازه‌ی آلمانی و مؤلف کتاب تأثیرگذار «هستی و زمان» بود. البته بعدها رابطه‌ی آرنت و هایدگر، به دلایلی، مخدوش و متزلزل گشت.

از میان آثار مشهور هانا آرنت می‌توان به عناوینی چون «حیات ذهن»، «وضع بشر» و «اندیشیدن و ملاحظات اخلاقی» اشاره کرد.

در بخشی از کتاب صوتی آیشمن در اورشلیم می‌شنویم

اگر تنها توجیهات ربودن آدولف آیشمن و آوردن او به دادگاه منطقه‌ی اورشلیم فقط همین‌ها بود، محاکمه را اغلب موارد باید مردود تلقی کرد. این درس‌ها از برخی جهات زائد بودند و از برخی جهات دیگر، بی‌شک گمراه‌کننده. امروز به لطف هیتلر، یهودستیزی خوار و بی‌اعتبار شده است؛ شاید نه برای همیشه، اما فعلاً بی‌تردید چنین است. و دلیلش هم این نیست که یهودیان ناگهان محبوب‌تر از قبل شده‌اند، بلکه به قول خود آقای بن گوریون، اغلب مردم «پی برده‌اند که در روزگار ما، اتاق‌های گاز و کارخانه‌های صابون‌سازی، مقصدی هستند که یهودستیزی می‌تواند بدان جا ختم شود.»

درسی که می‌خواستند به یهودیان دیاسپورا بیاموزند هم به همین اندازه زائد بود. آن‌ها برای پذیرفتن خصومت جهانی علیه یهودیان، واقعاً به این فاجعه‌ی عظیم که یک‌سوم جمعیتشان را سر به‌ نیست کرد نیازی نداشتند.

فهرست مطالب کتاب صوتی